Morgunblaðið - 01.10.2000, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Úr bókinni: Nicolai/Singer/Wothe. Fugler. Án útgáfustaöarogártals.
, ........................ > ' •
Lappajaðrakan í vetrarbúningi. Fuglinn er aðeins minni en jaðrakan og með lítið eitt
uppsveigt nef.
Úr bókinni: Nicolai/Singer/Wothe. Fugler. Án útgáfustaðarogártals.

Það eru koipnir
Svo einkennilega sem það nú hljómar, er
tegundaauðgi íslenskra fugla hvað mest
þegar farfuglarnir okkar eru aó hverfa af
landi brotttil suölægari vetrarheimkynna. í
nýliðinni viku fékk Sigurður Ægisson aó
siást í för meö tveimur landskunnum fugla-
skoðurum á Höfn í Hornafirði, sem ætluðu
að athuga hvað lægöin kröftuga frá 21.
september hefði borið af flækingum, eóa
öðru nafni hrakningsfuglum úr Skandinavíu,
yfir á þetta austurhorn íslands, sem mun
vera einn gjöfulasti hluti landsins, þegar
slíkt er annars vegar.
ENNAN morgun var
fremur dimmt yfir Höfn
og nágrenni, lágskýjað
og gekk á með skúrum.
En eftir að búið var að
hlaða nauðsynlegum tækjum í skott
bifreiðarinnar, s.s. myndbandsupp-
tökuvél, sjónaukum o.þ.h. græjum,
var haldið af stað og ekið í austurátt.
Umræddir fuglaskoðarar voru þeir
Björn G. Amarson og Brynjúlfur
Brynjólfsson, en þeir tveir vita öðr-
um meira um íslenska fugla og er-
lenda. Af 330-340 tegundum sem á
Islandi hafa greinst, hefur Bjöm séð
242 og Brynjúlfur 210. En hér má
nefna til samanburðar, að reglu-
bundnar varpfuglategundir á íslandi
em ekki nema rúmlega 70 talsins.
Fyrsti stans lofar góðu
Þegar kom að bænum Dynjanda
við Skarðsfjörð var gerður fyrsti
stans og kíkt niður í fjöm. Þar var
aragrúi af vaðfuglum, aðallega þó
tjaldar, sem vom að búa sig undir
farflug, en mestur hluti íslenska
stofnsins yfirgefur landið á vetuma
og dvelst einkum á Bretlandseyjum
(Englandi) og Norðvestur-írlandi.
En hér vora líka aðrir fuglar, m.a. 11
fjöraspóar og tveir lappajaðrakanar.
Sumir telja, að þessir fjöraspóar séu
norskir fuglar, komnir hingað til að
eyða vetrinum í íslenskri maðka-
íjöru, en öðram finnst ekki ólíklegt
að þetta séu fuglar af íslenskum
varpstofni, því fyrir ekki löngu rák-
ust menn á hreiður tegundarinnar í
grennd við Höfn. „Fjöruspóamir
vora 14 í gær,“ segja tvímenningarn-
ir; „þrír fuglanna virðast hafa bragð-
ið sér eitthvert. En lappajaðrakan-
arnir hafa bara verið tveir hingað
til.“ Sú tegund á varpheimkynni
nyrst í Skandinavíu og þaðan austur
eftir endilangri strandlengjunni, víð-
ast hvar, allt til vesturstrandar Al-
aska. Vetrarheimkynnin era m.a. á
Bretlandseyjum, en einnig víða með
ströndum Suður-Evrópu, Afríku og
Ástralíu, að dæmi sé tekið.
Lundur með sjö trjám
Ekki var lengi dvalið á þessum
stað, heldur ekið áfram og stað-
næmst við lítið dæluhús á Homi,
sem Brynjúlfur kallaði lund. Þar
mátti sjá nokkur tré á stangli, og var
blaðamaður efins um að þar myndi
leynast nokkurt kvikindi. En annað
kom á daginn, því hér reyndust vera
tveir garðsöngvarar og einn lauf-
söngvari, auk fjögurra skógarþrasta.
Þessar söngvarategundir báðar eiga
heimkynni í Norður-Evrópu og það-
an austur um. Utbreiðslusvæði lauf-
söngvarans, sem er langalgengasti
Ljósmynd/Sigurður Ægisson
Sjö trjáa lundurinn góði við dæluhúsið er gjöfull ineð eindæniutn. Alls hafa
sést þar 31 fuglategund. Tvímenningarnir rýna í trén í leit að flækingsfugl-
um. Að þessu sinni voru þar tveir garðsöngvarar og einn laufsöngvari.
söngvari í norðanverðri Evrópu, nær
þó ekki jafn langt suður á bóginn og
garðsöngvarans.
„Þetta er alveg stórmerkilegur
lundur," segja þeir félagar, Björn og
Brynjúlfur. „Þótt ekki séu nema sjö
tré hérna og ein risahvönn, má alltaf
sjá hér eitthvað. Fyrir nokkram dög-
um voru t.d. garðsöngvari, hettu-
söngvari, netlusöngvari, laufsöngv-
ari, barrfmka, skógarþröstur og
þúfutittlingur hérna. A þessum litla
stað höfum við séð alls 31 fugla-
tegund, og þar á meðal vora rjúpa og
stelkur. En sjaldgæfasti fuglinn er
vafalaust síkjasöngvari, sem við rák-
umst á hér fyrir þremur áram.“
Við kvöddum þennan ágæta lund
og ókum á næsta áfangastað, sem
var eyðibýlið Hom, þar sem kvik-
myndin „Svo á jörðu“ var gerð. Þar
urðum við einskis varir, fyrr en eitt-
hvert lítið kríli skaust allt í einu út
um glugga eins hússins. Þeir félagar
bragðu sjónaukum á loft og til-
kynntu svo, að þetta væri hettu-
söngvari, karlfugl, blautur og hrak-
inn. „Það sem ég hef séð merkilegast
héma eru brúnheiðir og mánaþröst-
ur,“ segir Brynjúlfur. „Og einnig hef
ég séð grálóur og hina algengari
flækinga. Og reyndar sá ég hér líka
fjallvák einu sinni, en hann var ekki
samþykktur af flækingsfuglanefnd.“
En fyrir þá lesendur, sem ekki vita
hvað hér er átt við, er það að segja,
að upplýsingar um alla sjaldgæfa
fugla sem menn sjá hér á landi era
skráðar á þar til gerð spjöld, sem
m.a. er hægt er að nálgast á
Náttúrafræðistofnun Islands í
Reykjavík. Á vorin kemur umrædd
nefnd saman og fer nákvæmlega yfir
öll innsend gögn og vegur og metur
upplýsingarnar sem þar koma fram.
í flækingsfuglanefnd sitja níu aðilar.
Oft gerist það, einkum þegar mjög
sjaldgæfar tegundir eiga í hlut, að
nefndin dregur í efa að greining sé
rétt, og getur það orsakast af ýmsu.
Yfirleitt er þó ástæðan sú, að um
aðra(r) tegund(ir) gæti verið að
bjorn og brynjimur eru einir
niestu fuglaspekúlantar á íslandi.
ræða, en þá sem viðkomandi send-
andi telur sig hafa séð. Að fá slíka
höfnun getur verið sárt, einkum þeg-
ar reyndir fuglaskoðarar eiga í hlut.
Ekið suður á bóginn
Með rannsókn gömlu bæjarúst-
anna á Homi var nú búið að kanna
austustu mörk leitarsvæðisins.
Næsta skref var að halda í suðurveg,
og var ekki staðnæmst fyrr en við
gamla kirkjugarðinn í Nesjum. í
trjánum þar var bara einn fugl, sem
ekki náðist að tegundargreina,
vegna þess hve styggur hann var og
feiminn. „í þessum kirkjugarði höf-
um við séð gulskríkju, þá fyrstu sem
hefur sést á Islandi og sem var jafn-
framt sú fimmta í Evrópu, en þetta
er norður-amerísk tegund,“ segja
þeir félagar.
Ekki var unnt að eyða dýrmætum
tíma í að eltast við ókunna fuglinn í
Nesjum, því enn átti eftir að fara á
marga staði áður en færi að rökkva.
Var hann því kvaddur um sinn, í von
um endurfundi, og ekið niður í hest-
hús við Stekkhól. Þar voru engin tré,
en hins vegar fallegar tjamir þar
sem ýmislegt gat leynst. Og sumir
fuglar áttu það líka til að safnast að
gripahúsum eða mannabústöðum yf-
irleitt. „Á tjörnunum hérna má oft
sjá taumönd og aðra sjaldgæfa
vatnafugla," segir Björn. „Og eitt ár-
ið sáust þrjár svölutegundir í einu,
landsvala, bæjasvala og bakkasvala,
fljúgandi kringum hesthúsin." En að
þessu sinni var lítið að sjá, einungis
íslenska fugla.
Turtildúfa á sveimi
Næsti áfangastaður var Brann-
hólskirkja við Arbæ, eða öllu heldur
kirkjugarðurinn. Þar var turtildúfa á
sveimi, og hafði sést þar nokkram
dögum áður líka. Hún var stygg. I
trjágróðrinum sáust engir flæking-
ar, einungis skógarþrestir og þúfu-
tittlingai-. „Sjaldgæfasti fugl sem við
höfum séð í kirkjugarðinum er ef-
laust síkjasöngvari, en hann sást hér
sama árið og þessi við dæluhúsið á
Horni,“ segir Brynjúlfur. „Og hér