Morgunblaðið - 25.06.2000, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 25. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
KRISTINN leikur hinn svarta Múst-
afa sem er höfðingi yfir Algeirsborg.
Þetta er gamanhlutverk og er Krist-
inn á hlaupum um sviðið allan tímann
og kitlaði hláturtaugar áheyrenda
hvað eftir annað með uppátælqum
sínum. Sá sem þetta skrifar var
staddur í áhorfendastæði sem var
þéttskipað ungu fólki. Hvert skipti
sem Kristinn birtist á sviðinu lifnaði
yfir hópnum og menn risu á fætur til
að missa örugglega ekki af neinu.
Ríkisóperan tekur yfir 2.000
manns í sæti og var uppselt þetta
kvöld. Auk Kristins söng hin heims-
þekkta Agnes Baltsa hlutverk ít-
ölsku stúlkunnar og hinn 26 ára
gamli tenór Juan Diego Flórenz hlut-
verk Lindoro. Flórenz, sem er frá
Perú, þreytti frumraun sína á La
Seala í Mflanó aðeins 23 ára gamall.
Eftir sýninguna tek ég Kristin tali
á suður-amerískum veitingastað sem
er í nágrenni við Rfldsóperuna. Við
erum vart sestir þegar maður vindur
sér að Kristni og tekur hann eintali.
„Þetta var kórmeðlimur úr Parísar-
óperunni," segir Kristinn þegar hann
sest aftur. „Hann sagðist hafa komið
alla leiðina frá París bara til að sjá
mig hér. Hann hefur samt örugglega
haft eittvað annað að gera. Hann seg-
ir þetta bara við mig,“ segir Kristinn
og hlær.
Ég spyr hvaða þýðingu það hefði
að vera búinn að syngja við Vínar-
ópenma.
„Ég lærði í Vínarborg og það pirr-
aði mig alltaf svolítið að vera aldrei
búinn að syngja hér. Eftir að ég söng
í Metropolitan í New York sagði ég
að núna væri bara Vín eftir. Svo
nokkrum vikum seinna rættist það.
Allt ætlaði um
koll að keyra
Kristinn Sigmundsson átti hug og hjörtu áheyrenda Vínaróper-
unnar er hann söng hlutverk Mustafa í Itölsku stúlkunni frá Asír
eftir Rossini. Allt ætlaði um koll að keyra þegar Kristinn kom fram
í lokin og hneigði sig fyrir áheyrendum. Önnur eins fagnaðarlæti
hefur Davíð Olafsson ekki heyrt lengi í Ríkisóperunni í Vínarborg.
Það er mjög mikilvægt
fyrir mann að syngja í
þessum stóru húsum
með bestu söngvurum
heims. Þetta er eins
konar mæbstika á það
hvar maður sjálfur
stendur.“
Við ræðum nokkra
stund um sýninguna
sem heppnaðist stórvel.
Áheyrendur komu út
með bros upp fyrir eyru
og stóðu í langri röð eft-
ir eiginhandaráritunum
og ljósmyndum við
sviðsinnganginn.
„Já, þetta gekk vel.
Vínarbúai' eru erfið-
ustu áheyrendur í
Kristinn
Sigmundsson
heimi. Þeir baula og
púa miskunnarlaust ef
þeim líkar ekki það sem
þeir heyra og sjá.“
Þessu get ég sam-
sinnt og það eru ófáar
aftökumar sem maður
hefur upplifað hér í
Vín.
En hvemig vildi það
til að Kristinn stökk inn
í þetta hlutverk með
svona stuttum fyiir-
vai'a?
„Jú, hann Ruggero
Raimondi var lagður á
spítala og ég var feng-
inn í staðinn. Reyndar
var mér boðið þetta
hlutverk fyrir nokkram
árum hér í Vín en þá komst ég ekki
vegna anna. En nú er ég í sumarfríi
og ætlaði í laxveiði. Ég tók boðinu og
sendi bróður minn í laxinn og hann er
búinn að fá fjóra. Málið er það að ég
hafði sungið þessa sömu uppfærslu í
Munchen og með sömu söngvuran-
um og hér vora í kvöld. Meira að
segja stjómandinn Marcello Viotti
var þar líka. Hann er alveg einstakur
húmoristi. Alltaf á sömu stöðunum í
sýningunni lítur hann upp til að sjá
fíflaganginn í mér og hlær alltaf svo
innilega með.
Uppfærslan er eftir Jan Pierre
Ponnelle og var síðasta sýningin sem
hann gerði áður en hann dó. Hann
ætlaði líka að setja þetta upp í
Múnchen en lifði það ekki. Þá var það
að aðstoðarleikstjórinn tók verkið að
sér og setti það upp í Múnchen. Það
er svo mikill húmor í leikstjórninni að
maður þarf að passa sig að bæta ekki
of miklu inn sjálfur. Þá verður þetta
yfirdrifið. Þetta er alveg hárfín lína
sem maður þarf alltaf að þræða.“
I framhaldi rifjast upp fyrir mér
saga sem ég heyrði frá námsáram
Kristins í Vín. Hann söng sjálfan Don
Giovanni og átti að hafa stigið á kjól
Donnu Elvíra sem flettist svo klæð-
um þegar hún ætlaði að hlaupa af
stað.
Kristinn hlær en mótmælir þessu.
„Ég steig aldrei á kjólinn hjá henni,
þetta var eitthvað annað. En það sem
var svo fyndið við þetta var að styttu-
draugurinn kemur inn á sama tíma.
Hún átti því að öskra og hlaupa burt.
Hún hljóp af stað, sá drauginn og
öskraði en á sömu sekúndu datt kjóll-
inn af henni og áhorfendur héldu að
öskrið hefði stafað af því.
Stuttu seinna varð hún fræg á
einni nóttu þegar hún stökk inn í sýn-
ingu í Ríkisóperanni í Vín en það vildi
svo til að þetta kvöld var sjónvarps-
upptakameð Pavarotti."
Að lokum spyr ég Kristin hvort
hann hafi fengið einhver tilboð um
fleiri verkefni í Vín?
„Það hafði lengi staðið til að ég
kæmi en þetta þarf allt að passa inn í
prógrammið hjá mér. Jú, það verður
framhald hér og ég hlakka til að
koma aftur,“ sagði Kristinn
Sigmundsson að lokum eftir þetta
eftirminninlega kvöld.
Þegar þessi skrifuðu orð birtast á
prenti verður Kristinn eflaust kom-
inn út í Norðurá og syngur með sjálf-
um sér eins og söngkennarinn hans
forðum daga „Lax, lax, lax.“
SUMARSÝNIN G
Þórarinn B. Þorláksson, Hvítá 1903, olía á léreft.
MYNDLIST
Listasafn íslands
MYNDVERK
íslensk myndlist á 20. öld. Opið alla
daga frá 11-17. Lokað mánudaga.
Til 27. ágúst. Aðgangur
400 krónur.
ÞAÐ er góður siður hjá Listasafni
fslands að setja upp sumarsýningar
ár hvert og stfla á eign sína og sann-
verðugt yfirlit þróunarinnar á þess-
ari öld. Utlendir eiga þá betra með
að átta sig á hlutunum, en þeir era
jafnvel mættir á staðinn fyrir opnun
á morgnana og mynda að auki kjarna
gestanna yfir sumartímann. Jafn-
framt er þetta lærdómsrík skólun á
íslenzka myndlist fyrir innlenda og
eina tímabilið á árinu sem það er
gert á jafn yfirgripsmikinn og skil-
virkan hátt. Lakara að þetta skuli
ekki einnig gert markvisst að vetri
til og þá sem eins konar skólasýning
með tilliti til þess að enn er ekki risin
byggingyfir slíka samantekt, sem þó
telst einn mikilvægasti þáttur upp-
eldis og þjóðmenningar hvarvetna.
Við hér megum skammast okkar, því
að hliðstæður finnast einungis í ban-
analýðveldum og þróunarlöndum.
Á þjóðlistasöfnum getur hver og
einn menntað sig á eigin spýtur, en
það var og líka samdóma álit höfuð-
meistara myndlistarinnar á síðustu
öld að söfnin væru mikilvægasta
skólastofnunin. Hér er komin glopp-
an stóra og höfuðorsök rughngsins á
íslenzkum listamarkaði og jafnframt
vatn á myllu falsara, jafnt áþreifan-
lega og hvað sögulegt yfirlit snertir,
en á því sviði hafa menn einnig verið
athafnasamir á síðustu áratugum,
eins og raunar annars staðar á Norð-
urlöndum og víðar.
En óneitanlega er það nokkur
rangverfa og skýtur skökku við að í
ár er svo til um endurtekningu síð-
ustu sumarsýningar að ræða, nema í
fáum tilvikum, en þá vegna útlána-
starfsemi. Það er þeim mun undar-
legra fyrir þá sök að rekkar lista-
safnsins svigna af úrvali annarra
verka margra sömu myndlistamenn-
ina. Minnir óneitanlega á þann tíma
er menn vora að setja upp svo til
sömu sýningamar á verkum Kjar-
vals að Kjarvalsstöðum þótt eign
safnins á smáum og stóram mynd-
verkum meistarans næmi þá nær
fimm þúsundum! Og í báðum tilvik-
um íylgja engar heimildarskrár, en
því veglegri sem slíkar era þeim
meiri auglýsing fyrir íslenzka
myndlist, þar sem þær fara víða og
era sérstök listmiðlun í sjálfu sér.
Hvað sýningar Listasafnins snertir
dreifðust þær þá um allan heim og
væra ómetanleg landkynning. Hér
eru menn vel vakandi ytra sem ég
þekki meira en vel frá ferðum mín-
um vítt og breitt.
Þessi endurtekning kemur okkur
sem skrifum um myndlist í vanda,
því reglan er að skrifa ekki tvisvar
um sömu sýninguna, jafnvel þótt hún
sé flutt út á land og sé þá gert á ann-
an hátt og af öðram gagnrýnanda.
Sú staða var til að mynda komin upp
í ár að röðin var komin að sama rýni
og skrifaði í fyrra, en við leitumst við
að stokka upp hlutunum svo að sem
flestar skoðanir komist að, annað
væri klár, gagnsæ og ómarktæk
markaðssetning en ekki opin og gild
samræða. Engan veginn skal svo lit-
ið fram hjá því að verið er að ganga
endurtekið fram hjá ýmsum sem
eiga sinn þátt í þróuninni og sögunni
um leið.
Trauðla eykur það aðsókn lands-
manna að safninu að bjóða þeim að
skoða sömu myndir og í fyrra, frekar
en að það auki á sölu bókar að endur-
útgefa hana án sýnilegrar ástæðu.
Það mætti einmitt ætla að upp-
setning sýninga sem þessarar byði
upp á metnaðarfullan pataldur til
uppstokkunar og að skoða fortíðinna
í endurnýjuðu ljósi. Fortíðin er
nefnilega enginn gamall vani sem
menn nálgast fyrir skylduna eina um
leið og menn þeyta lúðra og slá í
bumbur ef um innfluttar niðurlagðar
nýjungar er að ræða. Slíkt er hlut-
verk annarra safna og einungis hlið-
argeiri þjóðlistasafna.
Að sjálfsögðu era hér gildar und-
antekningar í ómissandi lykilverk-
um, en þau þreytast menn seint að
nálgast aftur og aftur frekar en góða
vini og jafnan lærdómsríkt að sjá
þau í nýju umhverfi og við hlið ann-
arra verka. Svo er allt annað mál að
þetta er mjög frambærileg og fjöl-
þætt sýning, sem allir ættu að hafa
ávinning af að nálgast.
Þegar svona staða kemur upp er
vænlegast að taka fyrir einstaka
þætti eða lesa í einstök málverk til að
vekja athygli á framkvæmdinni, en
það fer eftir þróun mála á sýningar-
vettvangi og hvort tími gefist til
slíkra athafna um hásumarið. Þá
verða framkvæmdaaðilar helst að
biðja forsjónina um umhleypinga-
samt sumar, því málarinn fórnar síð-
ur dýrlegri sumarbirtunni til hlið-
arathafna.
Helst situr eftir í sálarkirnunni að
lokinni fyrstu yfirferð að tveir lista-
menn er mörkuðu spor í söguna og
eiga verk á sýningunni létust í síð-
asta mánuði, þau Dröfn Friðfinn-
sdóttir grafíklistakona frá Akureyri
sem lést 11. maí og Guðmundur
Benediktsson myndhöggvari sem
lést 29. maí. Sigríður Dröfn Friðfinn-
sdóttir var fædd 1946 og var þannig
af sterkri og atkvæðamikilli kynslóð
íslenzkra myndlistarmanna, sem hóf
nám í Myndlista- og handíðaskólan-
um í upphafi sjöunda áratugarins, í
Dröfn Friðfinnsdóttir,
Kundalini II, 1999.
hennar tilviki 1963. Þróun Drafnar
varð þó nokkuð önnur en félaga
hennar þar sem listaspíran hætti í
skóla og reglubundin listiðkun lá
niðri um árabil, eða allt þar til hún
hóf nám í Myndlistarskólanum á Ak-
ureyri 1982. Ekki man ég glöggt eft-
ir Dröfn í MHÍ, og í raun kynntist ég
listakonunni aldrei að ráði, en milli
okkar fóra nokkur bréf að loknu
námi hennar fyrir norðan, þá hún
var að leita ráða hjá mér um framtíð-
ina. Þótt ég gerði mitt besta hefði ég
ábyggilega reynt að gera enn betur
ef mig hefði grunað hve miklir frum-
kraftar bjuggu í þessari konu, var að
vísu fulljóst að viljann skorti ekki, en
þetta var á tímabili er margar konur
komnar til vits og þroska hófu list-
nám. En er ég seinna leit myndir
Drafnar á samsýningum brá mér
nokkuð því fullljóst var að þessi kona
bjó yfir mjög óvenjulegum hæfileik-
um og verk hennar skára sig úr fyrir
sjálfsprottna túlkun hlutvaktra hug-
hrifa. Mátti jafnvel kenna Akureyr-
inginn og tæra birtu norðursins í
myndverkunum, en þó frá nýrri og
ferskari hlið. Og það sem meira er
um vert var Dröfn í stöðugri framför
og engin kyrrstaða þar sem hún fór.
Hún leitaði á brattann alveg fram á
það síðasta og gerði höfuðverk sín
fársjúk og farin að kröftum, engin
málamiðlun hér. Þessa sá stað á af-
mælissýningu Grafíkfélagsins á sl.
ári, en þá bára risastór verk hennar
af flestu ef ekki öllu og mikilsvert
þótti mér að fjalla um verk hennar.
Farið er mikið listamannsefni
langt fyrir aldur fram og ónýtt
stendur ný vinnustofa sem beið
orkubúntsins á heimaslóðum. Þó má
líta til þess sem nokkra huggun, að
trúlega gerði Dröfn Friðfinnsdóttfr
nokkur af athyglisverðustu grafík-
verkum sem yfirhöfuð vora þrykkt á
pappír á landi hér alla síðustu öld.
Guðmundur Benediktsson var
fæddur 1920 og var nýorðinn áttræð-
ur er hann lést, aldur sem hann bar
vel þótt ekki væri hann hraustlegur í
útliti, grannholda og sinaber. List-
nám hóf hann þrítugur að aldri í
Myndlistaskóla Reykjavíkur og var
kennari hans Asmundur Sveinsson.
Vart telst það fullgilt grannnám, en
Guðmundur var hins vegar hús-
gagnasmiður að mennt sem dugði
honum vel. Um Guðmund hafa verið
rituð mörg og falleg minningarorð
og mannkostir hans tíundaðir og get
ég einungis tekið undir þau hér, því
hvergi er um oflof að ræða. Kynntist
ég listamanninum helst í gegnumn
störf hans í sýningarnefnd FIM, en
þar var hann sannarlega betri en
enginn, í raun ómissandi.
Hjó ég sérstaklega eftir því, að
enginn sá ástæðu til þess að minnast
á mesta afrek hans á því sviði, sem
var uppbygging sýningar Norræna
Myndlistabandalagsins að Kjarvals-
stöðum 1972, sem var fyrsta sýning-
in í húsinu. Hér mæddi mikið á Guð-
mundi við hin aðskiljanlegustu verk
og er ég hér gildastur heimildarmað-
ur sem formaður nefndarinnar.
Hann gekk til allra verka af stóiskri
ró og leysti hvern nær óleysanlegan
hnútinn á fætur öðram, ekki síst
vegna þess að hér var um framraun í
ókönnuðu rými að ræða. Höfðum við
einn smið okkur til aðstoðar og man
ég glöggt er leið að verklokum hve
við hlógum dátt er sá hvarf á braut
til sólarlanda fyrir gróðann af vinnu
sinni við hlið okkar, meðan umbun
okkar sjálfra var ekki einu sinni fim-
meyringur með gati.
Én sýningin komst upp og meira
en það, því hér sannaðist að sýning-
arformið sjálft var engan veginn úr-
elt en hins vegar framkvæmdafor-
mið gatslitið og tætt. Vel upp sett
sýning vatt svo upp á sig að verðleik-
um og varð ein best sótta fram-
kvæmdin frá upphafi og þar ekki
miðað við höfðatölu. Sagði Valtýr
Pétursson mér, en hann vai' þá for-
maður félagsins, að síðustu dagana
hafi verið líkast því að koma á aðal-
járnbrautarstöð að koma í Mynd-
listarhúsið á Miklatúni, eins og
byggingin nefndist í upphafi. Öll
sýningarnefndin stóð hér að baki, en
hvað verklegu framkvæmdina snerti
var hlutur Guðmundar Benedikts-
sonar stærstur og mestur.
Bragi Ásgeirsson