Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1907, Blaðsíða 18

20
kafist. Þar voru sindur og hefir þetta verið smiðja. Þar lá meðal
annara steina, einkennilegt steinbrot. Það er úr þursabergi, nokk-
uð stórt, ávið-flatt. Er önnur hliðin nokkurn veginn slétt, hin er
hálf kúpumynduð. Kúpu megin hefir verið höggvin skál i stein-
inn og sléttfægð innan. Niður úr botni hennar hefir verið höggvið
kringlótt gat, nær 11/2 þuml. í þvermál. Um það gat hefir steinninn
brotnað og er hálft gatið og hálf skálin eftir á þessu broti. Hitt
brotið er ekki að finna, mun það vera komið í gilið og liggja þar
undir sandfönn. Svo langt er síðan steinninn hefir brotnað, að sár-
ið er orðið máð og af því brúnir allar. Hið einkennilegasta er, að
skálin er öll brunnin innan. Innan í henni er svört húð, gljáandi
líkt og steinkol, en öll smásprungin. Sprungurnar eru nál. 2 línur
á dýpt. Eg ímynda mér nú, að hinn hluti steinsins hafi verið eigi
minni en þessi, og á honum eigi minna af skálinni, og að í henni
hafi brunnið smiðju-eldur, en gatið verið fyrir aflhólk, loftið leitt
gegnum það til eldsins. I bæjarrústinni var á einum stað talsverð
hrúga af viðarkolaösku undir steinum, en eldstó sást þar ekki.
Skamt frá rústinni vestan megin, nær fljótinu, var á einum stað
einkennileg hola, sem leit út fyrir að vera höggvin gegnum móhell-
una með sérstakri lögun. Meginhluti hennar er skáhalt-ferhyrndur
og snýr eitt horníð fram að fljótinu. En gagnvart því, á þann veg
sem að fljótinu veit, er ekkert horn, en i þess stað spaðamynduð
framlenging. Að henni meðtaldri er holan á þann veginn nál. 2 al.
löng. Hola þessi er full af mulinni beinösku. Var ekki að sjá, að
nein önnur aska eða neitt annað væri saman við hana, nema hvað
hún er sandrokin ofan. Ég kannaði hana vel þverhandar djúft nið-
ur, og var alstaðar sama beinösku-mylsnan óblönduð. Ég vildi sem
minst hagga þessu, því mér kom í hug, að það kynni að vera leif-
ar frá heiðnum heimablótum. En auðvitað get eg ekkert fuliyrt um
það. En svo mikil og svo hrein beinaska er einkennileg. Stein-
skál mikil eða steinker stóð hjá rústinni. Það var ll/4 al, á lengd
og nál. 1 al. á breidd, en varla l/2 al. á dýpt að því er virtist.
Raunar var ekki hægt að mæla dýptina nákvæmlega, því kerið var
fult af sandi, en alt sprungið í smáparta, sem högguðust við það er
sandurinn var færður burt, en höfðu áður haft stuðning af honum
og voru því óhaggaðir að mestu. Botninn var litt eða ekki brotinn,
enda virtist hann mjög þykkur Létum við1) hann óhrejrfðan, en
röðuðum brotunum sem haggast höfðu, svo að kerið komst í samt
lag aftur. Efní steinkers þessa er ljósgrátt móberg allþétt í sér, en
‘) Sigurþór bóndi Ólafsson í Hliðarendakoti var fylgdarmaður minn.