Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1949, Blaðsíða 122

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1949, Blaðsíða 122
124 fáir annálar segja nokkrar fréttir frá þeim árum. Hraunflóðið fyrir sunnan Heklu hefur runnið yfir bæjarstæðin þrjú, síðast nefndu. Hallinn til SV á svæði þessu er ei svo mikill, að hraunið hafi runnið þar ört yfir, sýna það líka hraunbrúnir háar á jöðrum hraunsins. Er því líklegt, að tími hafi unnizt til þess að flytja burt úr húsunum allt lifandi og lausa muni, er voru flutnings virði, ásamt trjám úr húsunum, áður en hraunið valt yfir rústirnar. Að manntjón hafi orðið þarna eða mjög stórfellt eignatjón á bæjum þessum sérstak- lega, er næsta ótrúlegt, af því að enginn annáll getur þess. Dagverbarnes og Keldnakot. Séra Jón Egilsson (f. 1548, d. um eða eftir 1634), prestur í Hrepphólum og ,,veizlumaður“ í Skál- holti, gerir þó ekki lítið úr gosi þessu. I Biskupaannál sínum (Safn t. s. ísl. I. 36), segir hann, að á dögum Gottsvins biskups (er var hér 1437—47): ,,hafi eldur upp komið í áttunda sinni í Heklu, sumir segja sjöunda sinni, og í þeim eldi hafi tekið af 18 bæi á einum morgni fram undir Heklu, en norður undan Keldum, og þar voru í tveir stórir staðir, hét annar Skarð eystra, en annar Dagverðarnes. Það var þá mál manna, ,,að svo mætti spilla Dagverðarnesi, að það væri ekki betra en Keldnakot"; svo þóttu Keldur lítilsverðar hjá því. Sumir af þeim bæjum hafa aldrei verið síðan byggðir. Á hvorum (bænum) fyrir sig voru 50 hurðir á járnum“. Þetta er nú gott að sumu leyti, þótt mjög sé leitt, að 16 bæjarnöfn skuli vanta. Séra Jón Egilsson hefur með Biskupaannál sínum lagt mikinn og merkan skerf til sögu Islendinga, á ljósu og óvenju góðu alþýðumáli, frá því tímabili, sem vér allir megum vera honum þakklátir fyrir. En hinu ber eigi heldur að leyna, að Jón var barn síns tíma, trúgjarn á öfgar eins og almenningur og um þær lítt hneigður til sannsögu- legra rannsókna. Heimildarrit hafa þá líka verið fá og einhæf að miklu leyti, en þó að líkindum hvergi betri til en á biskupsstólnum. Rétt og satt mun það hjá séra Jóni, að Skarð og fleiri bæir hafi eyði- lagzt að fullu í gosi þessu, en aðrir byggzt fljótt aftur. Hitt er efa- samara, að á einum morgni hafi eyðilagzt 18 bæir, fram undan Heklu en norður undan Keldum. Væri þetta skilið svo, að bæir þessir allir hefðu verið milli Heklu og Keldna, getur það varla samrýmzt sannleikanum. Þar hafa þó ekki getað verið — svo að nokkur sögn eða merki sjáist til — fleiri en 8—10 bæir byggðir í einu. En um- mælin geta e. t. v. innibundið nokkra bæi vestur frá Heklu, efst uppi á Rangárvöllum. Stáðirnir stóru. Skarð var ,,staður“ rétt nefndur, meðan þar var prestur og djákni. En Dagverðarnes hefur aldrei staður verið. Þar
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.