Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1955, Síða 38

42
arbök fornleifafélagsins
fræðslu og menningarauka, sagnfræðileg rit, minningarit, ævisögur
o. s. frv. Ég veit ekki, hvort fólki almennt er fullkomlega ljóst, hvern
þátt tilvera safnanna á í útkomu slíkra rita. Án þeirra heimilda, sem
þangað eru sóttar, væru mörg þau verðmætustu vart eða ekki hugsan-
leg. En eins og rituðu heimildirnar eru sóttar í skjalasöfnin, eru nú
í vaxandi mæli aðrar hliðstæðar heimildir, myndirnar, sóttar í
mannamyndadeild Þjms., það sem hún nær. Og munu allir geta orðið
sammála um, að ritin væru fátæklegri og minna um þau vert — svo
•ekki sé of mikið af tekið — ef myndirnar fylgdu ekki textanum og
fylltu hann út. Hefur mannamyndadeildin þarna nú þegar orðið til
ómetanlegs hagræðis. Má telja víst, að bæði höfundar og útgefendur,
sem til deildarinnar leita, mundu vilja taka undir þau ummæli, og þá
ekki síður hinn almenni lesandi.
Rétt er og í þessu sambandi að geta þess hagræðis, sem prívatfólk
jafnan hefur af mannamyndadeildinni, einkum plötusöfnunum. Ár-
lega kemur fjöldi fólks til Þjóðminjasafnsins í þeim tilgangi að fá
lánaðar myndir, sem það þarf að fá endurnýjaðar. Fær það lánaðar
ljósmyndaplötur (eða aðrar myndir eftir ástæðum), séu þær til í safn-
inu, fer með þær til ljósmyndara og fær þar nýjar myndir eftir þeim.
Að því loknu er plötunum (eða myndunum) skilað í safnið aftur.
Út af fyrir sig er það mjög ánægjulegt, að safnið getur veitt al-
menningi þessa þjónustu, og þó það skapi nokkra fyrirhöfn, er sízt
.ástæða til að telja hana eftir, enda einskis krafizt í staðinn nema skil-
vísi. En það er harmsefni, sem ekki verður þagað yfir, að á skilvís-
ina skortir stundum nokkuð. Það skal þó skýrt tekið fram, að yfir-
.gnæfandi meiri hluti þeirra, sem útlánanna njóta, stendur prýðilega
í skilum. En þeir einstaklingar eru þó of margir, sem ekki virðast
gera sér grein fyrir, að þeim hafi verið trúað fyrir munum úr Þjóð-
minjasafninu, sem það þurfi og eigi að fá aftur, og þó það mesta ná-
ist aftur með eftirgangsmunum og ærinni fyrirhöfn, rekur samt að
því að eitthvað týnist með öllu. Þetta mundi naumast eiga sér stað,
ef þeir, sem hlut eiga að máli, vildu hugsa út í, að hér er alls ekki um
verðlausa hluti að ræða, ef þeir vildu hugsa sér og reyna að skilja, að
tilvera mannamyndadeildarinnar, sem þeir nú njóta góðs af, hefur
kostað og kostar stöðugt ekki einungis ærna fjármuni heldur líka
gífurlega vinnu, kostgæfni og þolinmæði, fyrir utan það, að missir
einnar myndar getur verið — og er oft — safninu óbætanlegur.
Til þess að koma mannamyndadeildinni í það horf, sem til var
stofnað í upphafi og unnið hefur verið að síðan, hefur Þjóðminja-