Gefn - 01.01.1872, Side 25

27
kraptavevk, sem vér alltaf höfutn fyrir augum vorum, og sem
vér aldrei munum fá skilið til fulls. Af öllum þeim spek-
íngum, sem í fornöld leituðust við að rannsaka og skýra
eðli hlutauna, er Aristoteles hinn spakasti og djúpsettasti,
því hann rýndi eptir enum innri öflum, sem húa í hlutunum
og leiða þá fram; en þótt hans skoðanir væri lagðar til
grundvallar fyrir enum síðari rannsóknum heimspekínga og
flestra fræðimanna, þá varð samt aðalniðurstaðan sú, að menn
leiddust út í tómar skiptíngar eðaþað að flokka þekkínguna
niður, svo hún varð eiginlega ekki annað en tóm niðurröðun,
og bækurnar ekki annað en orðaha^kur til að fletta upp í
hvar hvað eina ætti heima í tilverunni. Hinir innri kraptar
hlutanna voru mönnum öldúngis huldir, og menn þektu þá
ekki þó þeir væri upp slegnir eins og opin bók fyrir augum
manna þessi aðferð komst inn í allar náttúrufræðisbækur,
svo þær urðu ekki annað en eintóm skiptíng, eða nafnaþulur,
og svona varð kennslan í skólunum: lærisveinarnir lærðu,
og læra enn, þessar skiptíngarþulur, en þekkja ekki náttúr-
unnar eiginlega eðli, sem heldur ekki er hægt að keuna,
því það er miklu óaðgengilegra, og skiptíngarnar eru lykillinn
að musteri náttúruunar. Cuvier var einn af þeim fyrstu,
sem vísaði á hinn veginn, sem er að þekkja hin innri öfl,
og nú hefir þetta smám saman komist inn í fræðibækurnar.
að svo miklu leyti það er unnt að samlaga það þeirri kennslu,
sem átt getur við úngmenni.
Eannsóknirnar á eðli tilverunnar eða alheimsins hafa á
enum seinustu tímum farið í þrjár aðalstefnur, sem eru þess-
ar: 1, rannsóknir um sólina; 2, rannsóknir um uppruna og
ættleiðíngu jurta og dýra, og 3, rannsóknir um sjálft mann-
kynið eða mannfræði. Yér skulum fara fáum orðum um
þessa hluti, sem nú eru komnir á nýtt sjónarmið hjá því
sem áður var, þrátt fyrir það að enar eldri rannsóknir og
skoðanir liggja til grundvallar og hafa hrundið þeim fram.
Yér verðum og hér, eins og aunai'staðar, að taka fram
fyrir oss.