Eimreiðin - 01.09.1902, Page 22

i82
vorkunnsemi og mannúð við embættisbræður sína og hógværð í
röksemdum, að hann misti aldrei nokkurs manns virðing og
velvilja.
Hin nýja hreyfing Kjannings gekk beint á móti hinni fornu
föstu og röklegu, en stirðu og ströngu trúarfræði Kalvíns; en þó
var hreyfingin miklu fremur jákvæð en neikvæð. Dr. K. var
vanur að segja: »Fornu villurnar falla af sjálfu sér fyrir ljósi
betri kenninga — alt eins og tröllin daga uppi fyrir geislum
morgunsólarinnar.« »Reformatsjón (umbót) er betri en Revolútsjón
(bylting)«. Hin nýja kenning breytti Jesú-dýrkuninni í nýrri og
mildari boðun, og lagði áherzluna á eilífan og einan guð, mann-
inn og mannlífið. Hann gjörði trúna miklu eðlilegri og auðugri,
innilegri og bjartsýnni, en aðrir kennimenn á þeim dögum (snemma
á öldinni): I hans augum var guðs dýrðar-opinberun alstaðar, og
hann fann perlu guðsmyndarinnar hvervetna í sorpinu, sorpi mann-
eðlisins, og mannlífið var í augum hans fult af fögrum fyrirheit-
um, fult af dásemdum, mögulegleikum, heilagleik. Dr. K. niður-
reif hina hörðu hártogunaraðferð presta og guðfræðinga. Vér eig-
um ekki — sagði hann — að kenna margt, heldur mikið (o:
non multa, sed multuní). Og þó hann mildur væri og vægur
við aðra, og þótt hann aldrei gleymdi að viðurkenna hið góða í
málstað mótstöðumanna sinna, var nálega engra færi að fara í
deilur við hann. Hann var bæði djúpskygn, víðsýnn og skarp-
vitur og ritsnillingur hinn mesti, og ritaði enn þá betur en hann
talaði. Hann deildi og aldrei um önnur efni en stórsannindi
(Princip), og fékk því skjótt í fylgi með sér beztu menn þjóðarinnar.
Hann minti og bæði á Washington og Franklín, en ritsnild hans,
blíða, guðlega mannelska tók þeim langt fram, þótt þeim væru
aðrir yfirburðir gefnir, ef til vill, í meiri mæli. En sérstaklega ein-
kendi Kjanning hans kennimannlega hógværð, sem bæði þá og
endranær er óvanalegur kostur amerískra kennimanna-skörunga.
Þeir, sem heyrðu hann tala, og eins þeir, sem lesa rit hans, undr-
ast yfir þeim »guðsfriði«, sem fylgir orðum hans, og þó talar
hann eins og sá, sem valdið hefir. »Hve nær endurfæddist þú,
góði bróðir?« spurði kvekari nokkur dr. Kjanning. »Jeg man ekki
til, að það hafi nokkurn tíma orðið,« svaraði Kj. ^Pú hefir þá
endurfæðst, áður en þú fæddist,« svaraði kvekarinn. Pessi kyr-
láta, en djúpa hreyfing, sem dr. Kjanning hóf, vakti litla styrjöld
meðan hans naut við, en það var því merkilegra, sem hún þó var