Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1949, Blaðsíða 66

70
fyrr en þá, og ekkert bendir til að hann sé jafngamall túngarðinum
við Stórhólshlíð, sem er orðinn kollóttur og hálfsokkinn í jörð, þegar
Ijósi vikurinn fellur. Afstaða þessara garða til undirliggjandi ösku-
laga mælir alls ekki gegn því, að þeir séu misgamlir" (Árb. 1943
—48, bls. 62). Þykist S. Þ. ekki skilja, hvað ég er að fara? Heldur
hann, að 50—100 ár skipti einhverju máli í þessu sambandi, þegar
um það er að ræða, að hann álítur Stórhólshlíðargarðinn frá því um
900, en Stangargarðinn frá því laust fyrir 1300? Það veit hver smala-
drengur, að torfgarður er orðinn kollóttur á margfalt skemmri tíma
en fjórum öldum, og sömuleiðis er það augljóst öllum, er athuga
myndirnar af umræddum görðum, að þeir séu misgamlir, en að
3—4 alda munur væri á þeim hefði ég haldið, að fleiri en ég ættu
erfitt með að melta. Ég bendi S. Þ. á afstöðu torfgarðanna til ösku-
laga ,,VII“ og á þar jafnt við þau, sem veggirnir standa á, sem þau, er
eru í hausunum, sem garðarnir eru hlaðnir úr. Eg tel sem sé mjög
ólíklegt, að bóndi, sem seint á 13. öld stakk hnausana í Stangar-
garðinum fái sömu öskulögin í þá og bóndinn, sem fjórum öldum
áður stakk hnausana í landi Stórhólshlíðar. Það er rétt hjá S. Þ.,
að af afstöðu niðurgrafinna veggja til undirliggjandi öskulaga er ekki
hægt að draga neinar ályktanir, en Roussell segir, að suðeystri hluti
bæjarins að Stöng sé ekki niðurgrafinn (sbr. Forntida gárdar, bls.
77) og skal ég ekki leggja dóm á það, hvor þeirra Rousell eða S. Þ.
hafi á réttu að standa.
Við rannsóknir sínar á Hrunamannaafrétti hefur S. Þ. sama hátt
á og í Þjórsárdal, að gera lítið úr fornminjum. Á Rógshólum fannst
víkingaaldarnæla, en samt telur S. Þ. ,,mjög líklegt, að sömu
hafi orðið afdrif Rógshóla og Þórarinsstaða".1 Um Þórarinsstaði er
víst, að ljósa vikurlagið lagði þá í eyði, svo viðkunnanlegra hefði
verið af S. Þ. að ætla ekki Rógshólum sömu afdrif, þar sem hann
telur engan vafa á, að Ijósa vikurlagið sé frá árinu 1300.
S. Þ. lítur á þann möguleika, að ljósa vikurlagið gæti stafað frá
Heklugosinu 1104, en hann hverfur brátt frá honum og lýkur grein-
inni með þessum orðum: ,,Og meðan ekki finnst í jarðvegssniðum
Þjórsárdals eða annars staðar í Hreppum neitt það öskulag, yngra
en ljósa vikurlagið, sem verið gæti frá gosi því, er Einar Hafliðason
lýsir, stendur óhögguð sú skoðun, að byggðirnar í innri hluta Þjórs-
árdals og á Hrunamannaafrétti hafi farið í eyði vegna vikurfalls frá
Heklu árið 1300“ (Árb. 1943—48, bls. 63). Þessi fullyrðing lýsir
1) Þess skal getið, að dr. Sigurði Þóraiúnssyni var ókunnugt um næl-
una frá Rógshólum, er hann reit grein sína í Árbók 1943—48. Ritstj.