Morgunblaðið - 01.04.2000, Qupperneq 46

Morgunblaðið - 01.04.2000, Qupperneq 46
46 LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2000 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2000 47 STOFNAÐ 1913 ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík. FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson. RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. RAUNHÆF GJALDTAKA FRIÐRIK Jóhannsson, stjórnarformaður Utgerðarfé- lags Akureyringa og framkvæmdastjóri Burðaráss, eignarhaldsfélags Eimskipafélags íslands, flutti athyglis- verða ræðu á aðalfundi UA fyrir skömmu þar sem hann fjall- aði m.a. um lögin um fiskveiðistjórnun og umræður um þau og sagði m.a.: „Fiskveiðistjórnunarmál hafa verið mjög í deiglunni und- anfarna mánuði. Beðið er úrskurðar í svonefndu Vatneyrar- máli og þá eru starfandi tvær mikilvægar nefndir, Auðlind- anefnd og nefnd um endurskoðun á lögum um fiskveiðistjórnun. Kvótakerfi var tekið upp fyrir 17 árum síðan en undanfarin ár hafa deilur um kerfið farið vaxandi í kjölfar þess, að einhverjir útgerðarmenn hafa kosið að hætta í greininni og hafa selt kvóta sinn, stundum fyrir háar fjárhæðir. Óánægjan, sem skapast beinist stundum mjög svo óverðskuldað að þeim aðilum, sem áfram eru starfandi í sjávarútvegsgreininni. Mjög mikilvægt er að fá niðurstöðu í það hver réttarstaða aðila er og í framhaldinu að ná sátt um fískveiðistjórnarkerfí til framtíðar.“ í framhaldi af þessum orðum fjallaði Friðrik Jóhannsson um fjárhagslega getu útgerðarfyrirtækjanna til þess að standa undir greiðslu auðlindagjalds í einhverju formi og benti á, að samkvæmt ársreikningum tólf sjávarútvegsfyrir- tækja, sem skráð eru á Verðbréfaþingi, og tveggja að auki, sem birt hafa afkomutölur hafí veltufé frá rekstri þessara fjórtán fyrirtækja numið um 5,3 milljörðum króna á síðasta ári og 6,4 milijörðum á árinu 1998. Ekki er óeðlilegt að nota þessar tölur sem nokkurn mæli- kvarða á það hvert bolmagn fyrirtækjanna er til þess að standa undir gjaldtöku. Auk þeirra sjávarútvegsfyrirtækja, sem skráð eru á Verð- bréfaþingi er mikill fjöldi annarra fyrirtækja rekinn í sjáv- arútvegi. Þótt sambærilegar tölur liggi ekki fyrir um af- komu þeirra er áreiðanlega ekki óvarlegt að ætla, miðað við ofangreindar tölur, að veltufé frá rekstri allra sjávarútvegs- fyrirtækja á íslandi sé tvöföld þessi tala og hafí numið ná- lægt 10 milljörðum á síðasta ári og kannski 12 milljörðum árið áður. Þegar þessar tölur eru hafðar í huga er ljóst, að afkoma sjávarútvegsfyrirtækjanna leyfír bæði greiðslur vegna þess kostnaðar, sem skattgreiðendur greiða nú vegna sjávarút- vegsins og einnig sanngjarnt og hóflegt gjald fyrir afnot af auðlindinni. í umræðum um þessi mál hefur Morgunblaðið fyrst og fremst lagt áherzlu á það grundvallaratriði, að greiðsla kæmi fyrir afnot af auðlind, sem samkvæmt íslenzkum lög- um er í eigu þjóðarinnar allrar. Blaðið hefur hins vegar aldrei lýst skoðun á því hver sú upphæð ætti að vera og get- ur þess vegna ekki tekið til sín eftirfarandi ummæli for- manns ÚA: „...mér virðist að umræða um það hver gjaldtaka geti verið sé á villigötum og yfirleitt sé verið að ræða um mun hærri tölur en raunhæft er.“ í ræðu Friðriks Jóhannssonar á aðalfundi ÚA sagði hann m.a.: „Því hefur til dæmis verið haldið fram í opinberri um- ræðu, að veiðileyfagjald af sjávarútvegsfyrirtækjum geti numið sem svarar öllum tekjusköttum sem einstaklingar greiða, en þar er um að ræða allt að 30 milljarða króna á ári.“ Það er auðvitað alveg ljóst, að slíkar tölur eru ekki til um- ræðu en um leið er líka óþarfí fyrir talsmenn útgerðarinnar að hampa sí og æ slíkum tölum, sem vísbendingu um óraun- sæi þeirra, sem sett hafa fram kröfu um að útgerðin greiði gjald fyrir afnot af auðlindinni. Þótt hægt sé að fínna dæmi um slíkan málflutning hefur hann ekki einkennt sjónarmið þeirra, sem mest hafa fjallað um þessi málefni. Kjarni málsins er auðvitað sá, að samkomulag þarf að nást um greiðslu auðlindagjalds af hálfu útgerðarinnar og ýmissa annarra atvinnugreina. En um leið er eðlilegt að í slíku kerfí sé sveigjanleiki, sem tryggi að þegar illa gengur greiði útgerðin minna en þegar vel gengur greiði hún meira. Ræða Friðriks Jóhannssonar á aðalfundi ÚA bendir hins vegar ótvírætt til þess að ný kynslóð forystumanna útgerð- arfélaga á Islandi skilji nauðsyn þess að ná sátt um þetta mál og það er vissulega skref í rétta átt að af þeirra hálfu skuli umræður hafnar um það, hvernig hægt sé að nálgast raunsæjar tölur í því sambandi. Ef menn koma sér saman um það grundvallaratriði að greiðsla skuli koma fyrir afnot af auðlindinni verður hægt að ná samkomulagi um upphæð þeirra greiðslna. Jafnframt mun slíkt samkomulag greiða fyrir því að hægt verði að af- nema margvíslegar takmarkanir, sem nú koma í veg fyrir, að útgerðarfyrirtækin geti náð mestu hagkvæmni í rekstri. Garrí Kasparov, heimsmeistari í skák, teflir hérlendis um helgina Skýrsla Landsvirkjunar um virkjun Kárahnúka í tveimur áföngum Á toppnum ííjögur ár ennþá Garrí Kasparov, heimsmeistari í skák, teflir í Heimsmótinu í Salnum í Tónlistarhúsi Kópa- vogs um helgina. Hann gagnrýnir Alþjóða- skáksambandið harkalega í viðtali við Karl Blöndal og segir að sjö mánaða gamalt fyrir- tæki sitt á Netinu verði upplagt tæki til að finna upprennandi skákmenn. Morgunblaðið/Jim Smart my.s. 800, 700 600 500 4ð0 300 200 Þrælaháls ilnntak 621 m Gtúmstaða- buri8nr»t»6»- . Jöfnunarþró % Adgöng Aörennsllsgöng TF -Jökulsá I Fljótsdal ____30 m y.s. 100 stööv ftfhús 12 15 18 21 24 27 30 33 36 39 42 kn Hentar aðeins mjög stórum orkukaupanda Landsvirkjun stendur nú frammi fyrir hug- myndum um stærra álver í Reyðarfírði sem krefjast risavaxinnar virkjunar við Kára- hnúka. Björn Ingi Hrafnsson rýndi í þær staðreyndir sem fyrir liggja um slíkt mann- virki og ræddi málin við Friðrik Sophusson, forstjóra Landsvirkjunar. Tölvuvinnsla/Landsvirkjun Jökulsá á Brú yrði stifluð við Fremri-Kárahnúk. Kárahnúkastífla, efst í Dimmugljúfrum, yrði um 189 m há. GARRÍ Kasparov er sennilega besti skákmaður, sem uppi hefur verið. Hann varð heimsmeistari árið 1985, að- eins 22 ára gamall, og enn hefur enginn lagt hann að velli í einvígi þótt aðrir geri tilkall til sama titils. Hann er enn í toppformi og telur að hann geti haldið sér á tindinum í nokkur ár enn. „Eitt veit ég fyrir víst,“ segir Kasp- arov þegar hann er spurður hversu lengi hann vilji vera besti skákmaður heims til viðbótar. „Ég vil að sonur minn sjái mig tefla. Hann er nú þriggja og hálfs árs og ég þarf því fjögur ár í viðbót til að sonur minn geti horft á mig tefla og notið þess. Ég held að ég eigi góða möguleika. Ég er fullur orku, vel á mig kominn líkamlega og í betra for- mi en yngri andstæðingar mínir. En ég er að eldast og þótt ég geti kljáðst við Kortsnoj, Karpov, Anand og Kramník get ég ekki kijáðst við tímann og þar kemur að minn tími er úti.“ Hann kveðst þurfa að verja meiri tíma nú tál að undirbúa sig og fylgjast með. Einnig fari meiri tími í líka- msrækt. Hann stundi róður og sund á sumrin og allan ársins hring æfi hann með þjálfara í eigin aðstöðu: „Persónu- legt met mitt er 102 armbeygjur og það er meira að segja til á filmu, sem franskir heimildarmyndagerðarmenn tóku.“ Hann segir að andlegt ástand skipti einnig miklu máli: „Ef þér líður vel tefl- ir þú betur.“ Pútín njóti efans en frammistaða eldd tilefni til bjartsýni Karpov hefur greinilega áhyggjur af þróuninni í rússneskum stjómmálum. Hann kveðst vilja leyfa Pútín, hinum nýkjöma forseta, að njóta vafans, en frammistaða hans hingað til gefi ekki tilefni til bjartsýni. Þar sé hann ekki aðeins að vísa til Tsjetsjníu: „Það er allt. Ég held að maður, sem kemur úr KGB, þurfi að leggja hart að sér til að sannfæra fólk um að hann ætli ekki að fylgja reglum þeirrar stofnun- ar. Hingað til höfum við h'tið fengið að sjá. En það er aldrei að vita. Kannski verður hann maður mikilla umbóta. Það á eftir að koma í ljós. En ef marka má orð hans er hann ekki að gefa rétt boð.“ Kasparov grettir sig þegar hann er spurður um sigur Pútíns, sem fékk hreinan meirihluta í forsetakosningun- um þannig að ekki þurfti að fara fram önnur umferð. „Fólk í Rússlandi er þreytt,“ segir hann. „Rússar voru ánægðir með að sjá mann, sem er ungur, öflugur, kraftmik- ill og harður. En þetta er eins og að kaupa draum og enginn veit fýrir hvað hann stendur. Máhð var að fá einhvem nýjan í embættið, nýtt andht.“ í Rússlandi vita allir að rangt var haft við í kosningnnum Kasparov bendir á að Pútín hafi ver- ið mjög vinsæll í janúar. Nú sé hann farinn að dala í vinsældum og í júni verði hann kominn í veruleg vandræði. Hann segir einnig að úrslit kosning- anna segi ekki alla söguna. „í Rúss- landi tekur enginn úrsht kosninganna alvarlega," sagði hann. „52,5% atkvæða er aðeins meira en hann fékk í raun og veru. Stærðfræðilega er það þannig að þegar búið er að telja 40% atkvæða þarf ekki að búast við miklum breyt- ingum. Þá var Pútín með 46%, en á miðnætti var hann allt í einu kominn með meirihluta. Lögmál stærðfræðinn- ar gilda alls staðar nema í Rússlandi." Kasparov segir að það sé á hvers manns vörum að úrshtum kosninganna hafi verið hnikað til, en menn láti sig það htlu varða vegna þess að á endan- um hefði Pútín staðið uppi sem sigur- vegari. „Ég er hins vegar þeirrar hyggju að þetta sé rangt vegna þess að ég kann ekki að meta þegar valdamikill maður byijar ekki með hreinar hendur. Aug- ljóslega er upphaf valdatíma hans markað óheppilegum atburðum og það stuðlar ekki að trausti hvemig hann var kjörinn. Fólk segir sem svo að þetta hafi verið örlögin og því ætti að spara peninga með því að sleppa við seinni umferðina.“ Þegar tahð berst frá rússneskum stjómmálum til Alþjóða skáksam- bandsins (FIDE) hefur Kasparov á orði að þetta tvennt sé ósköp svipað og spyr: „Hver er munurinn?" Heimsmeistarinn gekk úr FIDE ár- ið 1993 og hefur gagnrýnt sambandið harkalega. Hann kveðst vilja vera viss um að þeir peningar, sem hann þiggi, séu löglegir. „Fyrir mér er þetta ekki spurning um að velja," segir hann. „Ef ég tek þátt í skákmóti þarf ég að vera viss um að upprani fjárins, sem keppt er um, sé löglegur. Svo virðist sem flestir kollega minna séu ósammála eða þeim standi á sama. Það er ljóst að FIDE er ósam- mála. Það er samviskuvandi hvers og eins. En þegar upp er staðið er þetta ekki spuming um hreinar hendur eða flekkaðar hendur, heldur leiðir þetta í öngstræti." Hann tekur sem dæmi einvígi Bobbys Fischers og Borísar Spasskys 1992. „Þá birtist Jezdimir Vasiijevic, frægur afbrotamaður, og skipulagði einvígið," segir hann. „Hann eyddi pen- ingum í skák og allir vora í sjöunda himni og sögðu: „Messías er kominn og hann eyðir peningum á alla bóga.“ Ég sagði þeim að þetta myndi ekki endast. Það er ekki hægt að reisa vonir sínar á svona peningum. Það hlustaði enginn og hvemig fór?“ Kasparov segir að hér sé hann ekki að benda á hvemig síðan fór fyrir Fi- scher, sem í raun er útlagi frá heima- landi sínu, heldur hugmyndir manna um skákheiminn. ,Alhr viija sjá galdramann," segir hann. „Þeir vilja fá mann, sem spreðar peningum í allar áttir og gerir þá ham- ingjusama án þess þeir þurfi að lyfta fingri. Þannig ganga hlutirnir ekki fyr- ir sig. Ef skákheimurinn einbeitir sér ekki að vandamálum sínum og reynir að leysa þau mun ekkert breytast." Kasparov segir að Kirsan Ujúmsín- ov, forseti FIDE, sé ekki lækningin heldur hluti af vandamálinu. „Nú er fólk farið að gera sér grein fyrir þessu og fá skýrari mynd,“ segir hann. „Iljúmsínov eyðir minna og minna fé og FIDE er farið að heimta peninga frá skipuleggjendum. Þannig virkar þetta. í upphafi borga þeir þér og kaupa þig. Síðan kemur að þér að borga. Þetta er miður.“ Nú hefur rödd Anatolís Karpovs, hins foma fjanda Kasparovs, bæst í kór þeirra, sem gagnrýna Alþjóða skáks- ambandið. Kasparov segir að sú gagn- rýni sé hins vegar ekki sambærileg við það, sem hann hafi fram að færa. „Karpov gagnrýnir ekki FIDE sem ríkjandi kerfi,“ segir hann. „Hann gagnrýnir FIDE fyrir að láta ekki und- an kröfum sínum. Þar er mikill munur á. Ég gagnrýni FIDE vegna uppbygg- ingar þess og almenns ranglætis. Kar- pov berst við FIDE vegna þess að þeir veittu kröfum hans ekki athygli. FIDE lét í 22 ár - frá 1975 til 1997 - undan hverri einustu kröfu Karpovs. Ef litið er á helstu breytingar í uppbyggingu heimsmeistaraeinvígisins í skák vora þær allar gerðar til að einn maður hagnaðist á þeim. Þátttakendumir vora margir. Það má nefna Fischer, Kortsnoj, Kasparov, Kamskí, Timman og fleiri. En þegar upp er staðið var hver einasta breyting gerð í þágu Kar- povs. Ég held að Karpov hafi verið orð- inn ofdekraður af að fá allt sem hann vildi í 22 ár og hafi orðið hissa þegar allt í einu var sagt nei við hann.“ Kasparov segir ólíklegt að FIDE hefði ákveðið að láta Karpov sigla sinn sjó ef hann hefði verið jafn öflugur árið 1998 og hann var 1994. í ágúst í fyrra var haldið heims- meistaramót á vegum FIDE. Það fór fram í Las Vegas og stóð rússneski stórmeistarinn Alexander Kalífman, sem nú er í 32. sæti á lista FIDE yfir bestu skákmenn heims, uppi sem sig- urvegari eftir að hafa sigrað sjö leik- menn á fjóram vikum. „FIDE vildi fá nýtt andlit," segir hann.,Augljóslega vildu þeir að Vladi- mír Kramnik eða Alexei Sjírov ynni í Las Vegas. Það var orðinn brandari að Karpov væri heimsmeistari, en úrslitin í Las Vegas vora líka brandari. En Kal- ífrnan var sennilega það, sem þeir áttu skilið." Kalífman hefur lýst yfir því að hann líti á sig sem heimsmeistara, þótt Kasparov sé besti skákmaðurinn um þessar mundir. í samtali við þýska vikuritið Der Spiegel sagði hann að þetta væri rétt eins og allir hafi sagt að Brasilíumenn hafi verið með besta liðið í knattspymu á síðasta heimsmeistara- móti, en Frakkar hafi staðið uppi sem sigurvegarar. Hann geti hins vegar ekki neytt neinn til að taka þátt í heimsmeistaramóti. Tekur ekki mark á heims- meistaranum frá Las Vegas „En Brasilía tapaði fyrir Frakk- landi,“ segir Kasparov. „Það er stóri munurinn. Hann leiðir einfaldlega hjá sér grundvallarvanda og það er skiljan- legt að hann segi það því annars er titill hans einskis virði - og ég tel að hann sé einskis virði. Titill heimsmeistara var búinn til í því skyni að skilgreina besta skákmann heirns." Kasparov benti á að FIDE hefði ver- ið til frá 1924. í upphafi hefði Jose Capablanca, sem var heimsmeistari 1921 til 1927 ekki virt Max Euwe, sem var heimsmeistari frá 1935 til 1937, við- lits. Sambandið hefði ekki leyst vanda- málið með heimsmeistaratitilinn fyrr en Alexander Aljekín lést árið 1946. „Þá var fyrirkomulagið þannig að heimsmeistarinn átti titilinn,“ segir hann. „FIDE lét til dæmis undan hverri kröfu Botvinniks. Sú staðreynd að Sovétkerfið tengdist meistaratitlin- um skyggði á þá staðreynd að meistar- inn hafði enn tögl og hagldir. En þegar upp var staðið vissu allir að heims- meistarinn var besti skákmaðurinn á þeim tíma.“ Þetta breyttist árið 1993 þegar Kasparov og Nigel Short, sem í næstu viku teflir hér á Reykjavíkurmótinu, tefldu heimsmeistaraeinvígi og gengu úr FIDE. „Hvað breyttist við það?“ spyr hann sjálfan sig. „Ég krefst þess ekki að hafa opinberan titil. Ég ki’efst þess að minn titill sé hluti þeirrar hefðar, sem hófst með Steinitz. Karpov er kannski ekki alveg hluti af þeirri hefð þar sem hann náði ekki titlinum í einvígi, en hann var án efa besti skákmaðurinn í 10 ár. Síð- an era nokkrir FIDE-meistarar eins og Euwe og Kalífman, sem koma okkur ekkert við. Á hvaða forsendu er hægt að kalla Kalífman heimsmeistara? Eg tilheyri bestu skákmönnum heims og það að Kalífman skuli segjast vera heimsmeistari traflar mig ekki vegna þess að allir vita að það er grín. En eina leiðin til að verða heimsmeistari er að sigra Kasparov eða þá að ég hætti og sterkustu skákmennimir komi saman til að ákveða hver sé bestur." Heimsmeistaraeinvígi við Kramnik í október Kasparov kveðst vonast til þess að næsta heimsmeistaraeinvígi verði haldið í október á þessu ári. Hann efast um að það verði Viswanathan Anand, sem er skráður næstbestur á síðasta lista, sem FIDE birti, eins og vera átti á síðasta ári. „Svo virðist sem Anand hafi hikað of mikið og tafið og þeir, sem söfnuðu fénu á Bretlandi, ætli að veðja á Kramnik,“ sagði hann. „Ef þú vinnur ekki eitt einasta skákmót í 18 mánuði eins og Anand getur þú ekki gert tilkall til þess að vera skráður næstbestur í heiminum." Kasparov hefur stofnað fyrirtæki á netinu, kasparov.com, og ætlar að nota netið til að efla skákina og finna undra- böm. Hann líkir þessu kerfi við það, sem var við lýði í Sovétríkjunum á sín- umtíma. „Ég held að þetta sé eitthvert besta tækifærið til að búa til tengsl milli al- mennings og atvinnumanna í skák,“ segir Kasparov. „Þetta era þau tengsl, sem sjónvarpinu tókst aldrei að mynda. Á netinu er skákin ekki í samkeppni við neina aðra íþrótt og ég held að þar sé hægt að draga fram alla helstu kosti skákarinnar án þess að hún missi bragðið. Hugmyndin að kasparov.com er að blanda saman skáklúbbnum og CNN. Það er mikill metnaður að baki þessu verkefni og starfar að því hópur í þremur borgum, skákin er í Moskvu, tæknistuðningur í Tel Aviv og fram- kvæmdastjórnin í New York.“ OHÆTT mun að fullyrða að áætlunum um virkjana- framkvæmdir hafi verið kollvarpað með yfirlýsingu fjárfesta sem standa að Reyðaráls- verkefninu í vikunni. Þeir vilja láta kanna hagkvæmni þess að reisa strax 240 þúsund tonna álver með stækkun- armöguleika upp í 360 þúsund tonn, í stað þess að reisa í fyrstu atrennu 120 þúsund tonna álver við Reyðarfjörð, eins og hingað til hefur verið stefnt að. Um slíkt verkefni fjallaði svonefnt Hallormsstaðasamkomulag frá í júní á síðasta ári og tímarammi því tengdur og fyrir slíka stóriðju var miðað við orku úr Fljótsdalsvirkjun og væntan- lega Bjarnarflagi að auki. Fyrrnefnda virkjunin nýtur undanþágu gagnvart ákvæðum laga um mat á umhverfis- áhrifum, en nú er Ijóst að virkjunar- kostir þeir sem blasa við; báðir áfang- ar Kárahnúkavirkjunar þurfa að ganga í gegnum slíkt mat. Því fylgja umfangsmiklar rannsóknir sem tekið geta nokkurn tíma. Forstjóri Lands- virkjunar segir að endanleg ákvörðun um virkjun við Kárahnúka ætti að geta legið fyrir seint á árinu 2001 eða snemma árs 2002 - verði þá fyrir hendi kaupendur að allri þeirri orku sem virkjunin sú hefur upp á að bjóða. Stíflan á við þrjár Hallgrímskirlqur í skýrslu þeirri, sem Landsvirkjun lét vinna í nóvember sl. um umhverfi og umhverfisáhrif Fljótsdalsvirkjun- ar, er í sérstökum kafla vikið að öðram kostum, eins og þeir era kallaðir. Þar er m.a. að finna umfjöllun um hugsan- lega Kárahnúkavirkjun og einnig seinni áfanga slíkrar virkjunar - með veitu úr Jökulsá í Fljótsdal. í framhönnun Kárahnúkavirkjunar, sem er í raun fyrri áfangi heildarvirkj- unarinnar, er gert ráð fyrir 500 MW virkjun með 1.880 G1 miðlun. Yfirfalls- hæð miðlunarlóns, sem kallast Háls- lón, yrði 621 m yfir sjávarmáli og flat- armál þess um 52 km2. Stíflustæðið yrði við Fremri-Kárahnúk syðst í Dimmugljúfram. Gert er ráð fýrir að stífluhæð verði 185 m og þar með yrði til langstærsta mannvirki hér á landi - nær þreföld hæð Hallgrímskirkju á Skólavörðuholti, svo dæmi sé tekið. Að auki er gert ráð fyrir tveimur hjástíflum; annars vegar 50 m hárri stíflu í Desjarárdragi og hins vegar 25- 30 m hárri stíflu í Sauðárdalsdrögum. Farvegur Lagarfljóts yrði dýpkaður Frá Hálslóni myndu liggja um 37 km löng aðrennslisgöng að lóðréttum stálfóðruðum fallgöngum sem liggja að stöðvarhúsi neðanjarðar. Frá stöðvarhúsinu lægju lárétt frárennsl- isgöng og þaðan skurður út í farveg Jökulsár í Fljótsdal, skammt innan við Valþjófsstað. Ráðgert er að stífla út- fall Bessastaðaár úr Gilsárvötnum og veita henni inn í aðrennslisgöng virkj- unarinnar. Til þess að koma í veg fyrir óæski- lega vatnsborðshækkun í Lagarfljóti, samfara veitu Jökulsár á Brú austur í Fljótsdal, er ráðgert að dýpka farveg Lagarfljóts neðan Egilsstaða, einkum við Strauma og ofan flóðgátta við Lag- arfossvirkjun. Uppsett afl slíkrar Kárahnúkavirkj- unar er meira en tvöfalt afl Fljóts- dalsvirkjunar og orkugeta áætluð um 3.500 Gígawattstundir á ári. Seinni hlutí framkvæmda á Kára- hnúkum lyti að virkjun með veitu Jök- ulsár í Fljótsdal úr litlu inntakslóni og þá án miðlunar á Eyjabökkum. Með öðram orðum; sleppa mætti því að leggja þá undir vatn. Þessi kostur var m.a. nefndur í riti iðnaðarráðuneytisins frá 1994 um virkjanir norðan Vatnajökuls. Þar sem unnt er að þyrma Eyjabökkum með þessari útfærslu hafa margir orðið til þess að lýsa áhuga á að hún verði farin, m.a. samvinnunefnd um svæðisskipu- lag miðhálendis íslands í greinargerð. Kárahnúkastífla 189 m há Tilhögun miðlunarvirkja við Kára- hnúka með veitu úr Fljótsdal er að mestu leyti ráðgerð. Jökulsá á Brú yrði stífluð við Fremri-Kárahnúk og er yfirfallshæð miðlunarlónsins ráð- gerð 625 m y.s. Sjálft miðlunarlónið, Hálslón, mun rúma um 2.100 G1 miðl- un. Kárahnúkastífla, efst í Dimmu- gljúfrum, yrði um 189 m há, eða 4 m hærri en sú sem gerð yrði ef virkjað yrði án veitu að austan. Jökulsá í Fljótsdal er stífluð um 2 km neðan við Eyjabakkafoss. Yfirfallshæð í inntaks- lóni yrði 626 m y.s. en mesta stífuhæð í árfarvegi 35 m. Gert er ráð fyrir að vatni af Hraunum verði að einhverju leyti miðlað í lóni í farvegi Kelduár og er talið að þar megi ná allt að 50 gl miðlun. Göngin frá Jökulsá í Fljótsdal að- rennslisgöngum frá Hálslóni skammt norðan Laugarár og verða þaðan að- rennslisgöng norður að Teigsbjargi. Aðrennslisgöngin verða um 40 km löng og veitugöngin frá Jökulsá um 9 km. Með þessari tilhögun verður miðl- unarlóni á Eyjabökkum sleppt, en miðlun rennslis Jökulsár í Fljótsdal og þess vatns sem veitt verður til virkjun- arinnar verður í Hálslóni. Unnt er að skipta þessari virkjunar- tilhögun í áfanga þannig að fyrst verði virkjað rennsli Jökulsár á Brú með uppsettu afli um 500 MW, en síðar yrði rennsli Jökulsár í Fljótsdal tengt inn á aðrennslisgöngin og aflið aukið í tæp 700 MW. Þess er getið 1 skýrslu Landsvirkj- unar að þessi virkjunartilhögun sé heldur óhagkvæmari með tilliti til orkunýtingar en Kárahnúkavirkjun og Fljótsdalsvirkjun hvor í sínu lagi, þar sem um 100-240 Gwst meiri orka fæst á ári ef virkjað er í tveimur virkjunum. Kostnaður á hveija orkueiningu yrði hins vegar svipaður í báðum tilvikum. Aurburður getur orðið vandamál Hins vegar er bent á þann kost til- högunarinnar, að komið sé til móts um að hlífa Eyjabökkum, en ókostir séu að vandamál kunni að verða vegna aurburðar í inntakslón við Jökulsá í Fljótsdal auk þess sem tilhögunin henti aðeins mjög stóram orkukaup- anda. Sá „mjög stóri orkukaupandi," virð- ist nú fundinn ef hugmyndir um 240 þús. tonna og síðar 360 þús. tonna ál- ver í Reyðarfirði verða að veraleika. Landsvirkjun hefur leitt að því líkur að ef umhverfismat Kárahnúkavirkj- unar yrði jákvætt mætti fara að af- henda úr henni orku fyrir árslok 2007. Friðrik Sophusson, forsljóri Landsvirkjunar, segir að stjórn fýrir- tækisins hafi komið saman til fundar sl. miðvikudag til að ræða þá stöðu sem upp sé komin. Annar fundur sé áætlaður í næstu viku þar sem taka eigi ákvörðun um næstu skref í mál- inu. Fyrir þann fund muni verða lögð ýmiskonar gögn og staðreyndir um virkjunarmöguleika við Kárahnúka, enda liggi fyrir að láta fara fram lög- formlegt mat á umhverfisáhrifum slíkrar virkjunar. „Það er Ijóst að heildarpakkinn færi strax í slíkt mat,“ segir Friðrik, þ.e. fyrri og seinni hluti Kárahnúkavirkj- unar. „Ailt það ferli og rannsóknir sem í því felast getur tekið nokkurn tíma. Ég á þó von á því að endanleg ákvörð- un um slíka virkjun ætti að geta legiá fýrir á fyrri hluta árs 2002.“ Þá þarf að liggja fyrir að einhver kaupandi sé að þeirri gríðarlegu orku sem í boði verður, ekki aðeins að ork- unni úr fyrri hlutanum, heldur einnig þeim síðari. „Þetta er samtvinnað verkefni, enda er mjög æskilegt að gera ráð fyrir stækkun strax í upphafi. Það þýðir að við yrðum að gera ráð fyrir hækkun stíflunnar um fjóra metra og breiðari göngum," bætir forstjóri Landsvir- kjunar við. *. Sérstakt félag um framkvæmdirnar? Ljóst má vera að gríðarlegt fyrir- tæki yrði að reisa virkjun við Kára- hnúka. Friðrik var spurður hvort til greina komi að öðram aðilum verði fal- in framkvæmd verksins, eða hvort til greina komi samstarf við aðra aðila í þessum efnum. „Undirbúningsvinnan, sem fyrst er á dagskrá, snýr kannski fyrst og fremst að rannsóknum vegna mats á umhverfisáhrifum og undirbúningi hönnunar. Jafnframt þarf að skoða mjög nákvæmlega hvernig eðlilegast er að standa að framkvæmdunum. Eitt af því sem þar kemur til athugun- ar er hvort Landsvirkjun eigi að* standa að slíkum framkvæmdum ein og sér eða mynda um það sérstakt og sjálfstætt félag, með öðram fjárfest- um, t.d. öðram orkufyrirtækjum, inn- lendum og erlendum. Slík rannsókn mun fara fram á næstunni og ætti að leiða í ljós með hvaða hætti er hentugast og hag- kvæmast að standa að þessum fram- kvæmdum, ef af þeim verður.“ Friðrik segir að fyrir þurfi að liggja ítarlegri upplýsingar, áður en ákvarð- anir verði teknar. Margt þurfi að skoða, því augljóst sé að framkvæmd- irnar myndu hafa áhrif á lánshæfi fyr- irtækisins og eigið fé. „í þessu fælist gífurleg skuldaaukning. Landsvirkjun skuldar nú tæpa 70 milljarða, en þess- ar framkvæmdir allar myndu einar kosta um 90 milljarða. Þótt ég sé nú sjálfur vanur stóram tölum úr mínu fyrra starfi þá er þetta auðvitað gríð- arlega há tala í ljósi þess að um ein- stakt fyrirtæki er að ræða. Því er brýnt að finna bæði hentugustu og hagkvæmustu lausnina,“ segir hann. Komið hefur fram að um þremur milljörðum króna hafi þegar verið var- ið til undirbúnings framkvæmda við Fljótsdalsvirkjun, t.d. í formi rann- sókna. Forstjóri Landsvirkjunar er ekki á því að þar sé um glatað fé að ræða. „Þeir fjármunir nýtast að vera- legu leyti nú, enda vora rannsóknir gerðar með tilliti til þessa svæðis og þeirra framkvæmda sem þá vora áætl- aðar,“ segir Friðrik og bætir við: „Þessar rannsóknir nýtast því ekki einungis til samanburðar heldur einn- ig sem grandvöllur mats á umhverfis- áhrifum sem og framkvæmdarinnar.“
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.