Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1928, Page 82

82
mjög lítil — til þess að smala Litla-Kýling, en síðan hefir leysingar-
vatn borið svo Kötluösku (er féll 1918) í vatnið, að nú er mjög grunnt
»út í Kýling« og nærri þurt, þegar áin er minnst. — Vestan-við Kýl-
ingavatn eru nokkrar öldur nafnlausar, en á milli þeirra og Barms-
ins er Kýlingaskarð. Eftir því liggur vegurinn. Þegar komið er vest-
ur úr Kýlingaskarði er komið að Jökulgilskvlsl. Hún er nefnd Náms-
kvisl á öllum Iandabréfum, en það er rangt. Námskvísl er smákvísl,
sem rennur í Jökulgilskvísl og verður nefnd síðar. Af leitarmönnum
er Jökulgilskvísl oftast nefnd »Kvíslin«; hún kemur langt sunnan úr
Torfajökli eftir djúpu og stóru gili, sem heitir Jökulgil — oftast nefnt
»Gilið« —. Kvíslin er ströng og oft svo vatnsmikil að hún er ekki
reið. Hindrar hún þá leitarmenn frá söfnun. Talið er að yfir hana
þurfi að fara 18 sinnum hvora leið, þegar farið er inn í Gilbotn;
mun það nokkuð mismunandi, því hún breytir farveg árlega. Veit ég
einn mann hafa talið þetta og varð í það skifti að fara yfir hana
20 sinnum hvora leið. Vestan-megin við Kvíslina á móti Kýlinga-
skarði eru Laugar. Þar er lítil, en mjög grasgefin, fit austan-undir mjög
úfnu og hrikalegu hrauni, sem heitir Laugahraun. Eftir henni miðri
rennur silfurtær lækur og á austurbakka hans eru margar smá-
uppsprettur með heitu vatni. Nefna fjallmenn oft Laugakaffi, bæði
fyrir það, hve mikið er drukkið af því —, því ekki þarf annað en að
hella á könnuna úr einhverri heitu uppsprettunni og svo trúa þeir
því, að það sé hollara en annað kaffi. í Laugum er lítið sæluhús,
nærri 100 ára, berghlaðið — byggt af Gunnari Árnasyni frá Galta-
læk, síðar í Hvammi —. 1905 var byggt stærra hús og á öðrum stað,
en brotnaði niður af snjóþyngslum á næsta vetri; var þá endurbyggt
og fór á sömuleið. í fyrra, 1927, var byggt hús á enn öðrum stað,
hærra í hraunbrúninni. Jökulgilið er í hásuður úr Laugum fram í
jöklinum; þegar komið er dálítið suður í það, liggur í það afgil að
austanverðu. Það heitir Sveinsgil, kennt við Svein bónda í Þórunnar-
hálsi og síðar í Stórholti á Rangárvöllum1); er talið að hann hafi
fyrstur fundið það. — Þegar kemur suður fyrir Sveinsgil þrengist
Gilið að mun, — þar er það nefnt Þrengsli; — eru þá barmar þess
bæði háir og snarbrattir og uppi á brúnunum eru klettarnir í ótal
myndum, sem vekja ímyndunarafl vegfaranda. Þegar komið er suður
úr Þrengslum breikkar Gilið að miklum mun og Vestur-Barmur þess
meir aflíðandi með mörgum og mismunandi djúpum giljum og hryggj-
um á milli. Skammt innan-við Þrengsli er bratt öldunef með kletta-
belti efst; það heitir Hattur; austan-undir honum er Hattver. Þar er
1) Sveinn þessi var faðir Gests í Flagbjamarholti, d. 1918.