Morgunblaðið - 25.06.2000, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 25. JÚNÍ 2000 25
inu öllu bjóða upp á dvalar- og/eða
hjúkrunarrými fyrir aldraða en af
þessum stofnunum eru sautján i
Reylqavík, tólf á Reykjanesi og þrett-
án á Suðurlandi svo dæmi séu tekin.
Að jafnaði eru um tíu slíkar stofnanii-
í hverju hinna kjördæmanna fimm.
Samkvæmt lögum um málefni aldr-
aðra er stofnanaþjónusta aldi-aðra
tvenns konar. Annars vegar er um að
ræða sérstakt þjónustuhúsnæði fyrir
aldraða, íbúðir eða dvalarheimili, ætl-
að öldruðum sem ekki eru færir um
að annast heimiiishald þrátt fyrir
heimaþjónustu. Hins vegar er um að
ræða hjúkrunarrými á öldrunarstofn-
unum eða hjúkrunai'heimiium, ætluð
öldruðum sem eru of lasburða til að
dveljast í þjónustuhúsnæði fyrir al-
draða. Þess vegna er ýmist talað um
dvalarrými eða hjúkrunarrými eftir
því hvora þjónustuna um er að ræða.
Sumar öldrunarstofnanir bjóða ein-
göngu upp á dvalarrými, svo sem
dvalarheimilið Fell í Reykjavík en
aðrar bjóða eingöngu upp á hjúkrun-
arrými, svo sem hjúkrunarheimilin
Eir og Skjól í Reykjavík. Enn aðrar
stofnanir eru á hinn bóginn það sem
kallað er blandaðar stofnanir, þ.e.a.s.
stofnanir sem hafa bæði dvalar- og
hjúkrunarrými. Má í því sambandi
nefna dvalar- og hjúkrunarheimilin
Grund og Hrafnistu í Reykjavík.
Þjónustan á öllum þessu stofnunum
íyrir aldraða skal, samkvæmt lögum
um málefni aldraðra, byggð á ein-
staklingsbundnu mati á heilsufarsleg-
um og félagslegum þörfum aldraðra.
Rekstur dvalar- og hjúkrunar-
heimila er í höndum sveitarfélaga, fé-
lagasamtaka eða annarra einkaaðila
en fjármögnun þjónustunnar hefur að
mestu leyti verið í höndum ríkisins og
þeirra sem þjónustunnar njóta. Þeir
síðamefndu taka þátt í greiðslu dval-
arkostnaðar m.a. með grunnlífeyri
sínum, en ríkið greiðir sinn hlut af
rekstrarkostnaði stofnananna annað
hvort með daggjöldum eða með föst-
um fjárlögum. Þannig er talað um að
stofnanir séu ýmist daggjaldastofn-
anir eða stofnanir á föstum fjárlögum
eftir því hvort fyrirkomulagið er not-
að.
I lögum um málefni aldraðra er
getið um greiðslufyrirkomulag ríkis-
ins tii öldrunarstofnana og þar vísað í
39. gr. laga um almannatryggingar
þar sem segir m.a. að daggjöld
sjúkrahúsa, sem ekki eru á föstum
fjárlögum, skuli ákveðin af heilbrigð-
is- og tryggingamálaráðherra að
höfðu nánu samráði við viðkomandi
stofnanir. Daggjöld og gjaldskrár
skuli ákveðin þannig að samanlagðar
tekjur stofnunarinnar standi undir
eðlilegum rekstrarkostnaði á hveij-
um tíma miðað við þá þjónustu sem
heilbrigðis- og tryggingamálaráð-
hen-a hefur ákveðið að stofnunin
veiti.
Fyrsta skrefið tekið í notkun
RAI-mæiieiningarinnar
Samkvæmt upplýsingum frá heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneyt-
inu eru gjöld hin sömu á öllum dvalar-
heimilum aldraðra og í janúar á þessu
ári námu daggjöld á dvalarrými kr.
3.579 og dagvistargjald kr. 2.727.
Oðru máli gegnir hins vegar um
hjúkrunarrými, þ.e.a.s. gjöld eru mis-
munandi á hjúlmmarheimilum. Þau
fara með öðrum orðum eftir hjúkrun-
arþyngd vistmanna, þ.e. eftir heilsu-
farsástandi og þar með þörfum þein-a
á þjónustu. Að sögn margra þeirra
sem til þekkja hefur mat á hjúkrunar-
þyngd hjúkrunarstofnana og þar með
greiðslur til þeirra verið stundum
helst til handahófskennt, ekki síst eft-
ir að daggjaldanefnd sjúkrahúsanna
var lögð niður árið 1990 en hún ákvað
daggjöld hjúkrunarheimila út frá
ákveðnum forsendum. Undanfarin ár
hefur þó verið unnið að þróun RAI-
mælingakeríis hér á landi, fyi’st í
þeim tilgangi að tryggja samræmdar
upplýsingar á heilsufari og hjúkrun-
arþörfum þeirra sem þurfa umsjá og
umönnun stofnana en nú síðast í þeim
tilgangi einnig að nota sem forsendur
útreikninga daggjalda til hjúkrunar-
stofnana fyrir aldraða. RAI-mælingin
er byggð á ítarlegri aðferð til þess að
meta heilsufarsástand sjúklinga og
þar með umönnunarþörf þein-a en út
frá því er hin títtnefnda hjúkrunar-
þyngd eða hjúkrunarstuðull RAI-
mælingarinnar fundin. Sérstök RAI-
matsnefnd starfar undir hatti heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneytis-
ins og hefur hún m.a. það hlutverk að
hafa umsjón með RAI-matsmæling-
um. Hrafn Pálsson, starfsmaður
ráðuneytsins, veitir nefndinni for-
stöðu.
Eins og fyn- var vikið að var fyrsta
skrefið í þá átt að nota RAI-stuðulinn
sem viðmið í útreikningum á dag-
gjaldagreiðslu ríkisins til öldrunar-
stofnana tekið í fjárlögum ársins
2000, þar sem stofnanir á föstum fjár-
lögum fengu greiðslur í samræmi við
hjúkrunarþyngd. Ber hér að benda á
að einingarverðið fyrir hveija
hjúknmarþyngd er fundið út, að sögn
Davíðs Á. Gunnarssonar ráðuneytis-
stjóra heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins, eftir ítarlega úttekt
m.a. Ríkisendurskoðunar á rekstri
öldrunarstofnana og mati hennar á
því sem hún telur vera eðlilegan
rekstrarkostnað þeirra.
Annað ski'efið í þá átt að nota RAI-
stuðulinn sem forsendu fyrir dag-
gjaldagreiðslu ríkisins til öldrunar-
stofnana var síðan tekið með útgáfu
auglýsingar heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytisins í mars
sl. þar sem daggjald á hjúkrunarrými
aldi'aðra var í fyrsta sinn byggt á
hjúkrunarþyngdarstuðli samkvæmt
RAI-mælingum. I auglýsingunni er
hjúkrunarheimilum raðað í sjö
p-eiðsluflokka miðað við RAI-mæl-
ingar á árinu 1998. Fyrsti flokkur hef-
ur svo dæmi sé tekið hjúkrunar-
þyngdina, samkvæmt RAI, 1,05 og
yfir, en sjöundi flokkur hefúr hjúkr-
unarþyngd samkvæmt RAI 0,84 og
undir. Fyrsti flokkurinn er sá flokkur,
samkvæmt auglýsingunni, sem hefur
mestu hjúkrunarþyngdina, þ.e. þá
vistmenn sem þurfa hvað mesta og
sérhæfðasta þjónustu en sjöundi
flokkurinn, samkvæmt auglýsing-
unni, er á hinn bóginn sá flokkur sem
hefur minnstu hjúkrunarþyngdina,
þ.e. þá vistmenn sem þurfa hvað
minnsta þjónustu. Hjúkrunarheimil-
um er raðað í flokkana eftir meðaltali
hjúkrunarþyngdar vistmanna, eins
og þeir eru metnir samkvæmt RAI-
mælingu á árinu 1998 en fyrir hvem
flokk hefur verið reiknað út ákveðið
rekstrardaggjald. I fyrrgreindri
auglýsingu hefur fyrsti flokkur
rekstrargjaldið eða einingarverðið
10.250 krónur en sjöundi flokkur
gjaldið 8.428 krónur. Þetta þýðir svo
dæmi sé tekið að fyrir hvem vist-
mann á stofnun sem hefur meðal-
hjúkrunarþyngdina 1,05 ætti ríkið að
borga 10.250 fyrir hvern legudag.
Rétt er að taka fram áður en lengra
er haldið að það hefur valdið óánægju
meðal aðila sem reka öldrunarstofn-
anir að í auglýsingu þessari hafi verið
miðað við RAI-matsmælingu á hjúkr-
unai-þyngd frá árinu 1998. Segja þeir
að hjúkrunarþyngdin hljóti að hafa
breyst síðan þá, ekki síst sé það haft í
huga að meðaldvalartími aldraðra á
stofnunum sem þessum sé um 2,8 ár.
Þegar um þetta var spurt í heilbrigð-
is- og tryggingamálaráðuneytinu
vom svörin þau að þegar nýr
daggjaldataxti hafi verið gefinn út í
byijun árs hafi ekki verið fyrirliggj-
andi nýiri mælingar á hjúkranai--
þyngd en frá árinu 1998 og enn liggi
ekki fyrir endanlegar niðurstöður um
RAI-hjúkranarþyngd á hjúkranar-
heimilum vegna ársins 1999. Þegar
hjúkranarheimilin á hinn bóginn
verði komin með tölvukerfi sem geti
reiknað niðurstöður RAI-mælinga
muni niðurstöður um hjúkranar-
þyngd liggja fyrir mun fyrr en nú er
og þá muni kerfið sömuleiðis verða
skilvirkara. Á það er einnig bent að
lítill munur hafi verið á meðalhjúkr-
unarþyngd samkvæmt RAI-mælingu
á áranum 1997 til 1998. Fyrra árið
hafi meðaltalið verið 0,7 en hið síðara
0,98.
I drögum að skýrslu um öldranar-
þjónustu, sem verið er að fullvinna í
heilbrigðis- og tryggingamálaráðu-
neytinu, er tekið fram að í daggjöld-
um í umræddum flokkum sé allur
kostnaður innifalinn og þar með tal-
inn sá kostnaðui’ sem hlýst vegna við-
halds bygginga og búnaðai’. Því er
jafnframt bætt við, í umfjöllun um
flokkana, að í sérstökum tilvikum sé
hlaupið undir bagga með hjúkrunar-
heimilunum fari lyfjakostnaður úr
hófi fram.
Tryggingastofnun ríkisins greiðir
reglulega til allra hjúkranarheimila á
daggjöldum, fjái’hæðir sem byggjast
á hjúkranarþyngd og einingarverði
þess greiðsluflokks sem viðkomandi
hjúkranarheimili tilheyrir, sam-
kvæmt RAI-mælingu, en stofnanir á
föstum fjárlögum fá einnig greiðslur
samkvæmt þyngdarmati, eins og áð-
[GRUND]
Forsvarsmenn elli- og hjúkrunarheimilisins Grundarhafa
staðió ídeilum við ríkið um daggjöld til rekstrar hjúkrunar-
heimilisins um árabil og hafa þeir fyrmefndu farið þess á
leit við Hæstarétt, eins oggreint hefur veriö frá í Morgun-
blaðinu, að hann tilnefni tvo aðila ígerðardóm svo unnt
sé að fá úrþessum ágreiningi skorió.
[DROPLAUGARSTAÐIR]
Sumar öldrunarstofnanir bjóða eíngöngu upp á dvalar-
rými, svo sem dvalarheimilið Fell íReykjavík en aðrar
bjóða eíngöngu upp á hjúkrunarrýmí, svo sem hjúkrunar-
heimiUð DroplaugarstaðiríReykjavík. Enn aörar stofnanir
eru á hínn bógínn það sem kallað er blandaðar stofnanir,
þ.e.a.s. stofnanir sem hafa bæöí dvalar- og hjúkrunar-
rými.
[EIR]
Síguröur Heigí Guðmundsson, prestur og forstjóri hjúkr-
unarheimíianna Skjóls og Eirar, hefur orðlð til þess aó
gagnrýna þaó aó RAhnatíð taki ekkí tillit til þeirrar þjón-
ustu sem verta þurfí þeírn sem búa við skerta heilastarf-
semí.
[HRAFNISTA]
Heitdarfjöldi dvaiar- og hjúkmnarrýma fyrir aldraða var
1.440 í byrjun átíunda áratugarins en rúmiega 3,700 í
febrúar á þessu ári, samkvæmt uppfysingum frá heii-
brígðis- og tryggingamáiaráðuneytjnu, oghefurþeim þar
með fjöigaö um 158% á þessu tímabili.
ur segir, en þá er, samkvæmt upp-
lýsingum frá heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu, miðað við fulla
nýtingu rýma.
Full þörf á byggingu nýs
hjúkrunarheimilis
Víkjum aftur að þeirri umræðu
sem orðið hefur á daggjaldagreiðsl-
um ríkisins til hjúkranarstofnana
aldraðra, ekki síst eftir að Sóltúns-
samningurinn var undirritaður.
Ögmundur Jónasson, þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar - græns
framboðs, benti á í fyrrgreindri utan-
dagskrárami-æðu á Alþingi í vor að
samkvæmt áðumefndri auglýsingu
um daggjöld sjúkrastofnana væri
daggjaldaeining í fyrsta flokki 10.250
krónur en þrátt fyrir það væri í samn-
ingnum við Öldung hf. kveðið á um að
daggjaldið yrði 11.880 krónur, þ.e.
hærra en hæsta gjaldið í auglýsing-
unni um daggjöld kvæði á um. Aukin-
heldur fengi Sóltún 2.420 krónur
vegna húsnæðis fyrir hvem legudag
en það sama væri ekki upp á tening-
num í samningum ríkisins við aðrar
öldrunarstofnanir. Samtals fengi
Sóltún þvi 14.300 krónur fyrir hvem
vistmann á dag. Gagnrýni Júlíusar
Rafnssonar, framkvæmdastjóra
Grandar, hefur verið á sömu nótum.
Hann tekur fram í samtali við blaða-
mann að full þörf sé á byggingu nýs
hjúkranarheimilis í Reykjavík á borð
við Sóltún með 92 hjúkranarrýmum
enda beinist gagnrýni hans ekki að
því, heldur m.a. að þeirri staðreynd að
Sóltún fái 1.630 kr. hærra daggjald en
Grund miðað við að heimilin hafi
„sömu hjúkranarþyngd.“ Vísar Júlíus
þama til þess að í samningnum um
Sóltúnsheimilið sé gert ráð fyrir því
að hjúkranarþyngd verði samkvæmt
RAI-stuðli á bilinu 1,05 til 1,20, en í
auglýsingu ráðuneytisins um dag-
gjöld er kveðið á um að heimili með
meðalþyngdina 1,05 og yfir séu í
fyrsta flokki. I þann flokk fellur einn-
ig hjúkranarheimili Grandar.Segir
hann að Sóltúni veiti öragglega ekki
af þeim daggjöldum sem það fái sam-
kvæmt samningnum við rfldð en
bendir á að fleiri öldranarstofnunum
veitti heldur ekki af að fá sömu
daggjaldaupphæðir. „Það hefur alltaf
verið geðþóttaákvörðun starfsmanna
ráðuneytisins hvaða daggjald er
greitt til öldranarstofnana og það
sama er greinflega uppi á teningnum
varðandi Sóltúnssamninginn," full-
yrðir Júlíus. Hann segist ekki hafa
heyrt nein haldbær rök fyrir því að
Grand fái lægri daggjöld en Sóltún
miðað við að hjúkranarþyngd heimil-
anna sé hin sama. „Því hefur verið
haldið fram að Sóltún muni vera með
meiri hjúkranarþyngd og allt öðravísi
heimilismenn en aðiir en aldrei hef ég
heyrt nægilegar útskýringar á því á
hvem hátt þeir verði öðravísi. Og á
meðan ég heyri engin haldbær rök
hlýt ég að vera mjög ósáttur við þann
mun sem er á milli daggjaldanna.“
Júlíus tekur reyndar fram að hann
hafi heyrt þá skýringu frá ráðuneyt-
inu að Sóltún komi til með að taka ein-
göngu við sjúklingum af öldrunar-
sjúkrahúsum á borð við Landakot,
sem sér finnist í sjálfu sér afar eðli-
legt, en bendir á að af öllum nýjum
innritunum á Grand á síðasta ári hafi
59% verið frá sjúkrastofnunum í
Reykjavík en þaðan komi veikasta
fólkið. Auk þess kveðst hann hafa
vissu fyrir því að Grand sé það
hjúkranarheimili sem taki við hvað
flestum sjúklingum af öldranarlækn-
ingadeild Landspítalans.
Niðurstaða Júh'usar er því sú að
hann sjái ekki að hjúkranarþyngd
Sóltúns komi til með að vera meiri en
hjúkranarþyngd annarra öldrunar-
stofnana á höfuðborgarsvæðinu. „Og
þangað til ég fæ engin svör við því af
hverju Grund sé með lægri daggjöld
en Sóltún miðað við sömu hjúkranar-
þyngd er það í mínum huga geð-
þóttaákvörðun starfsmanna ráðu-
neytisins hvað hver stofnun fær há
daggjöld," bætir hann við.
Forsvarsmenn elli- og hjúkranar-
heimilisins Grandar hafa reyndar
staðið í deilum við í-ítdð um daggjöld
til rekstrar hjúkranarheimilisins um
árabil og hafa þeir fyrmefndu farið
þess á leit við Hæstarétt, eins og
greint hefur frá í Morgunblaðinu, að
hann tflnefni tvo aðila í gerðardóm
svo unnt sé að fá úr þessum ágrein-
ingi skorið. Telja talsmenn Grundar
að við þá eigi að semja um daggjöld til
þess að mæta rekstrarkostnaði
hjúkranarheimilisins en ekki að^