Morgunblaðið - 06.06.2000, Qupperneq 47

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 6. JÚNÍ 2000 47
UMRÆÐAN
Lífeyrismálin og ESB - hvað
meinar fj ármálaráðherrann?
UMRÆÐUR um Evrópumál hér á
landi eru oft með miklum eindæmum.
Menn eru óhræddir við að setja fram
ýmsar klisjur og fordóma í sambandi
við þessi mál. Þá er það mikil lenska
meðal stjórnmálamanna að telja sig
vita fyiirfram hvaða svör við fengjum
frá ESB ef við sæktum um aðild.
Þessi fyrirfram gefnu svör segjast
þeir byggja á samtölum sínum við
aðra stjómmálamenn víðs vegar um
álfuna. Þetta á t.d. við um sjávarút-
vegsmál þar sem margir telja sig
þekkja fyrirfram hvaða svör við
fengjum frá ESB ef við sæktum um
aðild. Mér hefur alltaf þótt þetta
skondinn vinkill og koma nokkuð
þvert á það sem ætti að liggja í aug-
um uppi. Það er sem sé nokkuð Ijóst
að aðildarviðræður lands eins og ís-
lands að ESB eru mjög viðamiklar og
flóknar og eru við marga aðila. Fyrir
utan stofnanir ESB værum við í
rauninni líka að semja við 15 aðildar-
ríki ESB eins og staðan er núna.
Hvað kemur út úr einum málaflokki í
slíkum samningum er auðvitað háð
mörgu, t.d. því sem
kemur út úr einhverj-
um öðrum málaflokki.
Að telja sig vita ná-
kvæmlega fyrirfram
hvað kemm- út úr ein-
hverjum ákveðnum
málaflokki finnst mér
hæpin pólitík.
Annars keppast
flestir stjómmálamenn
aðallega við að segja
þjóðinni að aðild Is-
lands að ESB sé ekki á
dagskrá og að spum-
ingin sé alls ekki tíma-
bær. Hér eru stjóm-
málamenn íhaldssam-
ari en þjóðin ef marka má skoð-
anakannanir. Þessu er þveröfugt
farið í mörgum landanna í kring um
okkur þar sem stjómmálamenn vilja
en þjóðir em íhaldssamar.
Margt skrýtið heyrist um endemis-
vitleysuna og skrifræðið í ESB og
mörg rök em færð fram fyrir því að
við eigum ekki heima í þessum hópi
nær allra Evrópuþjóða.
Mér brá t.d. nokkuð
þegar ég hlustaði á fjár-
málaráðherra í spjall-
þætti í Ríkisútvarpinu
sunnudaginn 28. maí sl.
Þar benti fjármálaráð-
herra á að það yrði erfitt
fyrir okkur að ganga í
ESB vegna stöðu lífeyr-
ismála þar. Staðan væri
víða slæm, sérstaklega í
stærri ríkjunum. Vænt-
anlega yrði þetta leyst
með því að jafna þessu
út á einhvem hátt.
Ég verð að játa að
mig rak í rogastans.
Þarna var kominn nýr flötur sem ég
vissi ekki um. Ég gat ekki skilið orð
ráðherrans öðmvísi en að við þyrftum
að gefa eitthvað til annarra 1 ESB
vegna lífeyrismálanna ef við gengjum
þar inn. Við myndum sem sagt missa
eitthvað af þeim réttindum sem við
höfum byggt upp. Ég tel eðlilegt að
ráðherrann skýri betur út fyrir þjóð-
ESB-aðild
Spurningin um aðild eða
--------------7------------
ekki aðild Islands að
ESB, segir Arí Skúla-
son, er alvarlegt mál
sem snertir nær allt
okkar þjóðlíf.
inni hvað hann átti nákvæmlega við
með þessum orðum sínum. Heldur
hann t.d. að ESB hafi forræði í lífeyr-
ismálum fyrir öll aðildarríkin og geti
bara ákveðið sisona að jafna allt
dæmið út á milli þeirra? Ég tel að það
sé augljóst að lífeyrismál em alfarið
innanrfldsmál í hverju rfld fyrir sig.
Hlutverk ESB í þeim málum er mjög
takmarkað og snýst t.d. um að sömu
reglur skuli gilda um íslendinga og
íbúa á EES-svæðinu sem vinna hér á
landi og í öðrum aðildarlöndum EES,
þ.e. reglur mn jafnræði. Heldur ráð-
herrann virkilega líka að uppsparað-
ur lífeyrisréttur launafólks á almenna
vinnumarkaðnum á íslandi geti orðið
skiptimynt í aðildarviðræðum íslands
við ESB eða geti orðið sMptimynt efl>
ir að við værum komin þangað inn?
Hefur hann gleymt því að hér á landi
er forræði í lífeyrismálum fyrst og
fremst í höndum aðila vinnumarkað-
arins og það er ekM annarra að sýsla
með inneignir sjóðfélaganna?
Mín skoðun er sú að fjármálaráð-
herra hafi farið inn á mfldar villigötur
með ummælum sínum í þessum út-
varpsþætti og ég tel einnig mikflvægt
að þessi ummæli séu leiðrétt. Spum-
ingin um aðfld eða ekM aðfld íslands
að ESB er alvarlegt mál sem snertir
nær allt okkar þjóðlíf. Þess vegna er
mjög miMlvægt að menn vandi mál-
flutning sinn. Þetta á einkum við um
stjómmálamenn og ráðherra sem eðli
málsins samkvæmt eiga að hafa
mflda þekkmgu á þessum málum.
Höfundu r er framkvæmdastjóri ASÍ.
Ari Skúlason
Stiklað á
staðreyndum
HVERNIG emm við
Islendingar staddir í
hrossaræktarmálum?
1) - með tilliti tfl út-
flutnings hrossa.
2) - með tilliti til
stöðu hrossabænda.
3) - með tflliti til þess
að hrossaútflutningur
hefur verið stundaður
um langt skeið sem at-
vinnuvegur.
Orsök og afleiðing
Við framangreindum
spumingum væri fróð-
legt að fá svör þar sem
skflgreind væri saga
hrossaútflutnings frá Islandi sl. 20 ár.
Hversu mörg hross hafa verið seld á
hverju ári og til hvaða landa? Hefur
þessari atvinnugrein vaxið sá fiskur
um hrygg sem menn höfðu vænting-
ar til eða er hrossaútflutningur eitt-
hvert óvissuævintýri sem fólk stend-
ur höllum fæti í? Undirritaður hefur
um nokkuira ára skeið reynt að fylgj-
ast með hvað er að gerast. Mér finnst
margt benda til þess að ýmislegt hafi
farið úrskeiðis. Eg hef á Alþingi spurt
um hver opinber kostnaður hlaust af
hugmyndum um stofnun hrossabú-
garðs í Litháen. Svör við þeim spurn-
ingum innramma sorgarsögu varð-
andi áætlanagerð og kostnað.
Ég hef spurt um afleiðingar og
rannsóknir á hrossaexemi sem er böl-
valdur íslenska hestsins við ákveðin
sMlyrði. Við þessum spumingum fást
fátækleg svör, litlum árangri er unnt
að festa hönd á, þótt allnokkrum fjár-
munum hafi verið varið til rannsókna.
Ég hef talið að rannsóknir ættu að
fara fram í löndum við þær aðstæður
sem hrossaexem myndast. Þar hljóta
að vera eðlflegastar aðstæður og
helst von um vöm gegn því að ís-
lensM hesturinn þurfi að vera bleyju-
klæddur um allan skrokkinn eða
sárkvalinn miMnn hluta ársins eins
ograun bervitni.
Þarfasti þjónninn
íslensM hesturinn og saga íslend-
inga era samofin og við þekkjum öll
að hesturinn var kallaður þarfasti
þjónninn fyrir tæknibyltingu sl. ára-
tuga.
Hesturinn er nú vinur og félagi
allra þeirra sem eiga hesta sér til
ánægju og ég veit að þeir sem stunda
hrossarækt sem atvinnugrein líða
fyrir að vita uppeldi sín eiga í baráttu
við sjúkdóminn hrossaexem á er-
lendri grand. Á þessu
máli verður að taka af
djörfung og áræði. í
þessum málum verður
að beita hugrekM en
ekM heybrókarhætti.
Ef það kemur í Ijós að
samdráttur er í at-
vinnugreininni „hrossa-
rækt tfl útflutnings“ er
forystu í þessum málum
skylt að upplýsa hver
staðan er og gera grein
fyrir því hvað hefur
bragðist.
Einnig verða þeir
sem ábyrgir era að gera
grein fyrir því sem
menn ætla að gera.
í þessum stuttu vangaveltum era
settar fram spurningar sem ber að
svara.
Einnig ber að svara því hversu
miklum fjármunum hefur verið varið
Hrossaútflutningur
Islenski hesturinn, segír
Gísli S. Einarsson, og
saga Islendinga eru
samofin.
tfl markaðssetningar af opinbera fé,
hveijir hafa haft með þá fjármuni að
gera og hversu miklir þeir fjármunir
hafa verið síðastliðin 20 ár.
Nú er að svara!
Þessum spurningnum beini ég til
þeirra sem telja sig eiga að svara og
ef engin koma svörin mun undirritað-
ur reyna að skflgreina frekar hveij-
um ber að svara því sem hér er sett
niður í stiklum á blað.
P.s. Undirrituðum er vel kunnugt
hverjir hafa verið sMpaðir í nefnd
vegna hrossaexemsvandans, ég á
ekM í deilum við það fólk eða aðra og
óska þeim alls hins besta í störfum
sínum. Eina sem fyrir mér vakir er
velferð íslenska hestsins og staða
þess fólks sem á allt sitt undir afkomu
af útflutningi. Vonandi finnst læknis-
ráð við sjúkdómnum þannig að
skepnur séu ekM viðþolslausar af
vanlíðan á erlendri grand vegna um-
rædds sjúkdóms.
Málið þolir enga bið að mínu mati.
Höfundur er þingmaður Samfylking-
arinnar á Vesturlandi.
Gísli Einarsson
Orri er háll,
sleipur sem áll
UNDIRRITAÐUR
getur ekki varist aðdá-
un yfir eiginleikum
Orra Vigfússonar til að
koma hagsmunamálum
sínum á framfæri. Að
telja lesendum trú um
að tunglið væri úr osti
yrði honum hægðar-
leikur, einkum ef hann
gæti vitnað í skýrslur
um ostaframleiðslu í
útlöndum. Það er engin
leið að halda því fram
að Orri fari með rangt
mál.
í sambandi við les-
endabréf hans í DV 28/
04, grein í Degi 19/04
og í Morgunblaðinu 01/06 er þó rétt
að benda á ákveðna áherslubresti i
rökfærslunni þegar Orri vitnar í við-
urkennda norska skýrslu (NOU
1999:9), „Til laks át alle kan ingen
gjera?“ sem skrifuð var af nefnd,
sMpaðri af Noregskonungi 18.júlí
1997. Fjallar skýrslan um orsakir
minnkunar villta norska laxastofns-
ins og tillögur um áætlanir og að-
gerðir til að bæta ástandið.
Orri vitnar margoft í skýrsluna en
rauði þráðurinn er eftirfarandi tfl-
vitnun úr Morgunblaðinu 31/05:
„Fiskeldi í Noregi er talið ein helsta
ástæðan fyrir því að um þriðjungur
af öllum villtum laxastofnum þar í
landi er horfinn." Það er reyndar
hægt að finna ýmislegt í þessari
u.þ.b. 300 síðna skýrslu en ekki hef-
ur mér teMst að finna hvar þetta
stendur.
Hins vegar er fljótgert að draga
fram helstu atriðin úr útdrætti
skýrslunnar sem einungis er átta
bls. Leyfi ég mér að benda á þau
atriði sem umrædd skýrsla telur að
leitt hafi til minnkunar norsku nátt-
úralegu laxastofnanna:
1. Virkjanir, áveitur, stiflugerðir,
útræsingar. Einn þriðji hluti
norskra vatnakerfa hefur orðið fyrir
áhrifum vegna slíkra framkvæmda
og þar með talin flest stærstu vatna-
kerfin með stærstu laxastofnana og
alls er talið að 43 vatnakerfi séu í
hættu eða ógnað.
2. Laxastofnar í 18 norskum
vatnakerfum hafa dáið út af völdum
súrs regns sem er mengun frá iðnað-
arsvæðum Evrópu.
3. Ofveiði síðastliðin 20 ár. Lax-
veiðar eru langstærsti dauðapóstur-
inn fyrir göngulax en þær hafa stór
áhrif á framleiðslugetu stofna.
Guðmundur Valur
Stefánsson
4. Sníkjudýrið „Gyr-
odactylus salaris" hef-
ur fundist í 40 norskum
vatnakerfum og 37
seiðastöðvum og hefur
valdið miklum skaða og
þ.m.t. útrýmingu nokk-
urra stofna.
5. Svæðisbundin
mengun, lax er mjög
viðkvæmur fyrir
breyttum vatnsgæð-
um. Helsta mengun er
útskolun áburðar og
dýraúrgangs vegna
landbúnaðar.
Mörg önnur minni
háttar atriði eru nefnd
og þar á meðal fiskeldi,
þar sem helsta vandamálið var að
laxalús frá fiskeldi heijaði á náttúra-
leg sjógönguseiði á leið til sjávar.
MiMum kröftum og fé hefur verið
varið í að leysa þetta vandamál og
rannsóknir sem gerðar vora vorið
1999 á norskum sjógönguseiðum
sem komin vora til hafs, bentu sterk-
lega til að vandamálið með laxalús
heyrði sögunni til. Þess má geta að
laxalús er fremur hitakært sníkju-
dýr og er ekM talið vandamál í Finn-
mörku eða við aðstæður eins og era í
Eyjafirði og á Austfjörðum.
I útdrætti skýrslunnar stendur
einnig: „Skýrslan telur að smithætta
frá fiskeldi vegna bakteríu og víras-
sjúkdóma sé ekM ógnun við villta
laxastofna." Enn fremur, „Skýrslan
telur að ennþá hafi stroku-eldislax
ekM haft teljandi áhrif á náttúrulega
seiðaframleiðslu en skýrsluhöfundar
vara við hættunni."
í fyrirsögn í Degi skrifar Orri að
nefndin (skýrslan) lýsi þungum
áhyggjum yfir að dæmi séu um að
70-90 % af hrygningafiskum í ám séu
eldislaxar. Þetta er auðvitað hárrétt
hjá honum en þarfnast skýringa við.
Af þeim u.þ.b. 290 seiðaeldisstöðvum
í Noregi taka flestar vatn úr laxlitl-
um eða laxlausum ám eða vötnum.
SKIPAPLOTUR - INNRETTINGAR
PLÖTUR í LESTAR
71 | rrt SERVANT PLÖTUR
I 11 I I SALERNISHÓLF
|J 1 1 BAÐÞILJUR
ELDSHÚSBORÐPLÖTUR
Á LAGER-N0RSK
HÁGÆÐAVARA
ÞÞ
&CO
Þ.ÞORGRÍMSSON & CO
ÁRMÚLA 29 S: 553 8640 8 568 6100
Fiskeldi
Ef litið er til þess að
bakhjarl og stuðnings-
aðilar Orra Vigfússonar
eru eigendur lögbýla
með laxveiðihlunnindi,
segir Guðmundur
Valur Stefánsson, er
skiljanlegt að Orri vilji
hylja ofangreindan
sannleika og ráðast á
fiskeldið í staðinn.
Það þarf því ekki marga eldislaxa til
að 70 - 90 % séu eldislaxar í ám sem
ekM hafa náttúralega stofna.
Greinarhöfundur vill hér með
benda á að helsti óvinur íslenskra
laxastofna er:
l.Stíflugerðir, ýmis konar fram-
kvæmdir og röskun á vatnasvæðum.
2. Utræsting og uppþurrkun mýra
og votlendis sem bændur hafa not-
fært sér í stórum stíl í hagsmuna-
skyni. Slík votlendissvæði gegna
lyMlhlutverM í vistkerfi vatnasvæða,
sérstaklega með tflliti til fæðufram-
leiðslu.
3. Mengun frá landbúnaði. Á
hverju ári skolast áburður og dýra-
úrgangur í miklu magni út í vatna-
svæði á íslandi sem hefur mflda
mengun í för með sér.
Ef litið er tfl þess að bakhjarl og
stuðningsaðilar Orra Vigfússonar
era eigendur lögbýla með laxveiði-
hlunnindi er skfljanlegt að Orri vilji
hylja ofangreindan sannleika og ráð-
ast á fiskeldið í staðinn.
Höfundur er fiskifræðingur.
Neffoti^
INNRÉTTINGAR
VORTILBOÐ
20-30% afsláttur
l^Friform
| HÁTÚNI6A (! húsn. Fðnix) SlMI: 552 4420