Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1907, Blaðsíða 24

Fornleifar
i Landsveit
Á tveim stöðum í Landsveit hafa menn nýlega tekið eftir forn-
leifum, er áður höfðu dulizt. Hefi eg nú skoðað þær og vil með
fáum orðum geta þeirra.
I.
Þess er getið í Árbók Fornleifafélagsins 1898, bls. 6, að hraun
liggur undir jarðvegi í allrí Landsveit ofan til Lækjarbotna. Sé vel
athugað, má sjá, að fram á þetta meginhraun hefir runnið annað
nýrra hraunfióð, sem þó hefir brátt stöðvast og myndað upphækkað-
an skjöld ofan á hinu. Eru brúnir þess allglöggvar og liggja fyrir
vestan Galtalæk, fyrir ofan Mörk og Eskiholtsbjalla og þaðan inn
fyrir Ósgröf. Sú hliðin, frá Eskiholtsbjalla inn að Ósgröf, liggur
mót norðvestri. Alt hefir þetta land verið grasi og skógi vaxið á
landnámstíð, og hefir það þrátt fyrir tíðar skemdir af Heklu gosum
fyrrum, haldist nokkurn vegin við fram að 1882. Þá blés á stutt-
um tíma burt allan grassvörð af nýrra hrauninu, nema á dálitlum
geira að norðvestan verðu. Þó blæs hann meir og meir upp, og er
brúnin nú blásin langt inn fyrir Eskiholtsbjalla. Þar í brúninni
hefir fyrir skömmu blásið upp bæjarrúst. Talsvert grjót er í henni,
sem liggur á dreif, og er því óhægt að ákveða undirstöður nema
hér og hvar. Enda voru þær nokkuð gengnar úr lagi, þvi jarðveg-
ur er sendinn og halli nokkur. Þó má sjá, að aðaltóftin, bæjarhús-
ið, hefir verið hér um bil 12 faðma löng og um ll/2 faðm breið og
hefir enginn miðgafl verið í henni, svo séð verði. Fleiri tóftir eru
þar og allar óglöggvari. Eigi vita menn neitt um nafn þessa bæj-
ar. En geta má þess að láglendið frá brúninni út að Yrjaós (Skarfa-
nesslæk) er kallað Síðunes. Mun »nes« nafnið koma af því, að læk-
ur, sem nú er horfinn hefir runnið frá brúninni í Skarfaneslæk. En
brúnin sjálf hefir að líkindum verið kölluð Síða og á það ekki illa