Heimskringla - 25.09.1946, Blaðsíða 9

ÖO aira afmeBlisfelaö
25. september 1^46
Heimskringla 50 ára
•Yfirlit yfir sögu prentsmiðjunnar og blaðsins
eftir dr. Rögnvald Pétursson
Árið 1886, 9. september, birt-
ist fyrsta tölublað Heimskringlu.
Síðla um sumarið mun áskorun
hafa verið send út á meðal al-
mennings, til hinna hlutfallslega
ungu, fámennu og fáu íslenzku
bygðarlaga, er þá voru stofnuð
á auðnum Vesturlandsins, og
óskað eftir áskrifendum að þessu
nýja blaði. Ymsu var heitið og
þó engu gífurlegu, og eigi öðru
en því, sem sjálfsagt var, ef blað-
ið átti að eiga erindi út á meðal
fólks, og með útgáfunni, að vera
stefnt að nytsömum tilgangi.
“Blaðið verður einkum og sér-
staklega fyrir Islendinga í Vest-
urheimi”, sagði boðsbréfið. “Öll
þau almennu mál sem þá varðar
miklu, munum vér láta oss miklu
skifta, hvort það eru stjórnmál
atvinnumál, mentamál eða önn-
ur. En þar með er alls ekki sagt
að vér viljum ganga fram hjá
þeim málurn, sem landa vora á
Is^andi varðar sérstaklega. Ein-
kum viljum vér taka svo mikinn
þátt, sem oss er mögulegt, i
stjómmálum þeirra og bók-
mentamálum. Yfir höfuð vildum
vér stuðla að því, af fremsta
megni, að meiri andleg samvinna
gæti komist á, með löndum
heima og löndum hér. — Blaðið
verður alls enginn Agent fyrir
Vesturheimsferðir. Það talar um
útflutninga af Islandi og inn-
flutninga hingað í land, eins og
önnur mál, aðeins eftir sann-
færingu......Hitt er ekki nema
sjálfsagt að það mun hafa vak-
andi augu á því sem opiníberlega
er sagt um hag og framferði Is-
lendinga hér, og halda hlífi-
skildi fyrir þeim ef þörf gerist.”
Loks er svo heitið á menn að
skrifa sig fyrir blaðinu og borga
það skilvíslega. I>á er og gefið
í skyn að þátttakan hljóti að
verða almenn því “fáir munu
þeir vera, ættu þeir að minsta
kosti að vera, sem ekki liggur í
augum uppi, hvílík nauðsyn er
á, að gott blað gæti komist á fót
meðal vor og þrifist.”----------
Undir áskorunina skrifa þrír
menn, er allir voru orðnir tölu-
vert kunnir meðal Islendinga í
þá daga. Menn þessir voru Frí-
mann B. Anderson (Arngríms-
son), Einar Hjörleifsson (Kvar-
an) og Eggert Jóhannsson.
Tveir hinir síðartöldu, höfðu
þegar fengist dálítið við blaða-
útgáfu, þó síðar yrði meira og
öðrum þeirra Einari H. Kvaran
ætti eftir a? hlotnast alþjóðar
frægð og viðurkenning sem
blaðamanni, rithöfundi og skáldi.
Þessir þrír menn voru hinir eig-
inlegu stofnendur Heimskringlu,
ásamt Jóni Vigfússyni Dalmann,
er varð fyrsti prentari hennar,
Þorsteini Péturssypi og Eyjólfi
Eyjólfssyni er strax frá byrjun
styrkti fyrirtækið fjárhagslega.
Blaða tilboðinu var vel tekið
víðast hvar þó mun einhver
dráttur hafa orðið á því að svar-
>að væri hvarvetna frá. En eftir
því gátu útgefendur ekki beðið.
Menn voru fátækir í þá daga og
þó blaðið væri ekki selt nema á
tvo dollara voru margir sem
ekki höfðu þá peninga handbæra
fyrirvara lítið. Þá höfðu blaða-
fyrirtæki fram að þessu ekki
hepnast sem bezt. Tvö blöð höfðu
verið stofnuð og þau orðið að
hætta, hvort eftir annað, fyrir
féleysi útgefenda og óskilvísi
áskrifenda. “Framfari” stofnað-
ur 1877, að Lundi (Riverton) í
Nýja Islandi, hætti útkomu við
árslok 1879. Út komu alls 74 tölu-
blöð. Með aukablaði er út kom
10. apríl 1880 var tilraun gerð,
en árangurslaus, að endurreisa
hann. “Leifur” gefinn út í Win-
nipeg 5. maí 1883, hætti útkomu
4. júní 1886 fyrir sömu ástæður:
óskilsemi og fjárskort. Myndi nú
þessu þriðja fyrirtæki reiða
betur af? Það var óvíst. Vildu
því sumir bíða með að skrifa sig
fyrir blaðinu, þangað til þeir
sæju fyrir víst, hverju framtíð-
in spáði.
Þessi varasemi, varúð, eða
hvað á að kalla það, var ekki
spán-ný. Margan félagsskap
hafði hún að velli lagt, látið
marga viðleitni að engu verða
og dregið úr samheldni og fram-
kvæmdum þessa vesturfluttu
manna þó eigi væri þeir lengi
búnir að dvelja í landinu. Fundu
hinir framtakssamari og fram-
gjarnari menn til þess. Er vikið
að þessum hugsunarhætti; er
nærri lét að verða myndi aðal
tálminn á vegi þessa fyrirtækis,
strax 1 fyrstu blöðunum.
“Það er sérstaklegá ein
heimska”, stendur í ritgerð í 4
tölublaði (Félagsskapar ísl. í
Vesturheimi), “sem drepur allar
framkvæmdir hjá oss. Almenn-
ingur vill sjá einhverju miklu
afkastað, áður en hann fari að
taka þátt í hverjum félagsskap
sem er. Hvernig í ósköpunum
á að afkasta nokkru ef enginn
vill vera með, fyrr en alt er bú-
ið? Það verður lítil uppskera ef
enginn vill sá!”
Því var heitið í boðsbréfinu
að hið nýja blað skyldi verða
stærra en þau íslenzk blöð er út
hefðu verið gefin til þess tíma.
Þetta loforð var efnt. Þá var þvi
einnig heitið að vandað skyldi
verði til blaðsins bæði hvað efni
og fjölbreytni snerti og var við
það staðið.
Fyrsta tölblaðið var að stærð
4 blaðsíður 5 dálkaðar, 20 þuml.
á hæð en 14 á breidd. Letur var
skýrt og gott þó fremur smátt
en samt vel læsilegt. Efni var
breytilegt og hið skemtilegasta:
Almennar fréttir frá útlöndum,
Canada og Bandaríkjunum, upp-
haf á skáldsögunni: “Félagsskap-
urinn í Þorbrandsstaðahreppi”
eftir Einar Hjorleifsson — og er
Heimskringla eini staðurinn þar
sem sögu þá er að finna — enn-
fremur ritgerðir, samtíningur og
tvö kvæði, sitt eftir hvem, þá
Einar Hjörleifsson og Frímann
B. Anderson. í ritgerðunum er
vakið strax máls á því er lýt-
ur að almennum hag íslendinga
hér í landi, svo sem atvinnumál-
um, félagsskap, verzlun, o. fl.
Ymislegt er þar sagt, er engu
síður á við nú, en þá. Sérstak-
lega eru það þó kvæðin er eng-
inn fölskvi hefir fallið á í þessi
fimtíu ár. Má svo að orði kveða,
einkum um kvæði Einars — þó
bæði séu hin ágætustu — að það
verði torveldlega af dögum ráð-
ið. 1 því eru þær hugsanir, setn-
ingar og líkingar er verða munu
sígildar meðan Islendingurinn er
uppi og breytir ekki um ham eða
hamsa, og þó raunar lengur. Því
þegar þar er komið sögu og svo
liðið á heimsaldurinn mun mega
finna þeim stað utar eða innar á
hveli þessarar jarðar. Það er lítt
skiljanlegt vegna hvers höfund-
urinn, leyfði ekki kvæði þessu
rúm í hinni nýlega útgefnu
Ijóðabók sinni, nema hon-
um hafi þótt vitnanin í “Brama-
lífs-Elixir” úr vitlausri auglýs-
ingu í “Fjallkonunni” lýta það
að einhverju leyti. Að vísu lýtir
það kvæðið, en svo eru það einu
líkingalýtin, og vega skamt,
upp á móti hinum fima orðahag-
leik kvæðisins.
Þótt það lengi mál þetta um
fáein skref viljum vér samt leyfa
oss að taka upp bæði kvæðin, að
ffeimsl&riragpa sextA&g
Þín var fæðing fögur spá
Frímanns björtu vonum,
sem í leiftrum landann sá
líkjast goðasonum.
Þótt þú gengir margs á mis,
mædd af sáluvörgum,
hentir þú til helvítis
hégiljunum mörgum.
Stjómipálanna þrusk og þref
þér var kaldur hlátur,
en ef hundur hitti ref
heyrðist ýl og grátur.
Ef þig hrottinn einhver laust
ei þú bræði duldir,
gafstu á kjaft og grimmri raust
galdra yfir þuldir.
Handhægt, tvískift leiðarljós
léztu skína frá þér:
fúla skömm og fagurt hrós
fékk eg stundum hjá þér.
Annað slagið ísland var
engilbarna vagga,
stundum samt þú sýndir þar
svarta grútarkagga.
— Nú er logn um lönd og sæ
landans fornu þinga,
haustið þekur hélublæ
höfuð íslendinga.
Öll við fylgjum sama sið,
sátt við guð að kalla;
enginn glímir elli við
án þess loks að falla. —
Þú varst lyfting landnemans,
ljósið frjálsu geði,
ísland barstu heim til hans,
hjartað fyltist gleði.
Höfuðskáld og hagorð drótt
hyltu dálka þína —
fram á rauða regin-nótt
ritöld vestra sýna.
Vektu heim, sem vargöld skóp,
veröld firtu gremi;
sextug ertu í systra hóp
sérstök kóngsgersemi.
Þú ert andi máls í merg,
minjagandur bögu,
vesturstranda stuðlaberg,
stöpull landans sögu.
Þ. Þ. Þ.
mestu leyti. Kvæði Einars er á
þessa leið:
ÞAÐ ER SVO MARGT AÐ
Það er svo margt hér, svo ótal
margt að
þó allmargt sé betra en fyrr var
það,
og margur sé maðurinn glaður.
Þá vantar oss mikið—ein ósköp-
in—enn
ef við eigum að verða göfugir
menn.
Það sér þó hver sjáandi maður.
Það er innibyrgt líf í okkar sál,
og einkisverð okkar þrætumál,
og óhreint loft, sem við öndum,
og hálfgildings visnun í hvers
manns þrótt
og hugmyndaríkið svo fátækt og
ljótt,
og alt sem í einhverjum böndum.
Hver festir á bönd þar sem frels-
ið er nóg?
Hver fyllir með eitri vom dýrð-
lega skóg?
Hver bægir því burt er vér
þráum?
Og hversvegna er engin vor
hugsun stór,
fyrst hér er í kring einn dýrðar
sjór,
ef sjálfir vér heyrum og sjáum?
Er enginn sem þekkir neiim
óræktar damm
sem átt hefði löngu að skera
fram,
og skvett er í skólpi á daginn?
Hann safnar þar eitri sem enginn
sér;
og á eftir í mollunni lyftir það
sér
og breiðir sig út yfir bæinn.
Og aumingja fólkið það verður
svo veikt,
og veit ekki hvað hefir sýki þá
kveikt,
sem þar í þorpinu gengur.
í eitruðum kofunum um sig það
*>ýr,
og útvegar Brama-lífs-elixír, ,
og — eg segi ekki söguna lengur.
Við bjuggum áður við ófrelsis-
damm—
sem enn er ei búið að skera fram,
og altaf eitrar hann bæinn—
og við fluttum í okkur út það
blóð,
sem eitrar lífið í hverri þjóð
og byrgir út blessaðan daginn.
lícimöOkfiitglít.
Wlnnlprg, Man. *. Soptembcr, 1.
iLnmiB íBJimB,
rrá i'ti
|»J.. «« >»f. I Norf,^aH. M
p«t I loh witMlii I *«r «H *
fcU CUd
.tmHilirt k> •*». ( M* tjrr*
Ulpt. 0*u
m i j*K mm. |
jMabyrja «r ar.
brcn hmmw. GIxImom* rnn löo?io»
» lrUndl •kyMi •jf-mlur nomikHl.
•kMima «ptir miSnrtti.
gttngtfi Ut Mki-mtU Og fjollu p*u ivo,
rt tlí roru mt p»l •» f»* v-n >«*•
(II ttnnrt «kipti, en S4I vom k moti.
Of P* mmkvrtm
or rt rtt M>n k Kn«l. UrW GImImoo*
tt.kur vðlllio, Ut ilr.tttn.njnj 'S lejtttt
upp JjUjflt og Mofntt til nj'rrtt ‘
ingtt, p«1 k»nn U okki »nn»
klUtti ojo tttt-*----------: ■*-----
k.ert ír»r rtykh. UldurkljOup.imt
uottHOgio rt. loggjol ng p*» freUi.
GUdMoMtt oigio Hokki, Httrtington
Ikeartur og Jottepk CkttmborUin, t
mmt fteirum: MtUttt peir ttjk »jor
greitMi **f «il «pphefB«r og m
hjuggttttt jttf»»el »i» »» "k Uur
Ino k Mjdminni rt GUdMone fOI
en I rttuAÍnni .orupMr eigittnnrten
leikeoppttr t kondum Sttlnburjr-WMw
Kn pnt »*u poir ekki p*. en KtU mk
ttknkttje »ugu peirm betur opin, •»
minnttU ko*ti er pM> tiIgeUndi um
ClumberUin, p«i mrt pemu ttferli
ttlnu er Unn bkin rt oytileggjtt úg I
•ujfum ■IpVtu; fjftir kfi tlion r
bonn btldinn I klvejpjm og klitir
no er k*nn einMtU nptur Hnrtingiun
•tttndur betur; er rtnttfninu foringi
hin. fjúrfl. ftokkt k komnndi piogi,
er kalUttt íiborml-UmionltU oho
frjkbljmdir
nrn netritt pettmi Imlu. f p*l fyljpr
httitn SttlUbury og Tory-ftokknum til
Uit og lr»r fk loggjofintt.
Kngil *.r UyM upp kinn S5.
jftol. I M.u 9pvf brjrt ól ping-
Mnllrtt frjetu,,
Og g«t Migin ttf bcjeftnu »jrth»erT,
»«g kftn Uit kprtmkl. Undlreim
.piog **r uppUyM byrjrti kcningtt
•trlSift fyrir nl*Oru. og Mdft ) ftr Itt
Ittttet tU p«a uo 10. j&U. Á peim
<TM rtorli ekki grimmUegw tttlOg.
or »1 bttggjo rjetttra ttttgt, ml tllra
ImppttMnl^. (pd dtrtkgt fliegi
•trftoMj p.ngmenn hjer I Amoriku
fongu p«r jttfoingjtt Mm I p*1 ar k-
kront brfjkun fcekju, rtaniyTCn og
penr Ijúettr mn.jnr, rtbttjM kttM bmtt- <
“ ‘ fuod um k*«Ui
•jMfmpd Uttu.
um MfcUnd o,
nd.. Mkio
1» •« ror kttna fra Iranton Mrtur
Kdlnborg.r og (mSttn t.l fmtn
•o r»n rm ogurtOr. Hrerrorott
por jm . •gnWm rttr mnftrrt rar
lUmjUon brart. RMHMpb Cborrtull
Utttrft, og Svr klirbrnl Hirkj-Bmrk
Kr ktnn MWtortndi kjOrrto til fr-
Uade-rUjonfn, ng mk omrri gein
f>r eo Oldungonna krarpntl kdpina
mrt ortkrum orftum. Kr prt .amit
rt enjpHO kttk .ipyft. h^l >.f.
‘jonura. aem tfnái ljd»-
if mi fjkrmkloMjdri ng furrlgtemofiur f.11
kefttr, prktt fyrir Aihll koMijngonr
brktt f)rir heiUubraM og dndg ttfl
•« tttU eins kátt og MijnlU og Wm
*lldi, P* >pilrti knnn •< o k kjnrta-
•trengi kheyremUentt, I rafium Mnum,
aft peir ttlllr getigu konu
gjOrumlegt, fc mefttn
frtmmi ftnrpeim. Seinui
fludi Un« I (.iverpoul, .
Unn Un» 1 pema hnft : „brt.tr hj«r
I pemnri borg, n» jeg fyral drd llh-
nnda minn, og penntn llfmnda U.f
jng nk dregi* I 78 kr. Sttmk'
Ifigum nkttftranntr rertur peet p. l
ekk. hngt .6 WTU, •• ,.g k.erft til
duptunt •ptur, og ekki dllklngt rt
|«iu verfij I tffianu tkipti ram j^j
uln I U.erpool. Jeg bil jftur nt
rt Mrengjt p«. Ut, >S k
rti beimur ekki frae.tr *k
•tmfto t.1 rt knlla (rland
rúllervl, rt p»S ■k.ilj ekki I
til prt er bftjft rt rara Knglende
Cdll»> . odgu Uogi. HluMift nplir
boftum fonjdMrinnnr, drengrttpnr-
ím og hrifturainn. Hringift ftt kinu
Hringift inn hinu nj'ja. Hrmg
i» ftt kinu dfttraarU tlmtl.ill tundur-
lyudu og ðfriSar. Hnngift inn blrao
unnrriku tlmnbili einingtr og friftor-.
GUjImom r»r ‘ rndurkóainn f
ftmmta rtipti til rt rera fulltrfti Mlft-
lothUn-bfta, enprterl f jdrtknd. rtipti
•8 htnn tekM pingtetu k kttndur
J.fnrel pd margir «ari GUdMone
rtrtlegir mdtparur viftkotninganur.
pt *erftur ttngum pejrra jafntS «i6
gtmU Jdn Origkt, hinn vlfifnrg.
meUkumttnn og ttjdmfrmfting, og
Uvarftur er rftrt rjdftMMIjdn «g
Smitk kramkUMjdri. Hinn n/ji Ind
laiuUfftkfcerrarrSir Ricluid .Vrteton
Crem; binn nfi jrftr pdMmeUtari er
RMke.; ng Uo. nfy
donderry Ittarftur er kjOrin t
Undaetjdral Mrt Aberdernt Utttrflar,
* UladMqott Mjdrnin tendi pongttt
•em tf Ollum UmUtjdrum Ira
• j.jdftinnl krratur. Kptir pti, I
I Uublin.
ping Rreu »tr opnrt k miKiku-
dtginn (18. f. m.) og »nr d»Mia.
•rt •uftfyllt, p«t nlpyfiutrauM ktiu
mikift k Kngltndi. BrigM gnmli
krufttt fftt bl»B vinnn rt Ollum mOgu
legum umbdtum I Mjdrnarrtipnninni
tifltlkjandi (rUndi,4 framUftinnf eiiu
og rt un.UnfOrnu, ea rt (rum aje
geftn •jtlfttjdrn. prt gMurbnntt ekkl
kugwft til, og ri/t ti Ollu kveOM knnn
<lt pt upprttungu. nft kauftt Uod-
nf Undadrottnum og rt.pto p»l
ifli *nul nrn.ltnoa. wm p* rtuU hnU
5 ul »«Ungnr eignar.
• EnUrpvlremo.
enrtur toU meft
rvto ptag, ZTS, ««
881; ult píng-
Oll «70 bemura 070 er
mk goto pem rt eitt skiptí •tlrti
jCkomberUIn rt lytjo nrtu um ‘ ‘
I Idinglon, por aem knnn *nr
nrorfiin pjettrtip-
‘ o •Uafti
nft byrjn gjOrftiM t*o mikill gUura
or aft ekkort beyriftH. p.r mefi fy lgd<
. bofltt tdk bl fdtonnn og flyu 4t u
•pM dyr kkMtM, og vnrft rtki mnt
beftr 817 fylgeodur, CUdttune 181.
--------------- ‘ ra 74. Hnrt-
rii tft fylgjn
m, lem Kiu
Irrttt mklinu, eg rartur kann pri
rt kbyrgjnM Mna flokk pagtti
Uurt. kemur. I ktn. flok
jwir Brigkt eg CbamberUin.
OUdetonft mgfti tf .J«r rkh
mænrtunni kinn 81. f.
rkftaitt Ugfti hann h.
•ftnti rkftkerra, og gjorti
. fitt til rt Ik p»i
hkmgungt, mi prt rart pd akki. Httri
iogton treyMi tjer rtld bl rt rlg-
biada tig i*o *ift Tory-flokkinn, pd
knan kÍMvegnr UpgaM rtran I om-
btritift. Nnitafti pri OUum paim brt-
MrtaMM Nllto|ii. I
«r* l’m
fynt MrtU rif.rn mrtframdr-
•<H raram pWtbkum rftg)M
«■ «kM Mb fjri, Mufu krtl kiM
■« kttrea Mon. tr eraekrtM tf >
k fUft. duf prinm-máiun. jrt
frrtailrft X k.n. ra ik
I rt rvjritt tlf rift rM*ra)> rifl fyntn
klttM krUM mttttott á PrrtkUadl
k*ao Of rvl. rt kttao mutti
rkkl krti. fyr to haaa fjftriri rirrid.r
iklaaftL Ágtar eftrir, tf Mikl rao
rataa rt ftn m.ri rtta rt «.
• rr Pnkkra tkkl trryiu
I *Mm 14 KU 1«, *»r*T rraatra L
kn* kttatt Maritt Tbrrttttt ftrio fm
ir ttáa, brtr ékkl Nrtur koouafur
. krUttrt dvriu ta> •*. leofL KrU
ittO kam ftg ■ Muorhra af 4»ri4l
r ri.ru auttd. klni LMiprid priM rt
■II ra «kkl M Ktttttt ötur keoittf
r«fra óo»r ktrattfttt ftjitl Mtatt ritttt
r*. Of tll ta~ .) u. Dtaura
M rari rrrulrf úm fár kan
rryiu rt fljiifn «f *>r rt fri mrln t»
umi.4«d.
Akb* Llut, klra MfnfMfl Mr
rtal Pitnttdrihttri .{ UnmiftuOJrr
frararin htaa L t m. T» án |uull
AlrraoJir IMIfrat Jwt u|ftflfM
. of IJM ftjej* rif, >
RtarakriM. Voratalr.rai
Vri Aa*nk «.
ríbla.
• Ua kL « e.n, rptlr »
«örp, «f rin framnrp flMMftriekkifJM !
fyrtr Irikrirtri .« Mngt rw riMfl !
fenrti flraft l»l 01 yftratfuaw o, .o4lm 1
•kripup Á tmou rU* Itofi krilr Cterae
Ita4 fwraft knj’tt 4 frumrtrp Ariri m rib 1
Ir Mrir fttrratrarir knf> 6ofn tn mmom
tti rittfwra l/ftirtkl 4na OiifftUIII
« lófMtt OMOHX
r 14 u.i; mrlrara I 'yrra. Trplrf*
krtittta OJIJ. «rofur tu ktfartttto
of Ul umbkra á rataraefttM. n Uato.
rikta mrftahira prra fjir rtafta vriril
Of ftlVOflft ta .« arttdtt rrvkfraaioftt IU
rt tkvrttt krrat Mtttt f,rrtt .i.'. I tarara
■rftur (milil MUriratprt AJámtav ttjl
öeHituu htoglMl ktadM Rtoft raáta
rkrar ákryrta tanu rruratt
.kriu'. r* flá oJbJKNr frttmv.fi* vvgm I
rjrri fyvtr tflft rknftt ; rtat fft ftrir ftfttM
fjritára rytte •> «1
(Pramktl4 k f)ut»u MtftOtk
Við sögðum oss komna frá
kappaþjóð
og konunga sögðumst við hafa
blóð,
oss færar því flestar leiðir.
Og við bárum makalaust
okkar hatt—
en höfðum ei þrek til að tala satt
nema fullir og fjúkandi reiðir.
mannlífsmyndum er sýndar eru
“I námabænum niðri í jörð-
inni’, “Öfugur Darvinismus” og
fl., er allar áttu sér fullkomna
líkingu í hinu íslenzka mannlífi
Winnipeg.
Það var ekki laust við að fál
kæmi á suma karlana er þeir
tóku upp þetta fyrsta blað
Heimskringlu- og -lásu- kvæðið.
Vér munum vel eftir því og hvað
sumstaðar var um það sagt.
Jæja, þeir byrja þá svona
þessir háskólaspekingar og
hverjum ætli þeir ætli svo þess-
ar hnútur? Það væri fróðlegt að
vita. O, alþýðunni auðvitað,
sauðsvörtum almúganum! Ekki
er um aðra að ræða. Já, eg held!
þeim væri þá nær að líta inn í
sinn eigin harm og hreinsa þar
svolítið til eða skera fram sinn
eigin óræktar damm heldur en
að kasta svona löguðum hnútum
að alþýðunni fyrir sóðaskap
hennar. Islenzk alþýða er alls
ekki óþrifnari en aðrir og Is-
lendingar hafa lifað fram á
þenna dag, við sinn sóðaskap og
eru alls ekki heilsuminni en hin-
ir. Þó tekur út yfir að segja, að
við höfum ekki þrek til að segja
satt, “nema fullir og fjúkandi
reiðir”. Það er blátt áfram lýgi,
ósannindi. Skyldi það ekki, að
við þyrðum ekki að segja sann-
leikann? Við hvað ættum við
svo sem að vera hræddir? Mlaður
veit það ekki, það er alveg ný
tilkomið ef svo er.”
Sitt af hverju fleira var um
þetta rætt, en þetta sýnir hve
afar hörundsárir menn í þá daga
voru gagnvart öllum aðfinslum
og hve afar gætilega blaðstjórar,
er atvinnu sína og líf fyrirtækj-
anna áttu undir almennum vin-
sældum, urðu að fara í það að
hreyfa við meinsemdunum ef
þeir annars máttu við þeim
snerta. Undir niðri fundu menn
nú samt að hér var eigi inn stór-
kostlegar öfgar að ræða og þó
þeir létu ekki á því bera varð
|þetta til þess að vekja þá til
hátt hugsunar um hinn siðferðilega
kjark þjóðarinnar.
Kvæði Frímanns snerti aðra
Á myndinni sem táknuð er
með fjórða erindinu, eins og
bæjarhverfi voru hagaði til í þá
daga verður ekki vilst og sver
ró, sem engin orð ná til að lýsa.
Loftið var þrungið af ilmi skóga
og grænna grasa. Jörðin angaði.
Sléttan var þakin fögrum gróðri
og teygði sig, eins og úthaf, í ótal
víkum inn á milli dreifðra skóg-
ar runnanna.
Kvæðið er minning þess sem
hugann greip og fyrir augu bar á
þeim árum, virðulegt og öfga-
laust, og liðlega kveðið. Fylgir
hér meginhluti þess; undan eru
feldar fjórar fyrstu og fjórar
síðustu ljóðlínurnar. Þær eru
einskonar ávarp og heimfærsla
er qkki koma efninu við.
VINLAND
Enn þá strendur aldnar standa,
áður þar sem hetjur fóru.
Ljómar tign og svipur sami
sem þá um stund er Vínland
fundu.
Frítt er láð og himinn heiður,
háreist fjöll yfir grænum völl-
um;
geislar standa á glæstum tindum,
glóa vötn og hlægja skógar. '
Undra sléttur ómælandi,
afar-miklu líkar hafi
líða fram í breiðum boðum,
blikar sól á öldum kvikum.
Skógar mynda marar strendur,
mærir lundir falda grundir;
bylgjar elfur, bráðið silfur;
bakkar móti sólu hlakka.
•
Skógar glymja, elfur óma,
endur-9vásir vindar blása,
byltist voldug áfram alda,
æstir vogar geislum loga.
Grætur bára gullnum'tárum,
geislar leika á öldum bleikum,
sefur blóm í sælu draumi,
syngur fugl í berjalyngi.-----
Fyrsta prentsmiðja Heims-
kringlu var sett á stofn að 35-37
King street í húsi er reist var,
sem verzlunarbúð, á fyrstu upp-
gangsárum Winnipeg-bæjar. —
Hús þetta keypti seinna Gísli
kaupmaður Ólafsson og lét rífa,
en bygði þar aftur volduga stein-
byggingu er ber nafn hans og er
kölluð Ólafsson Block. Eigi er
kunnugt um, yfir hve miklu hús-
strengi. Það var glæsileg lýsing rúmi prentsmiðjan hafði að ráða,
hins nýja lands, eins og það kom en að líkindum hefir það ekki
mönnum fyrir sjónir við fyrstu verið mikið því efnhagurinn var
kynni, meðan það var nýtt frá þröngur. Þó var þar alt hýst á
náttúrunnar hendi. Það hvíldi sama stað, ritstjórn, afgreiðsla
yfir því einkennileg og hrífandi og prentáhöld. Fé til stíla-kaupa
hún sig í flokk með hinum ágætu fegurð, og undursamleg kyrð og
Framh. á 12. bls.
r