Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1906, Blaðsíða 38

40
D.O.M.S. merkir Deo optimo maximo sacrum; kemur það oft fyrir á
legsteinum. Það er útlagt: »Helgað guði beztum og mestum (algóðum
og almáttugum)«. Síðan koma auðsjáanlega 2 tvíyrðingar (disticha)
og eru síðustu staíirnir af hverju vísuorði settir í línu sér til þess að
aðgreina vísuorðin og gera áletranina skýrari og fallegri. Þessir 2 tví-
yrðingar hljóða þannig á íslenzku: »Hér hvílir Þorsteinn Björnsson,
þessi mikli blómi (þ. e. ágætis fræðimaður) í fornsögu ættjarðarinnar.
Ó, harmið, yndisleikar fornsögunnar, þessi maður dó yður til glöt-
unar«. — Þá komá 3 setningar í óbundnu máli: »Hann lifði 53 ár.
Dó árið 1675. Hvíli hann í friði«. Stafirnir í 2 neðstu línunum
merkja máske: Ponendum (eða poni) curavit maximo optimo domino
G. . . . B. . . . filius, þ. e. G. . . . B . . . son lét setja (legsteininn hin-
um, eða sínum) mesta og bezta herra. En óvíst er hver þessi G. . . .
B . . . son hefir verið, enda skiftir það minstu, því að þessi einkenni-
lega grafskrift er mestöll, tvíyrðingarnir báðir, eftir Þorstein sjálfan.
Jón prófastur Halldórsson skýrir svo frá séra Þorsteini í »Yfirferð
Skálholtsstiftis** 1): »Epter Sr Bergsvein2) hielt Utskála Sr Þorsteinn
launsonur Biörns Grimssonar málara3), vígður af hr. Gisla Oddsyne,
mikeð brota höfuð, siervitur fiölfróður, varð þúnglega spitelskur og
blindur kararmaður, fiell samt í þeim veikindum i barneignar hór-
dóms-mál með Astnyu Hallsteins Dóttur. Vilde reka hennar barns-
faðernes aburð til baka, hvar umm presta stefna var haldenn á Ut-
skálum Ao 1659, d. 6. og 7. Decembr. af profastinum Sr Einare
Illugasyne og Fógetanum Tomase Nikulássyne. Liet Sr Þorsteinn
flytia sig á Sænginne á Kviktriám uppá alþíng, sunnanúr Garðe, og
setia hana niður í Þíngvalla kyrkiu kór, vafðe máleð framar með
flækium helldurenn forsvaraðe fyrer Synodo og miste samt kalleð
Ao 1660. Flester sneiddu sig hiá að gefa sig i orðakast við hann.
Þá Stadurinn skilde afhendast, var Sr Jon Daðason í Arnarbæle
*) „Yferferð Skálhollts-stift'es eðr stutt Agrip Skalhollts-stiftes Presta síðan
Eeformationis Tíma. Samanskrifað í eitt af Profastinum Sr Jone Halldors syne“.
Hér er farið eftir handriti, skrifuðu „með hendi Sra Jóns Ketilssonar í Hiarðarholti11
(Rask), sem nú er i Arnasafni (AM. Rask 55). Þessi kafli er á bls. 194—5.
2) Bergsveinn Einarsson var prestur á Utskálum til 1638, hann átti föðursystur
séra Þorsteins, Guðrúnu; og var hún móðir Þórdisar móður Þormóðar sagnaritara
Torfasonar, svo að þeir Þorsteinn prestur og Þormóður voru náskyldir.
s) Hann var sýslumaður í Arnessýslu, dó 1634 (eða 5); hann var sonur þeirra
Gríms prests Skúlasonar i Hruna og konu hans Guðrúnar Björnsdóttur prests á Stað
i Grindavik. — Sjá um ætt Bjarnar sýslumanns og þeirra systkina Islenzkar ártíða-
skrár bls. 246—49. — í Espólíns árbókum VII. D. bls. 124 er skritin smásaga um
Björn sýslumann og það hvernig séra Þorsteinn kom undir.