Morgunblaðið - 18.10.2000, Qupperneq 12

12 MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Fulltrúar stjórnmálaflokkanna um hugmyndir starfshóps um nýskipan norræns samstarfs
FULLTRÚAR stjórnmálaflokk-
anna eru ekki á eitt sáttir um til-
lögur, sem svokallaður vitringahóp-
ur undir forystu Jóns
Sigurðssonar, bankastjóra Nor-
ræna fjárfestingabankans, kynnti
með nýrri skýrslu nýlega. I skýrsl-
unni er lagt til að horfið verði frá
þrískiptingu norræns samstarfs í
Evrópumálefni, málefni granns-
væðanna í austri og Norðurlanda-
málefni. Segir að þess í stað eigi að
taka upp samstarf, sem byggt yi'ði
á sveigjanlegum samstarfshringj-
um um mikilvæga málaflokka.
Starfshópurinn dregur einnig í
efa gagnsemi þess að hafa jafn-
margar norrænar ráðherranefndir
og nú sitja og mælist til þess að í
stað 18 verði þær um það bil tíu og
sinni þverfaglegum viðfangsefnum.
Hæpið að setja upp
tvöfalt kerfí
Sigríður Anna Þórðardóttir, for-
maður þingflokks Sjálfstæðisflokks
og forseti Norðurlandaráðs,
sagði að almennt þættu sér
þessar hugmyndir allrar at-
hygli verðar og fagnaði að
hópurinn hefði skilað
skýrslunni af sér. Hins veg-
ar hefði enn ekki gefíst tími
tiLað átta sig á hvað þessar
tillögur myndu þýða fyrir
samstarfið og hvaða breyt-
ingar þyrfti að gera.
„Mér líst ágætlega á ým-
islegt sem þarna er, en ann-
að miður,“ sagði hún. „Eg
get til dæmis nefnt tengslin
við þjóðþingin. Við höfum
lengi haft mikinn áhuga á að
það yrðu betri tengsl inn í
þjóðþingin og fylgt betur
eftir ákvörðunum, sem eru
teknar í norrænni samvinnu og á
vettvangi Norðurlandaráðs. Sú
skylda hvílir á þeim þingmönnum,
sem eru í landsdeildunum að fylgja
þessu eftir. Þarna er verið að
leggja til meiri tengsl við mál-
efnanefndir þjóðþinganna og þá
vaknar spurningin hvort menn séu
ekki komnir út á hálan ís og að
setja upp tvöfalt kerfi, annars veg-
ar landsdeildirnar og hins vegar
eitthvert samstarf milli málefna-
nefnda.“
Hún sagði að þetta væri álitamál,
sem þyrfti að skoða, og búast
mætti við að ýmislegt fleira væri af
þessu tagi.
„Ég get aftur á móti tekið undir
það sem er talað um þrískiptingu
samstarfsins á vegum
Norðurlandaráðs," sagði hún. „Ég
hef aldrei verið ánægð með hvernig
þessu var skipað 1995. Það voru til
dæmis ýmsir í mínum flokkahópi
og ekki þá síst í sumum landsdeild-
unum, til dæmis íslandsdeildinni,
með miklar efasemdir um að þetta
gengi upp. Mér sýnist að þær
áhyggjur, sem við höfðum uppi þá
hafí verið mjög raunsæjar. Þarna
var verið að fara frá því að flokka í
nefndir eftir málefnum og fara út í
þessa þrískiptingu í norrænu
nefndina, Evrópunefndina og
nærsvæðanefndina. Ég held að það
sé óhætt að segja að Evrópunefnd-
in hafí átt í nokkrum erfiðleikum
með að fóta sig í sínu starfi vegna
þess að það er kannski ekki nógu
skýrt hvert starfssvið hennar á að
vera.“
Sigríður Anna sagði að við fyrstu
sýn gæti virst skynsamlegt að
fækka ráðherranefndum um helm-
ing. Hins vegar ynnu þessar nefnd-
ir heilmikið starf og fjölluðu um
mikilvæg mál.
„Ég fagna því að þessi skýrsla
skuli vera komin fram,“ sagði hún.
„En menn verða líka að átta sig á
hvað stutt er síðan við fórum í
gegnum þessar miklu breytingar
og það er varla komin reynsla á
það. Það er kannski töluvert hratt
farið.“
Sigríður Anna sagði að um þessi
mál yrði fjallað á fundi
Norðurlandaráðs í Reykjavík 6. til
8. nóvember og spennandi yrði að
sjá hvernig það færi. Að sinni
hyggju væri þó hvatinn að því að
ráðist var í að láta gera skýrsluna
þær miklu breytingar, sem eru að
Sjá kosti o g
galla við þrí-
skipt samstarf
Hugmyndir svokallaðs vitringahóps um nýskipan norræns sam-
starfs hljóta misjafnar undirtektir fulltrúa stjórnmálamanna, þótt
flestir virðist sammála um að breytinga sé þörf á því skipulagi, sem
tekið var upp á Norðurlandaráðsþingi í Reykjavík 1995.
Sighvatur
Björgvinsson
verða í heiminum öllum, auk þeirr-
ar sérstöku stöðu að þrjú Norður-
landanna eru í Evrópusambandinu,
en tvö utan og þau tvö, sem ekki
eru í ESB eru í NATÓ auk eins
þeirra, sem eru í ESB.
„En þetta ætti að vera að hægt
að nýta sér og í skýrslunni er verið
að tala um mikilvægi þess að Norð-
urlöndin tali einum rómi og komi
fram sem sterk heild,“ sagði hún.
„Það fínnst mér í raun vera aðalat-
riðið og aldrei of oft sagt. Ef þessar
tillögur gætu orðið til þess að
kveikja slíka umræðu og áherslur
og styrkja kröfur í þá veru er það
fagnaðarefni.“
Ekki að fullu reynt
á þrfskiptingu
ísólfur Gylfí Pálmason, þingmað-
ur Framsóknarflokks og formaður
Islandsdeildar Norðurlandaráðs,
sagði að það starf, sem Jón hefði
innt af hendi í svokölluðu vitringa-
ráði, hefði fyrst og fremst verið að
skoða innviði norræns samstarfs,
benda á leiðir og hluti, sem gæti
þurft að breyta.
„Síðan er okkar að vinna úr þess-
um hugmyndum," sagði hann.
„Norðurlandaráðsþing verður hald-
ið í Reykjavík 6. til 8. nóvember
næstkomandi og þá verður þessi
skýrsla til umfjöllunar og menn eru
í raun afar spenntir að sjá hvaða
augum þetta vitringaráð lítur starf-
semi Norðurlandaráðs, sem er
þróað og gamalt - hefur starfað í
um 50 ár.“
Hann sagði að líta bæri á tillögur
starfshópsins um að fækka norræn-
um ráðherranefndum um helming
eins og aðrar tillögur hópsins:
„Þær eru allra góðra gjalda verðar
og full ástæða til að skoða þær.
Leikurinn er til þess gerður að
varpa upp nýjum hugmyndum og
nýju ljósi á þetta samstarf og ég
ætla að skoða allar þessar hug-
myndir mjög opnum huga.“
ísólfur Gylfí sagði að ekki væri
langt síðan gagnger breyting var
gerð á starfsemi Norðurlandaráðs
og flokkahóparnir fóru að vinna
saman eins og nú væri gert og grip-
ið var til þrískiptingar samstarfsins
á vegum Norðurlandaráðs.
„Eg tel að það sé það stutt síðan
þessar breytingar voru gerðar að
þær hafí ekki sannað sig eða af-
sannað til fullnustu ennþá,“ sagði
hann. „Ég hef alltaf viljað passa
Sigríður Anna Steingrímur J. Sverrir
Þórðardóttir Sigfússon Hermannsson
upp á áhersluna á vest-norræna
svæðið. Það dró úr henni þegar far-
ið var að horfa til austurs, en mér
finnst að við séum að ná þessari
áherslu betur inn í norrænu hugs-
unina á ný. Ég tel að Evrópusvæð-
ið, nærsvæðanefndin og Norður-
landanefndin eigi að geta sinnt
þessu ef starfið er rétt.“
Óhjákvæmilegt að endurskoða
samstarfíð enn á ný
Steingrímur J. Sigfússon, þing-
maður Vinstri hreyfingarinnar -
græns framboðs, sagði um skýrsl-
una í heild að eftir væri að taka
hana formlega fyrir í sínum flokka-
hópi í Norðurlandaráði og vildi
hann ekki tjá sig um hana afdrátt-
arlaust fyrr.
„En fljótt á litið eru þarna marg-
ar mikilvægar hugmyndir, sem ég
tel alveg koma til álita,“ sagði
hann. „Svo mikið er víst að ég er
ekki þeirrar skoðunar að breyting-
arnar, sem gerðar voru 1995 hafi
verið vel heppnaðar. Þvert á móti
hafa því miður flest þau varnaðar-
orð, sem þá voru mælt, ekki síst af
flokkahópi vinstri manna og reynd-
ar allmörgum einstökum þing-
mönnum úr einstökum hópum,
gengið eftir. Ég er þar af leiðandi
þeirrar skoðunar að það sé óhjá-
kvæmilegt að að taka starfshætti
og -skipulag Norðurlandasam-
starfsins enn á ný til endurskoð-
unar, þótt það sé bölvað í sjálfu sér
að hringla með skipulag og starfs-
hætti í svona of oft.“
Steingrímur sagði að í sínum
flokkahópi hefðu áður en skýrslan
kom verið teknar á dagskrá hug-
myndir um breytingar og hefði
hann tekið saman sérstakt minnis-
blað um málið og umræður, sem
urðu 1995 og 1996 um þetta fyrir-
komulag áður en farið var út í hina
landfræðilegu þrískiptingu.
„Hún hefur verið á kostnað
skýrrar málefnalegrar uppbygg-
ingar í starfi," sagði hann. „Þessi
gáfumannaskýrsla er ákveðið hug-
myndaflug og það er ágætt til þess
að vinna úr, en ég er alls ekki viss
um að breytingarnar verði að end-
ingu allar samkvæmt þeirra tillög-
um eða hugmyndum."
Um þá hugmynd að í stað þrí-
skiptingar ætti að koma samstarf,
sem byggt yrði á sveigjanlegum
samstarfshringjum um mikilvæga
málaflokka sagði Steingrímur að
ísólfur Gylfi
Pálmason
menn yrðu að passa sig á því að
gera skipulagið ekki of losaralegt
og losa um formlegar nefndir til
dæmis í Norðurlandaráði.
„Ég er ekki spenntur fyrir því að
fara út í enn losaralegra skipulag,
einhvers konar vinnu í tímbundn-
um nefndum og tilfallandi verk-
efni,“ sagði hann. „Þá er ég hrædd-
ur að þetta gliðni allt of mikið í
sundur. Ég held að þarna verði að
vera nokkuð skýr og fastmótaður
samstarfsrammi þar sem unnið
yrði með langtímamarkmið nor-
rænnar samvinnu í huga ... Ég ótt-
ast hugmyndir, sem ganga í þá átt
að losa enn frekar upp hina forn-
bundnu, skipulögðu norrænu sam-
vinnu og vil vera á varðbergi gagn-
vart slíku. Sums staðar á bak við
slíkt leynist einfaldlega áhugaleysi
margra á því að viðhalda þessu
samstarfi inn í framtíðina."
Steingrímur vék aftur að breyt-
ingunum, sem gerðar voru um
miðjan síðasta áratug á norrænu
samstarfi, og sagði að eftir á að
hyggja hefðu menn þá verið allt of
uppteknir af þeim atburðum, sem
urðu 1990 og látið þá ráða viðhorf-
um sínum.
„Svo kemur auðvitað á daginn að
það er bara ekkert sniðugt að
skipta Norðurlandasamstarfi upp í
Norðurlandanefnd, Evrópunefnd
og nærsvæðanefnd," sagði hann.
„Menn héldu þarna að Evrópumál-
in annars vegar og samskiptin við
Eystrasaltsríkin væru að taka yfír
sem verkefni. Svo kemur á daginn
að þetta var tímabundið, lífið held-
ur áfram og hið sjálfstæða norræna
samstarf heldur gildi sínu og þá
mega menn ekki vera að djöfla til
skipulaginu á því reglubundið út af
einhverjum utanaðkomandi atburð-
um, sem menn eru uppteknir af
hverju sinni.“
Þrískipting ekki óeðlileg
Sverrir Hermannsson, þingmað-
ur Frjálslynda flokksins, sagði að
sér þætti núverandi þrískipting
ekki vera óeðlileg.
„Þegar hún var sett á hugsaði ég
með mér að þessi starfsskipting
væri skynsamleg," sagði hann.
„Evrópumál eru auðvitað fyrir
Norðurlandaþjóðir, sem eru
Evrópuþjóðir, að sjálfsögðu mál
mála. Norðurlöndin hafa leikið
geysilega mikilvægt hlutverk í
samskiptum við Eystrasaltsríkin
og eiga að gera. Þess vegna held ég
að áfram eigi að taka það alveg sér-
tökum og sinna því sérstaklega."
Sverrir sagði að hann væri ekki
þeirrar hyggju minni þörf væri á
öflugu samstarfí við Eystrasalts-
ríkin nú en þegar þrískiptingunni
var komið á fyrir fimm árum.
„Ég held að enn sé mikil þörf á
þessu,“ sagði hann. „Þau hafa
hvorki náð inngöngu í Evrópusam-
bandið né NATO og enn telja þau
sjálf að þau búi við ógnun að aust-
an, að ekki sé öll nótt úti enn í sam-
skiptum þeirra við Rússland. Þess
vegna er mikilvægt að halda vöku
sinni og standa þétt með þeim.“
Sverrir kvaðst minnast þess að
þegar hann átti sætti í slíkum
nefndum sem iðnaðarráðherra og
menntamálaráðherra hefðu sér
þótt þeir gagnlegir.
„Þeir voru ólíkt gagnlegri en oft
vildi verða á hinum fjölmennu þing-
um,“ sagði hann. „Hitt kann vel að
vera að þetta hafí vaxið samkvæmt
Parkinson og það megi þess
vegna fækka nefndunum, en
það er ekki sama hvernig
skorið verður niður því að
mjög margar mikilvægar
nefndir eru að störfum.“
Þingmannahliðin
útundan
Sighvátur Björgvinsson,
þingmaður Samfylkingarinn-
ar, rifjaði upp þegar núver-
ahdi skipan var innleidd á
þingi Norðurlandaráðs í
Reykjavík 1995.
„Ástæðan fyrir því að
starfshættir Norðurlanda-
ráðs voru teknir fyrir var
náttúrlega Evrópumálin,"
sagði hann. „Öll Norðurlönd-
in voru með einhverjum hætti
tengd Evrópusambandinu, annars
vegar með beinni aðild og hins veg-
ar í gegnum EES-samninginn. Þá
kom til álita hvernig Norðurlönd
gætu brugðist við þessum nýju að-
stæðum, en utanríkismál höfðu
fram að því verið bannorð á vett-
vangi Norðurlandaráðs.“
Sighvatur sagði að menn hefðu
gert sér í hugarlund hver hugsan-
leg þróun gæti orðið á
Evrópustarfinu innan Norðurlanda
og héldu að það myndi ef til vill
ganga þannig að þau myndu meira
og minna samræma stefnu sína inn-
an ESB frá upphafi og yrðu nokk-
urs konar blokk innan Evrópu.
„Við íslendingar og Norðmenn,
sem stóðum utan Evrópusam-
bandsins, héldum að við gætum
notað norrænt samstarf sem bak-
dyr inn í Evrópusamstarfið og
fengið aðkomu að undirbúningi
ákvarðanatakna á vettvangi ESB,“
sagði hann. „I þessu ljósi er ger-
breytt skipan verkefnasviðs
Norðurlandaráðs og talið að það
eigi að byggjast á þessum þremur
stoðum: hinu gamla, hefðbundna
Norðurlandasamstarfi, Evrópu-
samstarfinu og samstarfinu við
grannríkin þar sem var gert ráð
fyrir því að Norðurlöndin ætluðu
sér að vera nokkurs konar sendi-
herra Evrópusambandsins gagn-
vart grannríkjunum og sendiherra
grannríkjanna gagnvart Evrópu-
sambandinu. Þróunin varð hins
vegar allt önnur. Norðurlöndin
mynduðu aldrei neina blokk innan
Evrópu og má segja að við höfum
þess vegna aldrei getað notað þetta
norræna samstarf til að hafa áhrif
á mál í Evrópusambandinu á undir-
búningsstigi. En við höfðum að
sjálfsögðu náið samstarf við hin
Norðurlöndin um það hvernig ætti
að löggilda tilskipanir og fram-
kvæma. Samstarfið milli ráðherr-
anna og embættismannanna var í
fínu lagi, en undirbúningsstigið
varð aldrei neitt ef undan er skilið
Schengen. Nægir að líta á ágrein-
inginn milli Norðurlandanna um
myntbandalagið."
Sighvatur sagði að Norðurlanda-
ráð, þingmannasamkundan, hefði
breytt sínu skipulagi til samræmis
við stoðirnar þrjár, fellt niður
gömlu nefndirnar og búið til þrjár
nýjar: Norðurlandanefnd, Evrópu-
nefnd og grannsvæðanefnd. Ráð-