Skírnir - 01.08.1908, Blaðsíða 81

Stikukerfið.
273
■svo sem lóð, pund og míla, þá tóku þeir lika sum heitin
af sinni tungu, svo sem eru mörk, vœtt; þumlungur, fet,
alin (öln), sem haldist hafa til þessa, en önnur hafa lagst
niður um stund, svo sem örtug, þveiti; lœfð (þverhandar-
eða Zo/a-breidd), stika og röst, sem lagt hefir verið til að
tekin væri upp aftur.
Eg hefi áður gjört grein fyrir skoðun minni á þessu
máli, bæði á alþingi 1897 og í blöðum (»Isaf.« XXVI. 54. tbl.),
og haldið þvi fram, að vér ættum að velja táknunum
tugamáls og tugavogar íslenzk heiti, ö n n u r en þau,
sem eru nú tíðkanlegust vor á meðal, og þó jafnframt
stutt og laggóð orð, eins og þau, sem tíðkuð hafa
verið hingað til. Sama virðist mér hafa vakað fyrir
mörgum þingmönnum neðri deildar 1907, jafnvel sumum
þeirra, sem mæltu á móti íslenzku heitunum. Einhver
helzti andmælandinn segir t. d., að það sé »mjög lofsverð
viðleitni að reyna að srníða íslenzk orð og festa þau i
málinu í staðinn fyrir útlend orð« og »hefði verið um
verulega falleg og smellin nýyrði að ræða, þá hefði verið
sjálfsagt, að taka þau upp í stað útlendu orðanna«. Það
væri líka kynleg fyrirbrigði, ef sönnum Islendingum væri
eigi kærari íslenzk orð en útlend, ef þeir hefði ekki mætur
á fallegum íslenzkum orðum og yndi af þeim, eins og
fallegum íslenzkum hlíðum, grundum, skógum, ám og
vötnum. En misjafnar geta auðvitað skoðanirnar verið
<um það, hver orð sé »verulega falltg og smellin«, eða
hvort vel fari á þeim í málinu, eða þau svari til þeirrar
hugsunar, sem þau eiga að tákna, eða sé laus við að
vera villandi að einhverju leyti. Þeir munu alt af geta
fundið eitthvað að íslenzkum heitum í tugakerfinu, sem
leggja vilja kapp á það, að útlendu metramálsheitin
verði hér ein um hituna. En undarlega má þeim Islend-
ingum vera farið, er segja, að alíslenzk orð láti sér í
-eyrum sem orðskrípi, ef þau eru notuð sem máls-
og vogareindir, og þeim flnst að þau geti táknað eitt-
hvað annað, en hafa ekkert að athuga við það, að nota
annað eins orð og »ari«, sem altítt er í íslenzku máli sem
18