Eimreiðin - 01.10.1919, Síða 36

228
BISMARCK FURSTI
IEIMRF.IÐIN
einnig viðurkent í Rýskalandi fyrir styrjöldina, að minsta kosti
af fáeinum mönnum, i kyrþey líklega af mörgum. Og nú, þegar
miljónum mannslífa er fórnað á altari þýskrar hernaðar-stjórn-
málastefnu, taka æ fleiri og fleiri þýskir föðurlandsvinir að sjá,
að »endurreikningarnir« (»efterregningerne«) eru orðnir hræði-
lega miklir.
Hið raunalegasta í sögu mannkynsins er það, að afburða-
menn ósjaldan, í einu og öðru aðalatriði, hafa sprungu í gáfum
sinum. Þeir eru ekki jafn vel úr garði gerðir í öllu tilliti. Menn,
sem að sumu leyti eru ofurmenni (»overmennesker«), geta á
öðrum sviðum verið smámenni (»undermaalere«). Og ef slíkir
menn eru settir i stöðu, sem krefst samróma sameiningar margra
hæfileika, svo að þeir geti orðið fjöldanum til blessunar, þá
getur sprunga i gáfunum orðið úrslitarík fyrir heila þjóð eða
jafnvel hóp þjóða.
í þessu er, að mínu áliti, að miklu leyti fólgin ráðningin á
hinni miklu gátu yfirstandandi heimsstyrjaldar.1)
Enda þótt þýska herstjórnarráðuneytið um fram alt æskti
ófriðar og eftir þess útreikningi áliti skjótunninn sigur sér vís-
an, þá hefði heimsstyrjöld samt ekki getað átt sér stað án
þeirra áhrifa, sem hinn dáleiðandi lífsferill Bismarcks og hinir
ævintýralegu sigrar stjórnarfars hans höfðu haft á tvær kynslóðir
beinlínis og óbeinlínis með aðstoð þúsunda kennara, prófessora,
blaðagreinaritara og kenslubókahöfunda. Lúsiðnir sagnfræðingar
munu, ef til vill, gera tilraun til að telja, hve oft orðatiltæki
sem »vilji til valda« (markorð Fr. Nietzsches) eða »vilji til sig-
urs« (Wille zum Sieg) koma fj'rir að eins i bókmentum síðast-
liðínna fimm ára.
Valdavilji Bismarcks fursta var gæddur því óumræðilega lífs-
magni, sem við nefnum snilli (geni). Eins og við undrumst rán-
dýrið, sem á sinn hátt er svo undursamlega vel úr garði gert,
þar sem áhöldin til að elta, grípa, flá og merja með eru þrosk-
uð svo að segja til hugsjónakendrar fullkomnunar — þannig
getum við ekki annað en undrast Bismarck, svo sem óumræði-
lega vel úr garði gerða imynd (repræsentant) hins pólitiska
valdavilja. Hér við varður að bæta, að minsta kosti að nokkru
leyti, hinum mörgu göfugu einkennum hans, einkum því, að
ástalif hans og þjóðlyndi var ríkulega þroskað innan ákveðinna
takmarka. Lífsástríða hans var ekki valdavilji fyrir Otto von
Bismarck, heldur fyrir Prússland og þýsku þjóðina, væri hún
undir handleiðslu Prússlands — og Prússland undir Bismarck.
Hjá manni þessum var þjóðlyndi í þrengri merkingu nauð-
synlegt skilyrði fyrir því, að hann gæti áunnið sér völd í stór-
1) Hér, eins og viðar, sést, að grein þessi er rituð á stríðstimunum.