Heimskringla - 25.09.1946, Blaðsíða 10

10. S2ÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 25. SEPT. 1946
SECUR ity
FIREPROOF STORAGE • PACKINC • SHIPPING
Moving
Packing
Shipping
and
Storage
Household Goods
725 Portage Avenue - Winnipeg, Manitoba

EFNISMIKIÐ CK; SNJALT
RITGERÐASAFN
Eftir prófessor Richard Beck
Sigurður Nordal: Áfang-
ar. Fyrsta bindi, “Líf og
dauði” og aðrar hugleið-
ingar, Reykjavík, Helga-
fellsútgáfan, 1943. 293 bls
Áfangar. Annað #Bindi,
“Svipir”. Helgafelll, Rvík.
1944. 279 bls.
Dr. Sigurður Nordal prófessor
varð sextugur fyrir nokkrum
dögum síðan (f. 14. sept 1886), og
eru þau því jafnaldra hann og
“Heimskringla”. 1 þessu afmælis-
blaði hennar þótti mér þessvegna
ágætlega sæma að minnast 60
ára afmælis hins mikilhæfa fræði
manns og skálds, með því að
draga athygli að ritgerðasafni
hans, sem nýlega er komið út, og
verðskuldar að verða sem víð-
lesnast meðal landa hans beggja
megin hafsins. Jafnframt votta
eg honum hjartanlega þökk fyr-
ir það, sem hann hefir verið mér
í íslenzkum fræðiiðkunum og
óska þess, að hans megi lengst
við njóta að frjósömu fræði- og
menningarstarfi. Er eg þess og
fullviss, að þeir eru margir land-
ar hans hérna megin hafsins,
sem taka heilhuga undir þær
þakkir og hamingjuóskir.
Fyrri hluti og meginhluti
fyrsta bindis þessa óvenjulega
efnismikla og snjalla ritgerða-
safns dr. Sigurðar Nordal, sem
hann nefnir Áfanga, er erindin
“Líf og dauði”, sex talsins, er
hann flutti í íslenzka ríkisút-
varpið 15. feb. — 17 marz 1940,
ásamt með eftirmála, sem lokið
var í júlí. Var hvorttveggja
prentað í fyrsta sinni haustið
1940, en seldist upp mjög fljótt,
og er þessvegna, góðu heilli, end-
urprentað í þessu ritsafni. Eru
erindi þessi og eftirmálinn þann-
ig vaxin, bæði um mikilvægt
viðfangsefni og djúptæka og
snilldarlega túlkun þess, að
ágætlega fór á því, að þau skip-
uðu öndvegisessinn í safni um-
fangsmikilla og merkilegra rit-
smíða höfundar af þessu tagi.
En umtalsefni erindanna er
bezt lýst í þessum orðum úr inn
gangserindinu: “Leikmaður stíg-
ur í stólinn”: “Spumingarnar,
CONGRATULATIONS to HEIMSKRINGLA
on this its 60th Anniversary
September 25th 1946
Sigurdson Construction
411 HENRY AVE. WINNIPEG, MAN.
Phone 28 574
sem eg ætla að ræða við ykkur “Við erum og verðum það, sem punda, fyrirferðar og ytri orku,
og reyna að skýra eftir veikum við hugsum. Við smækkum á því á allar athafnir og verðmæti, er
ritgerð dr. Nordals “Samlagn-
ing” hinn hollasti lestur, en hún
“Ef nokkurri þjóð er skylt og
nauðsynlegt að rísa gegn ofríki
talnanna, þá eru Islendingar sú
þjóð. — Vér höfum náð bezta
verið styrkur vor og veikleiki í
senn, að vér höfum lítið lagt
einstaklinginn í sölurnar fyrir
heildina, gert hann að fylkingar-
núlli né vélarnagla. Þetta hefir
ekki einungis komið til af því, að
oss þætti einstaklingurinn svo'
mætti, má til bráðabirgða orða að hugsa um tóma smámuni,
á þessa leið: Hvað getum við vit- verðum flysjungar á hégómleg
að eða hugsað réttast um til- um hugsunum nærsýnar skepnur' sýnir það deginum ljósar, hvern-
gang mannlegs lífs og hvernig á því að horfa aldrei lengra frá ig samlagningin getur óþyrmi-
þeim tilgangi verði náð? Hvað okkur en til þess, sem við rekum lega snúist í frádrátt, andlega
eigum við að meta mest í lífinu? nefið í. En við vöxum á hinu, að talað. Henni lýkur með þessari
Hverjar eru leiðirnar til þess að glíma við vandamál lífsins og til- málsgrein:
verða farsælastir, til sem mestr- verunnar, þótt við aldrei getum
ar gæfu sjálfum okkur og ráðið þau til neinnar hlítar. Mun-
öðrum? Þetta er í mínum.aug- urinn á vitrum manni og heimsk-
um. merkilegasta vandamálið ingja er oft alls ekki fólginn í
fyrir hvern mann, mikilvægasta asköpuðu gáfnafari, heldur í því j vorum { fásinni það hefir
malið í mannheuni . , að annar stefnir á brattann í
Þessar eru fyrirsagnir hinna hugsunum sínum, en hinn vafrar
fimm erindanna: “Er nokkuð um í þoku sinnuleysisins og verð-
hinum megin?”, “Þú flytur á ur vinglaður á því, að elta skott-
einum eins og eg”, “Laun dyggð- ifi u sjálfum sér. Við prettum
arinnar er syndin”, "Batnandi okkur um mesta ævintýri til-
manni er bezt að lifa” og “Ferð-, verunnar, ef við látum annir og
in, sem aldrei var farin”. Munu Þys daglegs lífs skyggja á hin
sumar þessar fyrirsagnir, að ó- eilífu grundvallaratriði mann-
könnuðu máli, koma lesendum legrar þekkingar og vanþekking-
nýstárlega fyrir sjónir, enda er ar- meira en það: hugsun er
það mála sannast, að frumleiki máttur. Á einni stuttri stundu,
í meðferð efnisins og dæmum sem við horfum berum augum
þeím, sém valin eru til þess að a undur mannlegra örlaga, geta
varpa nýju og auknu ljósi skiln- sprottið upp fólgnar lindir í hug
ings á þau, eru meðal þeirra sér- °& hjarta og ýmis konar þekk-;
kenna, sem mest svipmerkja ing- sem aður var visin °g dauð.!
þessi erindi og gera þau að sama orðið lifandi og starfandi þáttur
skapi heillandi og vekjandi lest- 1 vilJa okkar og breytni. Listin
ur að lifa, hin erfiðasta, nauðsyn-
1 stuttri blaðaumsögn um þau, leSasta og æðsta list allra lista,
sem hefir það eitt að markmiði er framar ollu hstin að hugsa, að
að draga athygli hérlendra ís- kugsa frjálslega, af einlægni,
lenzkra lesenda að þeim, verða djörfung og alvöru.
þeim vitanlega engin teljandi Sérstaklega skáldlegt og
skil gerð. Til þess að njóta þeirra snilldarlegt er lokaerindið, —
sér til fulls gagns og meta þau að “Ferðin, sem aldrei var farin”,
verðleikum, verða menn að lesa hin fegursta og táknrænasta
þau sjálfir, og svo mun fleirum dæmisaga um mannlegt líf og
fara en mér, að þau vaxi í aug- takmark þess.
um þeirra að gildi, bæði að inn- Þá er erindi þessi voru flutt
sýn og útsýn, við endurtekinn 1 ríkisútvarpið íslenzka, vöktu
lestur. Er og svo jafnan um það Þau geysimikla athygli, en all-
lesmál, hvort heldur er í skiptar skoðanir urðu um þau af
óbundnu máli eða bundnu, sem hálfu sumra áheyrenda, og fór
á verulegt lífs- og listgildi. Það að vonum, jafn víðtækt við-
En því til staðfestingar, hverj- fanSsefni eS Þar er tekið til með-
um höndum skilnings og mál- ferðar' Um Þau atriðin> sem
snilldar er hér um viðfangsefni mestri skoðanaskiptingu ollu,
farið er eftirfarandi málsgrein °g Þann misskibimg, sem honum
dýrmætur, heldur af hinu, að.
heildin var of smávaxin til að
beita hann ofríki. Vér höfum ver-
ið og verðum líklega altaf kögur-
þjóð á mælikvarða vaxtanna: að
mannfjölda, auði, verklegum
framkvæmdum. Ekkert getui'
gefið oss gildi nema rækt við
einstaklingana. En ef veldi vits-
ins fer sívaxandi í hlutfalli við
veldi líkamskrafta, héðan af eins
og hingað til, þá vex að því skapi
von smárra menningarþjóða að
láta til sín taka. Hún er reist á
því einfalda lögmáli, að á sviði
vitsmunanna eru tveir og tveir
ekki fjórir. Þar verða herskarar
miðlunganna að lúta í lægra
haldi fyrir einum manni fullgild-
um.”
úr inngangserindinu gott dæmi:
HEILLAÓSKIR til HEIMSKRINGLU
á sextíu ára afmæli hennar
25. september 1946
Viking Fisheries Ltd.
302 Great West Permanent Building,
Winnipeg — Manitoba
fannst kenna í því sambandi,
ræðir höfundur í ítarlegum eft-
irmála, og skilgreinir þar og
rökræðir nokkuru nánar súmar
skoðanir sínar, en unt hafði ver-
ið í erindunum. Er eftirmálinn
hin merkilegasta viðbót við þau
og gerir skýrari afstöðu höfund-
ar til hinna mikilvægu mála, sem
erindin fjalla um, hverjum aug-
um, sem menn kunna að líta á
sumar niðurstöður hans. Það eitt i
er víst, að enginn fær lesið þessi
erindi, svo lestur geti talist, án
þess að vekjast til frekari um-
hugsunar um tilgang lífsins al-
mennt og eigin tilveru. Er með
því mikið fengið, og í rauninni
náð höfuðtilgangi erindanna, eða
eins og höfundur orðar það í
eftirmálanum:
# I
“Þessi erindi áttu aldrei að
vera neinn fræðsluflokkur. Þeim
var ætlað að stjaka við áheyr-
endum, reita þá til umhugsunar,
og það gátu þau engu síður gert
með því að brýna þá til viðnáms
eða andmæla en með því að fá
þá til að kinka kolli til samþykk-
is.”
Mikið er einnig að græða á
greininni “Díalektisk efnis-
hyggja”, sem er framhald af
umræðum um fyrrnefnd útvarps
erindi höfundar, svar við umsögn |
i í Tímariti Máls og Menningar
um fyrstu útgáfu þeirra eftir
Bjöm Franzson.
|
j Auk þess eru í þessu bindi rit-1
safnsins eftirfarandi ritgerðir,1
er áður hafa birst í ýmsum ís-
lenzkum tímaritum: “María
guðsmóðir”, “Laugardagur og
mánudagur”, “íslenzk yoga”,
“Samlagning”, Viíjinn og verk-
ið”, “Kurteisi” og “Manndráp”.;
Að efni til eru ritgerðir þessar
allar hinar athyglisverðustu og
tímabærustu og málfarið með
snilldarbrag. Framúrskarandi
fögur og ljóðræn er greinin um
“Maríu guðsmóður”, hjarta<heit-J
ur lofsöngur til konunnar, móð-!
urinnar.
Á þessari öld vélanna og tækn-
innar, sem hættir um of til að
leggja mælikvarða alinar og
CONGRATULATIONS to HEIMSKRINGLA
on this its 60th Anniversary
September 25th 1946
Capitol Theatre
W. V. NOVAK,
Manager
CONG RATULATIONS to HEIMSKRINGLA
on this its 60th Anniversary
September 25th 1946
W. (Scottie) Bryce
Member of Parliament for Selkirk