Morgunblaðið - 04.06.2000, Qupperneq 42

42 SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 2000
T--------------------
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir og amma,
SIGRÚN ÞORLÁKSDÓTTIR,
áður búsett í Hrísey,
Hrafnistu,
Reykjavík,
sem lést fimmtudaginn 25. maí, verður
jarðsungin frá Fossvogskirkju mánudaginn
5. júní kl. 13.30.
Margunnur Engla Kristjánsdóttir, Valdimar Helgason,
Kristinn Þ. Kristjánsson, Sigrún Hjördís Pétursdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
+
Föðursystir okkar,
SOLVEIG JÓNSDÓTTIR
frá Kambshóli,
Háaleitisbraut 113,
verður jarðsungin frá Fossvogskirkju þriðju-
daginn 6. júní kl. 15.00.
Fyrir hönd aðstandenda,
Margrét Sólmundsdóttir,
Sigrún Guðjónsdóttir.

+
Elskuleg móðursystir mín og frænka okkar,
KRISTBJÖRG ÞORVARÐARDÓTTIR,
Fannborg 1,
Kópavogi,
verður jarðsungin frá kapellu Fossvogskirkju
þriðjudaginn 6. júní kl. 15.00.
Heiðveig Guðmundsdóttir
3 - og frændsystkin hinnar látnu.
+
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar, tengda-
faðir, afi og langafi,
MAGNÚS KRISTINN JÓNSSON
fyrrv. vagnstjóri hjá S.V.R,
Ásgarði 51,
Reykjavík,
verður jarðsunginn frá Bústaðakirkju mánu-
daginn 5. júní kl. 15.00.
Sigríður Kristín Sigurðardóttir,
Jón Halldór Magnússon, Hanna Guðmundsdóttir,
Helgi Kristinn Magnússon,
Sesselja Magnúsdóttir,
Sigurður Einar Magnússon,
Guðrún Kristín Magnúsdóttir,
Erlendur Magnús Magnússon, Lilja Petra Ásgeirsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
1
+
Innilegar þakkir sendum við öllum þeim, sem
sýndu okkur samúð og vinarhug við andlát og
útför
HAFSTEINS ÞÓRS STEFÁNSSONAR
fyrrverandi skólameistara,
Skúlagötu 20,
Reykjavík.
Sérstakar þakkir til starfsfólks deildar 32A á
Landspítalanum, líknardeildinni Kópavogi, Heimahjúkrun, dagvistar MS-
félagsins og þjónustu fatlaðra.
Bryndís F. Guðjónsdóttir,
Auður A. Hafsteinsdóttir, Þorbjörn Gestsson,
Kristín María Hafsteinsdóttir,
Stefanía Ó. Hafsteinsdóttir
og barnabörn.
Lokað
Vegna útfarar ÁSTU JÓNSDÓTTUR, verða skrifstofur okkar
lokaðar eftir hádegi á morgun, mánudaginn 5. júní.
Globus hf.
HUXLEY
ÓLAFSSON
+ Huxley Ólafsson
fæddist í Þjórs-
ártúni í Ásahreppi í
Rangárvallasýslu 9.
janúar 1905. Hann
lést á Hrafnistu í
Hafnarfirði 14. maí
síðastliðinn og fór
útfor hans fram frá
Njarðvíkurkirkju 23.
maí.
Hinn 23. maí sl. fór
fram frá Ytri-Njarð-
víkurkirkju útför heið-
ursmannsins Huxleys
Ólafssonar, fyrrum forstjóra í
Keflavík, en hann lézt við háan ald-
ur hinn 14. maí sl. Huxley var um
áratuga skeið einn af forustumönn-
um íslenzks hraðfrystiiðnaðar.
Einn af brautryðjendunum um og
eftir 1930 sem lögðu hornsteininn
að uppbyggingu mesta stóriðnaðar
á Islandi fyrr og síðar. Að frum-
kvæði útgerðarmanna minni flski-
báta á þessum tíma, ekki togara-
útgerðarmanna, hófst hröð upp-
bygging hraðfrystihúsanna í hinni
dreifðu byggð landsins, þar sem
fiskveiðar og vinnsla mynduðu sam-
ofna heild. Jöfnum höndum var lögð
áherzla á að vinna fiskinn í söltun,
frystingu eða herzlu eftir því sem
markaðsaðstæður sögðu til um.
Þetta var grundvöllur blómlegrar
byggðar í sjávarþorpum og kaup-
stöðum.
íslenzk togaraútgerð kom ekki
að ráði inn í íslenzkan hraðfrysti-
iðnað fyrr en um og eftir 1950.
Áherzla togaraútgerð-
armanna á þeim tíma
lá fyrst og fremst í ís-
fiski og saltfiski.
Það var því bátaút-
gerðin um land allt
sem mótaði stefnuna í
upphafi í framleiðslu
og sölumálum hrað-
frystiiðnaðarins. Huxl-
ey tilheyrði þessum
hópi manna og tók
þátt í stofnun HF
Keflavíkur, Keflavík,
árið 1936 ásamt Ólafi
Jónssyni í Sandgerði,
Sveini Jónssyni,
Hreggviði Bergmann og fleirum.
Var hann framkvæmdastjóri þess
fyrstu árin. Þá tók hann þátt í
stofnun Voga hf., Vogum, árið 1942.
Þessari kynslóð athafnamanna á
íslandi var það mikið metnaðarmál
að byggja upp og reka öflug fyrir-
tæki í sjávarútvegi og fiskiðnaði.
Öðrum þræði hvíldi það á hugsjón-
inni um frelsi og sjálfstæði íslenzku
þjóðarinnar. Þeir vissu að stjórnar-
farslegt sjálfstæði byggðist á efna-
hagslegu sjálfstæði. I þeim efnum
var velfamaður íslenzks sjávarút-
vegs grundvallaratriði.
25. febrúar 1942 stigu einkafram-
taksmenn í hraðfrystiiðnaði örlaga-
ríkt skref er þeir stofnuðu Sölumið-
stöð hraðfrystihúsanna. Mitt í
hildarleik seinni heimsstyrjaldar-
innar, þegar átök hinna stríðandi
þjóða standa sem hæst, stofna þeir
sölufyrirtæki sem átti að þjóna
þeim í markaðs- og sölumálum á er-
lendum vettvangi. Að stíga þetta
skref við jafn erfiðar aðstæður og
þá ríktu, þurfti kjark og áræði, svo
ekki sé talað um framsýni. Huxley
Ólafsson var einn 15 stofnenda sem
undirrituðu stofnsamninginn. Eftir
stofnfund bættust við 8 fyrirtæki.
Huxley var hinn síðasti þeirra
manna sem undirrituðu stofnsamn-
inginn, þegar hann féll frá.
Allt frá upphafi hefur SH verið
eitt af stærstu og öflugustu fyrir-
tækjum þjóðarinnar. Sá sem þessi
kveðjuorð ritar átti því láni að
fagna að hefja störf hjá Sölumið-
stöð hraðfrystihúsanna haustið
1960, sem sérstakur starfsmaður
stjórnarformanns, Elíasar Þor-
steinssonar frá Keflavík. Þar hófust
kynni okkar Huxleys Ólafssonar en
hann kom mjög við sögu SH á
fyrstu áratugum þess. Sat í vara-
stjórn og í nefndum um sérmál fyr-
irtækisins sem settar voru á lagg-
irnar þegar mikið lá við, en Huxley
var einstaklega úrræðagóður og
lipur samningamaður. Elíasi og
Huxley var gott til vina og lá starf
þeirra viða saman bæði á Suður-
nesjum sem og í samtökum útvegs-
og fiskvinnslumanna.
Vegna eðlis þeirra verkefna sem
mér var falið að vinna á upphafsár-
um mínum hjá SH, sem voru eink-
um kynningar-, félags- og skipu-
lagsmál, var það rökrétt að leiðir
okkar lægju allnáið saman. Huxley
lagði mikla áherzlu á samtakamátt
félagsmanna og var ætíð trúr
grundvallarhugsjón stofnendanna
frá 1942 um að í sameinuðu og sam-
stilltu átaki í framleiðslu- og sölu-
málum næðu fiskvinnslumenn
mestum árangri. Innan SH höfðu
félagsmenn sama rétt til ákvörðun-
artöku, hvort sem þeir voru stórir
eða litlir framleiðendur. En að
sjálfsögðu bar síðan sérhver það úr
bítum sem framleiðsluverðmæti
|
8
HREFNA
GÍSLADÓTTIR
THORODDSEN
+ Hrefna Gísla-
dóttir Thorodd-
sen fæddist á Seyðis-
firði 4. júní 1918.
Hún lést á Hrafnistu
í Hafnarfirði 13. maí
siðastliðinn og fór
útför hennar fram
frá Fríkirkjunni í
Reykjavík 23. maí.
Úr bernsku minni
austur á Seyðisfirði
man ég lítið eða ekki
neitt eftir Hrefnu syst-
ur minni þrátt fyrir að við værum al-
in upp á sama heimili. Hún var það
mikið eldri en ég, fædd 1918 en ég
1930. Hún var yngst fimm systkina
frá fyrra hjónabandi pabba en ég
yngstur fjögurra frá því síðara. Mér
eru í minni frá bernsku litlar ljós-
myndir, líklega frekar kallaðar lapp-
ar, sem komið hafði verið fyrir í
hornum á römmum utan um stærri
og merkilegri myndir. Þetta voru
myndir af mér ungum, kannski fjög-
urra eða fimm ára, á einni sást að
vantar tönn, í mismunandi uppstill-
ingum, stundum í frakka með alpa-
húfu og staf sem hæfði stærðinni.
Mér var sagt að þama hefðu þær
stöllur, Hrefna systir og dætur Eyj-
ólfs ljósmyndara verið að gera til-
raunir með mig sem fyrirsætu. Lífið
gekk óskaplega hægt á þessum ár-
um. Svo kom allt í einu póstkort frá
Kaupmannahöfn stílað á mitt nafn.
Það var frá Hrefnu. Hún var þá kom-
in til Siggu frænku sem þar bjó, gift
stýrimanni á einum Fossa Eimskips,
en áhafnir þeirra skipa sem sigldu á
Norður- og Austurlandshafnir
bjuggu þar. Ég varð auðvitað að
biðja mömmu eða eldri systkini mín
að lesa fyrir mig textann aftan á
kortinu og ég varð að fá að heyra
hann oft og þau þreyttust á rellinu
en þá varð að leita aftur til mömmu.
Myndirnar gat ég lesið sjálfur.
Svo tók lífinu allt í einu að þoka
fram og ýmislegt að
gerast. Hrefna systir
var komin til Reykja-
víkur frá Kaupmanna-
höfn og einn daginn
kom hún austur til
Seyðisfjarðar með
kærasta með sér og
þau giftu sig í kirkjunni
heima og það var tekin
mynd af öllu fólkinu á
kirkjutröppunum og
það var haldin veisla.
Birgir var komin til að
vera. Þau settust að í
Reykjavík og bjuggu í
Garðastræti 4.
Atburðirnir héldu áfram að gerast
og gerðust nú fljótt. Allt í einu var
komið stríð og enginn virtist vita
hvers vegna eða útskýringar voru
svo flóknar að maður botnaði hvorki
upp né niður í þeim. Sigga frænka
þurfti að fara einhverjar óraleiðir
lengst norður í einhvern stað til að
komast heim til Islands. Arnór,
Birgir og Egill urðu að sigla í skipa-
lestum til að komast til Ameríku og
heim aftur. Var von maður spyrði.
Margt leitar á hugann þegar leiðir
skiljast.
Lýðveldissumarið 1944 fékk ég að
fara á Skátaskólann á Úlfljótsvatni.
Frá Seyðisfirði og þangað var löng
leið. Fara þurfti með strandferða-
skipi að austan og á sama hátt aftur
austur. Skipin sigldu hálfsmánaðar-
lega pg var eitt nýfarið þegar ég kom
frá Úlfljótsvatni. Auðvitað gisti ég
hjá Hrefnu.
Þegar ég kom til hennar sagði hún
mér að nú færi að styttast í það að
Birgir kæmi heim, átti raunar von á
honum á hverjum degi. Mér skildist,
kannski löngu síðar, að hún hefði
ekki annað að miða við en brottfarar-
dag skipsins, sem hann var á, úr
Reykjavík og að geta sér til af
reynslu hvað túrinn yrði langur. Litl-
ar sem engar upplýsingar var að fá
frá útgerð því að ferðir skipa á þess-
um tíma voru hernaðarleyndarmál.
Aldrei þessa daga sem ég var hjá
henni skynjaði ég kvíða eða óróleika,
hef líklega ekki haft þroska til þess.
Eina sem ég man í því sambandi er
að konur voru að hringja og jafnvel
koma í kaffi til að spyrja hvort hún
hefði nokkuð frétt.
Það var um vor og Hrefna flutt á
Hrafnistu í Hafnarfirði. Ég hafði
heyrt það í útvarpinu að sést hefði til
lóunnar á Alftanesinu. Ég heimsótti
Hrefnu og bauð henni með mér í bíl-
túr út á Nes. Ég er ekki í nokkrum
vafa, hún skynjaði vorið og naut
ferðarinnar. Það sá ég á brosi henn-
ar þegar hún heyrði og sá lóuna.
Þegar við komum til baka heim á
Hrafnistu var mér kurteislega bent á
að ég hafði verið að gert nokkuð sem
ég mátti ekki. Hrefna var þama
komin í verndað umhverfi, lokað.
Fyrir nokkrum árum fór ég í
ferðafélagsferð um Barðastrandar-
sýslu. Um Hvallátra, inná Bjarg,
austur að Keflavík og út á Bjarg-
tanga. Var leiðsögumaður okkar
hinn aldni þulur, Asgeir Erlends-
son. Úti við vitann fékk ég færi á að
að ræða við hann. Á meðan sam-
ferðafólkið dreifði sér um nágrenn-
ið sátum við undir vitanum og ég
sagði honum hversu vænt mér
þætti um að hafa fengið tækifæri til
að ferðast um þessar slóðir. Ég
hafði séð myndir héðan heima hjá
systur minni sem teknar höfðu ver-
ið þegar maður hennar var að sýna
henni heimahaga sína og æskuslóð-
ir skömmu eftir brúðkaup þeirra.
Ég tók eftir því að Ásgeiri var
starsýnt á eitthvað í haffletinum
spölkorn frá land og mér varð litið
þangað. Einhver hreyfing var í sjó-
skorpunni og án þess að líta af
henni spurði hann eins og annars
hugar: „Og hvaða fólk var þetta?“
Þegar ég sagði honum það leit hann
á mig, mældi mig augum hátt og
lágt: „Hún Hrefna - Hann Birgir."
Fleiri orð voru óþörf.
Aðalsteinn Gíslason.
Ef við höfum einhvemtíma átt
garð, þá höfum við líka átt okkar
uppáhalds blóm. Við höfum e.t.v.
ekki áttað okkur á því hve það var
okkur mikils virði fyrr en blómið var
horfið.
Þannig er mér innanbrjósts þegar
Hrefna svilkona mín hefur kvatt
jarðlífið. Hún var lengi að kveðja.
Líkaminn virtist ekki ferðbúinn. Én