Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.1983, Blaðsíða 12

12
. DV. FÖSTUDAGUR11. NOVEMBER1983.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIDLUN HF.
Stjómarformaðurog Otgáfustjórí: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóriogútgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aóstoóarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON ogÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjó^ar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 86*11. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA33. SÍMI 27022.
Afgreiösla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Simi ritstjórnar: 86611.
Selning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA12. Prentun:
Árvakur hf., Skeifunni 1».
Áskriftarverð á mánuði 250 kr. Verð í lausasölu 22 kr.
Helgarblað 25 kr.
Kjarkur til kerfisbreytinga?
Ríkisstjórninni hefur tekizt vel í fyrsta skrefi í átt til
viðreisnar efnahagnum. En ekki má láta þar staðar
numið. Aðgerðirnar mimu ekki koma að notum, verði
hinu fyrsta skrefi ekki fylgt réttilega eftir.
Stjórnin færist mikið í fang. Hún hefur tekið sér fyrir
hendur að endurreisa efnahaginn, sem var nánast í rúst.
Með fyrsta skrefi var freistað að koma verðbólgunni
niður og draga úr halla á viðskiptum við útlönd. Það
hefur tekizt. Hraði verðbólgunnar er kominn niður í innan
við 40 prósent, ef miðað er við, að hraðinn síðustu vikur
yrði óbreyttur í eitt ár.
Ríkisstjórnin lýsir yfir, að hún ætli að koma verðbólg-
unni lengra niður. Jafnvel er talað um 10 prósent.
En þessi bygging mun hrynja eins og spilaborg, verði
ekki ráðizt að rótum meinsins.
Skerðing launa gildir ekki til lengdar. Hún læknar ekki,
þegar fram í sækir.
1 framtíðinni skiptir mestu, að grundvöllur framleiðsl-
unnar sé réttur. Við verðum að framleiða eins mikið og
kostur er með eins miklum arði og unnt er.
Hér skortir mikið á.
Kerfisbreytinga er þörf. Með því er hér ekki átt við
aðskilnað löggjafar- og framkvæmdavalds sem slíkan
eins og Bandalag jafnaðarmanna boðar. Með því er átt
við, að fjármunum þjóðarinnar verði ekki áfram sóað í
óarðbæran rekstur með þeim hætti sem verið hefur.
Því miður sýna ráöherrar enn lítil merki þess, að slík
kerfisbreyting verði gerð.
Verður hætt að ausa fé í óarðbæra offramleiðslu land-
búnaðarafurða, sem haldið er uppi með margslungnu
kerfi, meðal annars með niðurgreiðslum og útflutnings-
uppbótum?
Verða gerðar róttækar aðgerðir til að grisja í sjávarút-
vegi í stað þess að sólunda fjármunum þjóðarinnar til að
halda uppi útgerð alltof stórs fiskiskipaflota?
Verður lögð af samtrygging stjórnmálamanna og
skussa í margs konar rekstri, sem einungis ganga vegna
dúsugjafa úr hendi landsfeðra?
Þetta og margt fleira er það, sem mestu veldur um
vandann. Við höfum um langt árabil lagt f jármuni til þess
að bera uppi óarðbæran rekstur — fyrir tilstilli landsfeðr-
anna. Þess vegna höfum við að undanförnu ekki megnað
að auka þjóðarframleiðsluna, svo að með þeim hætti
mætti vinna gegn óðaverðbólgunni.
Þórður Friðjónsson, hagfræðingur forsætisráðuneytis-
ins, ræddi fyrir skömmu um „aðlögunarvandann”. Skilja
mátti á ummælum hans, að um væri að ræða, að skussa-
fyrirtækin færu á höfuðið en önnur arðbærari fyrirtæki
efldust í staðinn.
Meinið verður ekki læknað með öðrum hætti. Ríkis-
stjórnin má ekki halda, að í kjaraskerðingu felist nein
f rambúðarlækning.
Vel er, að ríkisstjórnin metur árangur aðgerða sinna
svo, að nú megi endurreisa samningsréttinn. En brátt
mun koma í ljós, hvort skrefin í viðreisnarátt verða fleiri
en orðið er og þá, hver þau verða.
Minnkun þorskafla verður til dæmis ekki mætt nema
með stórátaki í uppbyggingu atvinnuvega á öðrum
sviðum. Gamla kuklið stoðar þar ekki. Ráðherrar verða
þá vafalaust að varpa ýmsum gæðingum sínum fyrir
róða. Þeir verða að sýna þjóðinni, að þeir séu ekki svo
njörvaðir niður í samtryggingu við skussana, að þeir fái
ekki að gert.
Haukur Helgason.
Grenada:
Vfflimemáufr afvopnaðir
Viðbrögö sumra Norðurálfumanna
við átökunum í eyríkinu Grenada
komu mér ekki á óvart. Norðurálfu-
menn eru því miður margir hættir að
sjá muninn á réttu og röngu, hættir að
greina kjamann frá hisminu. Að
sjálfsögðu áttu Bandaríkjamenn aö
senda her sinn inn í Grenada. Þeir
voru að afvopna nokkra blóðþyrsta
villimenn, sem höfðu skemmt sér við
það vikumar á undan að skjóta fólk.
Og þeir voru að stöðva Kremlverja,
sem höfðu með hjálp Kúbumanna
verið að koma upp vopnabúri í
Grenada til notkunar í Vesturheimi öll-
um. Þetta tvennt skiptir meginmáli.
Frá Afganistan til Grenada
Sumir þeir, sem deilt hafa á
Bandaríkjamenn fyrir að ráðast inn í
Grenada, hafa minnt á Afganistan-
máliö. En meö því skora þeir heldur
betur sjálfsmark. Þaö sem var að
gerast í Grenada, áður en bandaríski
herinn réðst inn í ríkið, minnti reyndar
mjög á hitt, sem hafði gerst í Afgan-
istan fyrir 1979. Fyrst hrifsaði
byltingarmaður, vinsamlegur Kreml-
verjum, til sín valdið, síðan snar-
fjölgaöi ”ráðgjöfum” og „sendimönn-
um” Kremlverja, að nokkrum tíma
liðnum var byltingarmaöurinn myrtur
og annar þægari settur í hans stað, og
aö lokum varð ríkið leppríki. Þetta
gerðist í í Afganistan; og þetta var að
gerast í Grenada, en Bandaríkjamenn
stöðvuðu það, sem betur fer. Þeir af-
stýrðu því, að Grenada yrði annaö
Afganistan. Nota má Afganistan-málið
til að skýra, hvers vegna Bandaríkja-
menn áttu að senda her inn í Grenada,
fremur en til að skýra hitt, hvers
vegna þeir áttu ekki að gera það. Eöa
eru vítin ekki til að varast þau?
Einnig er talað um það í ádeiluskyni,
að innrásin hafi reynst fyrirhafnar-
samari en búist hafi verið viö. En sjá
menn ekki, hvað það sýnir? Það sýnir,
að vígbúnaður Kremlverja, Kúbu-
manna og leppa þeirra hefur verið
miklu meiri en menn héldu. Hvað voru
Otímabærar
athugasemdir
Hannes H. Gissurarson
mörg hundruð kúbanskir „vegavinnu-
menn” að gera vopnaðir í Grenada?
Þetta styrkir rökin fyrir innrás Banda-
ríkjamanna, en veikir ekki.
Var fullveldi Grenada rofið?
Helsta ádeiluefnið á Bandaríkja-
menn er, að þeir hafi rofiö fullveldi
Grenada með því að ráöast inn í land-
ið. Við skulum reyna að greina þessi
orð. Hvað merkir orðið „Grenada”?
Merkir það ríkið eða þjóðina? Englnn
vafi er á því, að Bandaríkjamenn voru
að ráðast á ríkið. En þeir voru ekki aö
ráðast á þjóðina. f Grenada haföi veriö
einræðisstjóm frá 1979, þegar
sameignarsinnar hrifsuöu þar valdið
til sín. Þessi stjóm hafði með öðrum
orðum ekki það umboð frá þjóðinni,
sem lýðræðisstjómir hljóta í kosning-
um. Réttur hennar var enginn annar
en hnefarétturinn. Segjum sem svo, að
10 stigamenn haldi 100 mönnum föngn-
um. Er her, sem sendur er gegn stiga-
mönnunum, að ráðast á þá eða á fanga
þeirra? Bandaríkjamenn voru ekki aö
ráðast á þjóðina, heldur að frelsa hana
frá villimönnunum.
Þetta leiðir hugann aö þeim vand-
kvæðum, sem era á að nota fullveldis-
hugtakið. Hvað er það, sem er full-
valda? Hver getur talað í nafni þjóöar-
innar? Hver getur talað í nafni þeirra
óteljandi, ólíku einstaklinga sem
mynda þjóðina? Við leysum þennan
vanda á Vesturlöndum með því að
kjósa talsmenn, ríkisstjórnir, en ég
veit ekki, hvort fullveldishugtakið eigi
annars staðar við en í lýðræðisríkjum
(ef það á við þar). Þeir, sem segja að
rikið brjóti „alþjóðalög” með því að
ráðast inn i önnur ríki, eru að segja, að
okkur beri að leyfa öllum einræðisherr-
um í heimi að kúga hina óheppnu
þegna sína í friði. Mér líst illa á slík
alþjóðalög — þau era ólög, ekki ætluö
öðrum en þeim sendimönnum á þing-
um Sameinuðu þjóðanna, sem eru að
drekkja allri ærlegri hugsun í málæöi.
Getur innrás verið
réttlætanleg?
Heimspekingar hafa lengi rökrætt
um þaö, hvort stríö geti verið rétt-
lætanlegt. (Bandaríski heimspeking-
urinn Michael Walzer hefur skrifaö
fróðlega bók um þetta.) Eg ætla að
nefna tvö dæmi um það, að árás eins
rikis á annað kunni að vera réttlætan-
legt. Annað er, þegar Indverjar sendu
her inn í Bangla Desh til að stöðva
óskaplegt blóðbað Pakistana, sem
gátu ekki unnt Bangla Desh-búum'
sjálfstæðis. Hitt er, þegar Israelsmenn
réðust úr lofti á kjarnorkuver, sem var
í smíöum í Irak, en þeir töldu ástæðu til
að ætla, að það yrði notað gegn Israels-
riki. Fyrmefnda dæmið var um, að
glæpur væri stöðvaður, hið síðar-
nefnda um, að ríki væri að tryggja til-
vera sína.
Þriðja dæmið um réttlætanlega
innrás er að sjálfsögðu, þegar ráðist
var inn í Grenada 25. október sl.
Bandaríkjamenn voru að gera hvort
tveggja, að afvopna glæpamenn og af-
stýra hættu (þótt hún væri að vísu
miklu minni en hættan af kjamorku-
verinu í dæminu af Israelsmönnum).
Viö þetta er því að bæta, að margir
bandariskir borgarar voru í Grenada.
Villimennimir, sem stjómuðu ríkinu,
Sú þjóöfélagsgerð sem við búum viö
hefur ávallt ætlað konum mikiivægt
hlutverk inni á heimilum, þó ekki sé
það metið að sama skapi.
Á herðum konunnar hvílir oftast
meginþunginn af öllum daglegum
heimilisrekstri og uppeldi uppvaxandi
kynslóðar.
En þaö er eins og ávallt sé litið á hin
mikilvægu störf inni á heimilum sem
einhvem sjálfsagðan hlut, sem engin
réttindi fylgja, sem öðrum þykja sjálf-
sögð, sem önnur störf vinna.
Oftast er það konan sem er heima. —
Jafnvel þótt hún nauðsynlega þurfi að
vera úti á vinnumarkaðnum vegna
afkomu heimilisins, þá getur hún það
hreinlega oft ekki vegna þarfa margra
bama heima fyrir og stundum er það
reyndar svo einnig að launin hrökkva
kannski ekki fyrir bamagæslu.
En hver er réttarstaða þeirra, sem
störfin vinna á heimilunum? Lítum
nánará.
Ufeyrísróttindi
Skyldi kona sem helgar sig alveg
heimilisstörfunum fá lífeyrisréttindi
sambærileg við það sem önnur störf í
þjóðfélaginu veita? Svariö er nei.
Þær búa við mjög mikið öryggisleysi
varðandi lífeyrisgreiðslu og fá ein-
ungis greiddan lífeyri almannatrygg-
inga. I skilnaðarmálum er staöan sú,
að sá aðili sem ekki hefur verið á
vinnumarkaðinum er oft réttindalaus.
Fráskilin kona hefur t.ajm. engan rétt
og á enga kröfu til lífeyris fýrir sig frá
almennu lífeyrissjóðunum við fráfall
mannsins.
Á Alþingi hafa þingmenn Alþýðu-
flokksins lagt fram tillögu um að nú
þegar verði ákvæðum allra lífeyris-
sjóða breytt, þannig að áunnin stig
hjóna eða sambúðarfólks veröi lögð
saman og skipt til helminga á sérreikn-
ingi þeirra fyrir þann tíma sem
sambúð varir. Þeim sem eru heima-
vinnandi væri þannig tryggður lífeyrir
Jóhanna Sigurðardóttir
til jafns við útivinnandi maka eða
sambúðaraöila.
Tryggingamál
Ef kona verður veik, fær hún þá
sjúkradagpeninga sambærilega við þá
sem aðrir fá? Svarið er nei. — Hún fær
1/4 af fullum sjúkradagpeningum
þeirra sem önnur störf vinna í þjóð-
félaginu.
Hvað með ef hún er metin 65%
öryrki? Jú, — þá hljóða reglur um
úthlutun örorkustyrkja þannig: ,JEkki
skal úrskurða húsmóður örorkustyrk,
nema sannað þyki að um veralegan
aukakostnað sé aö ræða við heimilis-
haldiö vegna örorku hennar, svo sem
aðkeypt húshjálp eða atvinnumissir
maka af þeim sökum.” Og áfram
segir: Við úthlutun styrkja skal höfð
hliðsjón af eignum og tekjum umsækj-
anda og maka hans. — Viðmiðun tekna
nú er 159.804 kr. (Sú viðmiðun breytist
um hver áramót). Dæmið b'tur því
þannig út að hafi maki haft meiri
tekjur en 13.317 kr. á mánuði, þá fær
konan ekki eina krónu í örorkustyrk
þrátt fyrir 65% örorkumat.
Skattamál
Hvaöa áhrif hefur það á skattbyrði
heimibsins þegar konan er heimavinn-
andi t.d. vegna margra bama og því
aðeins ein fyrirvinna með tekjur sem
þarf að sjá fyrir framfærslu heimilis-
ins oft með mikilli yfirvinnu?
Svar: Þyngri skattbyrði heimilisms
en hjá hjónum, sem bæði vinna úti en
afla samanlagt sömu tekna og þessi
eina fyrirvinna. Hér er þó skylt að hafa
f huga að töluverður kostnaður s.s.
vegna barnagæslu getur fylgt þegar
báðir f oreldrar vinna utan heimilis.
Fæðingaroríof
Fær hún greitt fæðingarorlof, sem
greitt er af almannatryggingum, eins
og greitt er fyrir við fjarvera frá
öðrum störfum vegna barneigna?
Svar: Já, en bara 1/3 af því sem aðrir
fá sem vinna fulla vinnu við önnur
störf í þjóöfélaginu.
Eignarréttur
Ef hún er heimavinnandi, ekki gift,
en í sambúð, hver er þá eignarréttur
hennar? Svar: Mjög ótryggur ef hún er
ekki skráð fyrir þeim eignum sem
myndast hafa á sambúöartímanum.
Sambúö kann að hafa staðið svo ára-
tugum skiptir og allar eignir búsins
orðið til á þeim tíma. Eignamyndunin
hlýtur að vera sameiginlegt framlag
beggja sambúðaraðila ýmist beint, t.d.