Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1907, Blaðsíða 35

37
XI.
Á bls. 36 hefi eg kastað fram þeirri tilgátu, að hinn týndi land-
námshær, Másstaðir, kunni að hafa verið þar, sem nú heitir Hruna-
krókur, þvi þar er fagur dalur, og þar hefir á sínum tíma verið
mikil jarðrækt, sem bendir á stórbýli. Samt er eg nú horfinn frá
þessari tilgátu, þar eð mér hefir verið bent á annan stað, sem mér
virðist enn líklegri. Það gjörði Guðrnundur bóndi Jónsson í Hörgs-
holti. Er staðurinn i Hörgsholtslandi og eigi lengra frá bænum en
svo, að til skamms tima hefir þar verið stekkur. Þar heitir Árfell.
Suðvestan á því var stekkurinn og stór og fagur túnblettur í kring,
en uppblástur fyrir innan, norðvestan í fjallinu. Hann færðist óðum
suðurávið, og tók loks af efri hluta túnblettsins. Þá tók leysinga-
vatn við og gróf jarðfall mikið niður í gegnum túnið. Hefir það
brotið jarðveginn, svo að norðanmegin þess er hann nú horfinn að
mestu leyti. í jarðfallinu kom í ljós bæjarrúst, sem allmikið grjót
var i. En því miður var mestur hluti þess þegar tekinn og notað-
ur til stekkjargjörðar. Guðmundur var þá ungur. Þá er hann komst
upp, verndaði hann þær litlu leifar, sem eftir voru. Þær eru að
vísu litlar, þó sér að nokkru fyrir endagöflum og veggja-undirstöðu
stúfum við þá, — miðjan öll er burttekin. Nokkuð má ráða í stærð
rústarinnar. Er að sjá sem það hafi verið tvær tóftir samhliða, hér
um bil jafnlangar og jafnvíðar — líkt og á Eiríksstöðum í Hauka-
dal. Hefir lengdin verið nál. 10 fðm. og breiddin beggja tóftanna
til samans nær 4 fðm. Með vissu sést það ekki. Fáum föðmum
vestar heíir líka komið í ljós byggingargrjót og er nú á dreif. Á
suðausturjaðri túnblettsins sér fyrir túngarðsspotta mjög fornlegum.
Að öðru leyti er allur túnbletturinn, sem eftir er, sléttaður af sand-
foki. Skamt inn með brekkunni er uppsprettulind með einkargóðu
vatni. Hún virðist hafa verið hlaðin innan, þó nú sé úr lagi geng-
ið. Mun það hafa verið vatnsból bæjarins. Það er auðséð, að hér
hefir verið stórbýli. Og einkum bendir það á landnámsbygð, að
hörgurinn, helgistaðurinn, hefir verið þar svo nærri. Líklega hefir
hörgurinn staðið þar, sem nú er bærinn í Hörgsholti (sbr. Árb. 1900,
bls. 29). En bær hefir þá fyrst verið settur þar eftir kristni.
XII.
Á bls. 48 hefi eg getið þess, að Skálholtsmannavegur sjáist
ógjörla sunnan i Dráttarhlíð. Nú hefi eg kynt mér hvernig á því
er háttur. Aðalferjustaðurinn var yfir um vatnsvikið fyrir ofan
Sogið. Og þar var, austanmegin, geymsluhús, miklu stærra en hitt,
sem að sunnanverðu var. Sér enn fyrir tóftinni nokkuð svo. Og