Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1954, Blaðsíða 39

43
tólf, í Sturlungu eða öðrum 13. aldar ritum sjö, og er Egilsá talin
þar með, en ekki Hálfdánartungur, en að henni meðtalinni verða þær
átta, á 14. öld fimmtán, á 15. öld fimmtán og á 16. öld tvær eða
þrjár, eftir því hvort Borgargerði er talið með eða ekki.
Þær jarðir, sem með vissu er ekki getið fyrr en á 16. öld, eru Þor-
ljótsstaðir og Bústaðir. Kynni það í fljótu bragði, í augum ýmsra, að
benda til, að þar væri naumast um fornar jarðir að ræða. En nú vill
svo til, að örugg rök má telja, að fundin séu fyrir því, að Þorljóts-
staðir hafa verið í byggð á 10. öld. Fyrir 80—90 árum fundust
skammt norðan við túnið þar höfuðskeljar af sex mönnum, ásamt
einhverjum smámunum. Hafði aurskriða fallið úr fjallinu og tekið
þetta með sér, að talið var.1) Um aldamótin síðustu fundust á sama
stað enn nokkrir smámunir, og hefir Kristján Eldjárn þjóðminjavörð-
ur tjáð mér, að þeir séu tvímælalaust frá 10. öld. Sumarið 1948 gróf
svo Kristján upp kuml þarna, og kom í ljós, að þar hafði verið lagður
maður í, ásamt hesti með reiðfærum og hundi. Segir sig sjálft, að sú
athöfn hafi farið fram í heiðni. Þetta sannar eigi aðeins það, að Þor-
ljótsstaðir eru 10. aldar bær, heldur og að nokkur byggð hefir verið
komin þarna innan til í dalnum þá, því að sennilega hefir þarna verið
um eins konar grafreit að ræða. Af þessu er ljóst, að það er út af fyrir
sig enginn mælikvarði á aldur jarðar, hvenær hennar er fyrst getið.
Allar hér að framan greindar jarðir hefðu þess vegna getað byggzt
á 10. öld.
Þess hefir fyrr verið getið, að máldagarnir sýna yfirleitt jafna bæja-
tölu, að svo miklu leyti sem hún er tilgreind, á því tímabili, sem þeir
ná yfir, eða um 200 ár. En til grundvallar hér eru, auk Auðunarmál-
daga, lögð máldagasöfn þriggja Hólabiskupa, þeirra Jóns skalla Ei-
ríkssonar, og grípa þeir yfir árin 1360 og allt fram undir 1390 (Fbrs.
III, 155—77), Péturs Nikulássonar frá árunum 1394—99 (Fbrs.
III, 511—590) og Ólafs Rögnvaldssonar frá tímabilinu 1461—90,
eða jafnvel lítið eitt lengra fram (Fbrs. V, 250—358). Einstakir
máldagar utan þessara safna eru mjög fáir til úr biskupsdæminu,
nema nokkrir fremur ófullkomnir frá árunum 1429—32, og þó engir
úr Skagafirði, sem á verður grætt (Fbrs. IV, 371—82, 464—9 og
510—14. Hefir Þorkell Jóhannesson prófessor tekið þessi máldaga-
brot til nokkurrar athugunar og vakið athygli á því, hvað sumar
sveitir voru illa farnar þá, Skírnir 1928, bls. 89—93).
Að sjálfsögðu eru þessar heimildir allt of strjálar til að vitað verði
1) Ól. Lárusson: Skagf. fræði, Landnám í Skagafirði, bls. 16.