Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1907, Blaðsíða 26

28
að fá ef unnt værí, frekari vissu um þetta, fór eg þangað nú aftur
og séra Ofeigur Vigfússon með mér. Rústirnar eru hjá efstu upp-
tökum Skarfanesslækjar, sem í fornöld mun hafa heitið Engá, og
rennur í Þjórsá um Yrjaós. Þær eru í þremur smáhólum og ör-
skamt milli. Á mið hólnum heíir sjálfur bærinn verið og er rústa-
bungan yfirum hann þveran frá austri til vesturs. Sunnanundir
henni er hóllinn lítið eitt lægri. Virtist þar votta fyrir stuttri veggj-
arundirstöðu svo sem 4 fðm. frá suðurbrún bungunnar. Hjá henni
fundum við hauskúpu, sem eigi var alveg ofanjarðar. Vildum við
forvitnast um hvort þar væri meira, og fundum þá leifar af heilli
beinagrind er sneri frá vestrí til austurs. Svo nærri var komið að
hún blési upp, að moldarlagið sem hún lá í, var varla l/s al. þykkt.
Undir því var 8 þml. þykkt lag af svörtum vikri og þar undir ann-
að af hvítum vikri, vel 12 þuml. þykkt. Undir því var 2 þuml.
þykkt moldarlag en svo aftur hvítur vikur. Þetta sáum við í gröf
þeirri er við grófum beinin í, ásamt 4 öðrum hauskúpum, sem þar
láu í sandinum uppblásnar, og höfðu borist sín í hverja áttina. Yfir
gröfina settum við leiði af grjóti.
Það, að beinagrindin snéri frá vestri til austurs, bendir á hristna
greftrun, enda þótt eitt dæmi sanni ekkert. Og í fornöld hefir
Skarfanes án efa verið slíkt höfuðból, að engin ólíkindi eru á því
að sá er þar bjó í fyrstu kristni, hafi sett kirkju á bæ sínum. En
eigi hefir hún staðið langt fram á aldir, þar eð hennar er hvergi
getið. Enda gat þar ekki verið um neina kirkjusókn að ræða, held-
ur aðeins heimiliskirkju.
Hin þykku vikurlög sem hér eru, munu eigi hafa verið svo
þykk yfir alla jörð, en í skjólinu undir hólnum hefir vindur dregið
vikurinn saman í fannir, hverja ofan á aðra. En svo langt er síð-
an, að á landnámstíð hefir jarðvegur verið gróinn yfir þær. Og þá
er kirkjan var þar, hefir hann verið orðinn svo þykkur, að óþarfl
hefir þótt að grafa dýpra en ofan að vikrinum. Nú er lítið eftir af
jarðveginum, helzt undir grjóti. Og nú er sú kvísl lækjarins, sem hjá
rústinni rann, svo sandkafin, að hún rennur ekki fram nema í
rigningatíð og getur ekki lengur veitt hlífð fyrir sandfokinu.
Br. J.