Óðinn - 01.01.1924, Blaðsíða 10

10
ÓÐINN
Norðurlandi, en í fyrstu höfðu úr þeim landsfórðungi
að eins komið ónotaorð á móti kvennaskóla.1)
Það var í fyrstu við eigi fáa erfiðleika að berjast.
Mönnum var óljóst um hlutverk kvennaskólans og
misskildu það eðlilega á ýmsa vegu. Margir voru því
óvanir, ekki síst konurnar, að ætla hverju verki sinn
tíma og hverjum hlut sinn stað. Þóra Melsteð áleit
sjálfsagt að stúlkurnar vendust á slíkt í skólanum; hún
vildi venja þær á reglusemi og hirðusemi, en það var
stundum eigi svo auðvelt. Að koma við rótgrónar
óvenjur, er sem að koma við kaun manna, og sum-
um námsmeyjunum þótti Þóra Melsteð vera ströng
sökum þessa. En smámsaman breyttist þetta. Og er
stundir liðu fram sáu námsmeyjar skólans, engu síður
en kennarar hans og ýmsir aðrir, hve mikið Þóra
Melsteð hafði lagt í sölurnar fyrir Kvennaskólann og
hve mikla alúð hún lagði við mentun kvenna; sýndu
þær henni við mörg tækifæri viðurkenningu og þakk-
læti sitt fyrir það. 1906 sæmdi Friðrik VIII. hana
með verðleikamedalíunni úr gulli. Það er fágætt heið-
ursmerki, og hefur enginn maður á íslandi hlotið það
nema hún.
III.
Eftir að Þóra Melsteð ljet af forstöðu kvennskól-
ans, lá henni þó jafnan vöxtur hans og velferð á
hjarta. Skólinn var nú orðinn svo stór, að hann þurfti
að fá stærra hús, og vann hún þá að því eftir megni,
að hús þeirra hjóna væri stækkað. En er það tókst eigi,
fór hún fram á það við húsasmið einn í Reykjavík,
að hann bygði hús handa kvennaskólanum og leigði
honum, og var það að ráði gert. En á þessum árum
varði hún mestum kröftum sínum til þess að lesa fyrir
mann sinn og hjúkra honum. Hann var nálega 11
árum eldri en hún, og nú orðinn þvínær sjónlaus;
hafði hún á seinni árum oft Iesið fyrir hann, er sjón
hans tók að bila. Það var mikil hamingja fyrir hann
og þau bæði, hve heilsuhraust hún var og hve vel
hún entist. Þau voru bæði orðin háöldruð er hjer var
komið, hann á tíunda tugnum en hún á hinum ní-
unda. Það var ánægjulegt að sjá þau bæði, því að
fáir hafa átt jafnfögur elliár sem þau. Bæði voru þau
óvenjulega vel mentuð, höfðu áhuga á öllu nytsömu
og fögru, voru einlægir trúmenn og höfðu vaxið mjög
andlega við alt sitt óeigingjarna starf um langan ald-
ur. Samúð þeirra og ástúð var svo hrein, umhyggjan
óbrigðul og trygð þeirra óslítandi.
1) Eggert Gunnarsson safnaði brátt 4000 kr. í Danmörku til
kvennaskóla á Norðurlandi, og var hann settur á Laugalandi
í Eyiafirði.
Páli Melsteð förlaðist svo sjón, áður en hann var
hálfníræður, að hann gat eigi lesið; tók þá kona hans
og dóttir að lesa fyrir hann, og þær hjálpuðu honum
með alt, er þær máttu. Þá er kona hans hafði látið
af skólastjórn, fjekk hún betri tíma til þess að stunda
hann. Haustið 1909 hjeldu þau hjónin gullbrúðkaup
sitt, en eftir það þverruðu kraftar hans óðum og 9.
febrúar 1910 andaðist hann á 98. árinu.
Þóra Melsteð bar sorg sína og einveru með þeim
andlega styrkleik, sem henni var eiginlegur. Hún hjelt
enn góðri heilsu í rúmlega hálft tíunda ár og var
sístarfandi, nema þá er vinkonur hennar eða vanda-
menn heimsóttu hana. Hún las oft, en meira fjekst
hún þó við hannyrðir, því að »þær veittu svo mikla
ró«. Það má heita nærri einsdæmi, hve vel hún hjelt
sjer þangað til síðasta veturinn, sem hún lifði. Þá um
haustið varð hún veik og náði sjer aldrei aftur. Þurru
þá kraftar hennar smátt og smátt uns hún var kölluð
burt 22. apríl 1919, á 96. árinu, svo að nú á aldaraf-
mæli hennar er að eins hálft fimta ár síðan. Hún
hafði þá búið rúm 82 ár á Islandi, en í bernsku og
æsku dvaldi hún alls 13 ár í Danmörku.
Þóra Melsteð hugsaði til dauðadags um kvenna-
skólann og mentun íslenskra kvenna. Kvenhugsjón
hennar var frá æsku velmentuð kristin og siðgóð
norræn kona. Hún óskaði að sem flestar íslenskar
konur vildu hafa það takmark fyrir augum. Til þess
að ljetta fyrir þeim á mentaveginum og til að ná því
takmarki, hafði hún snemma ákveðið að gefa það, sem
hún kynni að láta eftir sig, til stofnunar styrktarsjóðs
handa ungum, efnilegum, fátækum stúlkum, er vildu
ganga árum saman á kvennaskólann og komast í
gegnum alla bekki hans. Styrk af sjóðnum geta þær
feugið, er þær hafa verið tvö ár í skólanum. Ef Þóra
Melsteð hefði fallið frá rjett eftir að hún varð ekkja,
þá hefði sjóður þessi orðið lítill. Maður hennar var
litlum efnum búinn, og hún hefði komist í allmikil
vandræði á ekkjuárum sínum, ef frú Emilía ]ohnsson,
mágkona hennar, hefði eigi rjett henni hjálparhönd.
En síðustu árin, sem Þóra Melsteð lifði, stigu grunn-
ar og húseignir í Reykjavík mjög í verði, og fyrir því
varð styrktarsjóður þeirra Páls og Þóru Melsteð handa
ungum stúlkum fullar 20000 kr.
En æfi og lífsstarf þeirra hjóna Páls og Þóru Mel-
steð sýnir, að það má vinna landi og lýð mikið gagn,
þótt efnahagurinn sje þröngur, ef viljinn er góður og
sterkur, hugarfarið kristilegt og mentunin mikil og sönn.
Kaupmannahöfn í nóvember mánuði 1923.
Bogi Th. Mesteð.