Heimskringla - 25.09.1946, Blaðsíða 4

4. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 25. SEPT. 1946
Heimakrinjk
fStofnuð 1/891
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
Ver8 blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist íyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiítabréí blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 25. SEPT. 1946
Sextíu ára útvarðarstarf
Þér skildist að meta þinn andlega arf
á erlendum vegamótum. —
Að lítið af festu og þreklyndi þarf,
ef þrætt skal hjá keldum og hnjótum. —
Að allt, sem var bezt um þitt útvarðarstarf
var frá ættlandsins hjartarótum.
Sextíu ár er langur tími, nálega heil venjuleg mannsævi, og að
allmiklum mun lengri ævi, en sumum virðist úthlutuð, þótt örfáum
af fjöldanum auðnist að lengja hana alt að þriðjungi eða meir.
Það er sannarlega einnig langur tími á sviði félagsskapar og
stofnana, og óhjákvæmilega þess virði, að slíkra tímamóta sé
rækilega minst.
Þó skal hér, eins og að líkum lætur, í þessum fáu orðum, ekki
gerð hin minsta tilraun til að rekja söguþætti eða æviatriði blaðsins
frá fyrstu tíð, um það hefir verið áður ritað, má alt það finna í
hinu glögga, sanna og ítarlega heildaryfirliti eins hins ágætasta,
sannmentaðasta og ritfærasta manns, er uppi hefir verið með
Vestur-lslendingum, dr. Rögnvaldar sál. Péturssonar. Reit hann
yfirlit þetta fyrir 10 árum síðan, er Heimskringla gaf út 50 ára
afmælisblað sitt.
Var engum sennilega kunnugra um öll atriði þar að lútandi,
þar sem hann bæði hafði verið ritstjóri blaðsins um skeið, og
meðeigandi þess og ráðamaður, vinur og velunnari öll hin síðari
ár, sem og alls þess, er að íslenzkri þjóðrækni laut.
Útvarðarstarf! Það er göfugt starf, en kulsamt, erfitt og næð*-
ingskent. Sviðið er klettótt og sæbarin úthafsströnd umheimsins;
þar næða svalvindar allra átta, og ofsafengnar öldur úthafsins
brotna á klettadröngunum, sollnar og freyðandi.
Köllun.og ætlunarverk íslenzku blaðanna í Vesturheimi hefir
að öllum líkindum ekki verið með öllu ósvipuð útvarðastarfi, sér-
staklega þess blaðs, er einkum er hér átt við, og elzt er allra viku-
blaða vestan hafs, sem og þeirra blaða, er áður voru hér stofnuð,
en áttu sér svo skamman aldur, að þau gátu litlu til leiðar komið,
og hinna, er síðan hafa orðið til, einkum þess blaðsins (Lögbergs),
er lengst hefir átt samleið, og er nær jafnaldra Heimskringlu.
Útvarðarstarf. Á þeim hafa skollið ólgandi öldur óeiningar og
sundrungar af og til frá fyrstu tilverutíð þeirra, og einnig öldur
heitrar samúðar og fagnaðar, þegar ættþjóðin eða þjóðarbrotið
vestra vann sér eitthvað til frægðar og frama.
í sextíu ár hefir Heimskringft, (en við hana er eðlilega
einkum átt nú) borið hita og þunga dagsins — daganna — áranna,
og áratuganna. Hún hefir verið merkis- og boðberi flestra menn-
ingarmála, er verið hafa á dagskrá meðal hins dreifða íslenzka
þjóðbrots í álfu þessari, raunsæ líkingarmynd og skuggsjá allrar
framþróunar og þroska, alls, sem vér erum og höfum verið. Út-
vörður margra menningarverðmæta, er að heiman voru flutt, og
öruggur vemdari þeirra andlegu verðmæta, er sprottið hafa upp í
hérlendum jarðvegi af íslenzkri rót.
Eins og kunnugt er, var Heimskringla stofnuð árið 1886, rúm-
um áratug eftir að almennir fólksflutningar hófust af íslandi til
Vesturheims. Var því meirihluti þeirra hundraða — og þúsunda
búið að ná nokkurri rótfestu hér vestra, fyrstu herleiðingum,
færslum og byltingum að nokkru lokið. Flestir munu á þeim
tímum hafa leitað vestur með þeirri hugsun og ákveðinni fyrir-
ætlan, að setjast hér að. Farartækjum, og allri aðstöðu, var þá eins
og allir vita, eðlilega ólíkt háttað en síðar varð, að eigi sé talað um
þá tækni og breytingu á því sviði, er nútíminn á við að búa.
Fæstum af hinu burtlfutta fólki mun því hafa komið til hugar,
að það myndi ísland aftur augum líta. Það hafði flest brent allar
brýr að baki sér, að minsta kosti hvað fjárhaginn snerti, enda mun
reyndin hafa verið sú á þeim árum, að þótt all-margir legðu leið
sína til föðurlandsins, og dveldu þar um lengri eða skemri tíma,
þá mun aðeins örlítill hluti allra þeirra þúsunda, er vestur flutti
hafa sezt þar að aftur til fulls.
Helftin settist að vestra, reyndi að koma sér fyrir á þann
bezta hátt, er möguleikar stóðu til. “Reistu sér bygðir og bú”, —
ekki ef til vill “í blómguðu dalanna skauti”, en margir hverjir við
illgreiða frumskóga, og á ströndum veiðivatna þessa mikla megin-
lands, og mun það mála sannast, að hið nýja fósturland reyndist
öllum þeim innflytjendum vel, er staðfestu höfðu og manndóm til
að ryðja sér braut til velgengni og sjálfstæðis. En þeir voru þrátt
fyrir alt útlendingar — umhverfið alt, hvað íslendinga snerti, ger-
ólíkt öllu því, er þeir höfðu skilið við, og vanist.
Fáir geta samið sig að nýjum siðum, ókunnu tungumáli, og
framandi landi á örstuttum tíma. Og enginn getur haft andleg
alfataskifti í snatri, án þess, “að hann bíði tjón á sálu sinni”.
Tíminn einn, og aleinn, þessi alheims-sáralæknir, gat, og varð,
að jafna umskiftin og misfellur hins nýja umhverfis.
Mundi þá ekki þetta nýstofnaða blað, Heimskringla, hafa
verið aufúsugestur á lágreistum heimilum ísl. frumbyggjanna, er
dreifðir voru út um misjafnlega strjálbygð héruð þessa mikla
meginlands — bæði norðan og sunnan landamerkjalínunnar?
Fátt mun hafa verið um bóka- og blaðakost, jafnvel á því máli,
er þeir, að minsta kösti í byrjun, ekki skildu sér til neinna nota.
Fátt var einnig íslenzkra bóka, nema þær fáu, er innflytjendur'
höfðu haft út hingað með sér.
Unnw BjarRlií^d
1881 — 1946
Þú heilsaðir mér, Hulda,
á Hólmavaði forðum.
Til gestsins blíð í bragði
þú beindir systurorðum.
Þá birti um hraunið hrjúfa
og heiði og fjallasýn.
Og heimkoman varð betri
. — vegna þín!
Þig hyllti þjóðin, Hulda,
á heiðursdegi sínum.
Því ættlands frægð og auðna
var efst í ljóðum þínum.
Þín geymist mæta minning
sem mild og hógvær skín.
Og mér er Island kærra
— vegna þín!
Jakobína Johnson
-Seattle, Wash.
Útgáfa bóka og blaða heima á
Islandi var þá ekki slík, sem hún
nú er. Öllum er það kunnugt, að
af íslenzkum skáldsögum var
fátt eitt í þá daga, og fram yfir
síðustu aldamót. Hið sama var
að segja um íslenzk fræðirit. Út-
varðarstarf! Heimskringla hóf
það hér vestra 1886, meðal ís-
lenzks burtflutts fólks, og hún
hefir haldið því uppi fram á
þennan dag — í sextíu ár.
1 hennar kjölfar hafa svo öll
þau blöð og tímarit siglt, er stofn-
uð voru hér, og auðnaðist að lifa
langa eða skamma tíð — jafnvei
alt fram á þennan dag. Þau hafa
frá fyrstu tíð flutt fregnir heim-
an af ættlandinu þeim, er hafa
þráð að frétta sem flest þaðan —
og það eru allir íslendingar, hvar
i heimi sem eru, er þrá það. Þau,
(blöðin), voru líka tengiliður, er
gerði dreifðum Islendingum
mögulegt að frétta margt hver
af öðrum, sem þeir annars hefðu
aldrei átt kost á að frétta.
Sérstaklega mun þetta hafa
átt við fyrri hluta þeirra 70 ára,
er Islendingar eru búnir að
dvelja hérna megin Atlantsála.
Svo mOn og einnig hafa verið, að
gegnum vestur-íslenzku viku-
blöðin varð margt fólk heima á
Islandi nokkurs vísara um sína
nánustu, — vini og vandamenn,
er hingað höfðu flutt, en eins og
oft vildi verða, lítið um bréfa-
sambönd regluleg á þeim tímum.
Já, Heimskringla hefir staðið
á verði í öll þessi sextíu ár.
En hvað um framtíðina? Um
hana skal engu spáð hér.
Eins og tekið var fram í byrj-
un, átti þetta aldrei að vera neitt
í þá átt, að geta kallast heildar-
yfirlit yfir sögu blaðsins, þess
gerist heldur sannarlega engin
þörf, þar sem, eins og minst var
fyr á, að hið ágæta heildaryfirlit
dr. Rögnvaldar sál. Péturssonar
frá 50 ára minningarblaði Heims-
kringlu mun birtast í þessu blaði.
Er það að tilhlutun ráðamanna
blaðsins, og mjög svo viðeigandi,
því aldrei verður betra? sannara
eða yfirlætislausara yfirlit ritað
af neinum, við nokkur tímamót
blaðsins í framtíðinni. Er og fáu
við að bæta þessi 10 ár, er síðan
eru liðin. Hefir flest, er blaðinu
viðkemur, haldist í svipuðu horfi
og þá var, enda sami maður við
ritstjóm þess enn.
Þó mun kaupendatala öllu
hærri nú,#en þá var, og bendir
það tæplega á mikla afturför.
Skal svo þessi stutta grein
enda, mun hún mega kallast með
sanni frekar losaraleg í reipun-
um, enda er hún fremur bygð á
lausu handahófs hugarflugi, en
rökfærslum og sögulegum stað-
hæfingum. —-
Aðeins skal Heimskringlu ósk-
að allra heilla við þessi merku
tímamót hennar, og nú, þegar
hún byrjar sjötugsaldurinn,
munu flestir fallast á það, að
hún hafi fyllilega sannað tilveru-
rétt sinn, og unnið göfugt út-
varðarstarf.
—Um íslenzku verðmætin húm-
ar nú hljótt,
en hvort munu önnur bætast?
Því gjálífi nútímans gleymist
það fljótt
sem göfugast reyndist og mætast.
En dagur rís þó eftir dimmustu
nótt —
þar sem draumar og hugsjónir
rætast.
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI
Listasafnið í Osló, Nasjonal-
gallariet, hefir keypt eina mynd
úr íslenzku deildinni á málverka-
sýningunni í Osló.
Var það málverk Snorra Arin-
bjarnar, “Hús við hafið”, sem
varð fyrir vali hinna vandlátu
dómara, sem velja myndir fyrir
Nasjonalgallerí Norðmannanna.
Mynd þessi var í eigu Ásgeirs
Júlíussonar, teiknara, og fyrir
milligöngu Vilhjálms Finsen
sendiherra, og Félags íslenzkra
myndlistamanna lét Ásgeir hana
góðfúslega af hendi við Nasjon-
algallariet.
Vilhjálmur Finsen benti á í
bréfi sínu til félags myndlista-
manna, að með beiðni þessari
væri íslenzkum listamanni sýnd-
ur mikill heiður, og enda er þetta
sennilega fyrsta íslenzka mál-
verkið, sem norska Nasjonal-
galleriet kaupir.
Mynd Snorra “Hús, við haf-
ið” er máluð 1944 og var á síð-
ustu sýningu hans hér.
HEILLAÓSKIR til HEIMSKRINGLU
á sextíu ára afmæli hennar
25. septembcr 1946
Dr. S. E. Björnson
Ashern — Manitoba
CONGRATULATIONS to HEIMSKRINGLA
on this its 60th Anniversary
September 25th 1946
Carl T. Kummen
London: Verkamálaráðherra
Tékka, Vosalik fórst nýlega í
bifreiðaslys.i
CONGRATULATIONS to HEIMSKRINGLA
on this its 60th Anniversary
September 25th 1946
GEORGE SOGDACK
Winnipeg, Man.
jbcup ettiA daa . . .
Á friðar og stríðs-
tímum í 128 ár, hafa Canadiskir menn sett
traust sitt á Bank of Montreal..
1 dag er full miljón rnanna og kvenna frá hafi
til hafs, er velur bankann sem féhirðir þeirra.
•
Bank of Montreai;
samvinnandi Canada búendum í hvaða stöðu sem er,
síðan 1817