Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.1983, Blaðsíða 20

20
DV.MIÐVKUDAGUR 7. DESEMBER1983.
Menning
Menning
Menning
Menning
GOD MYNDABOK
UM SAMA
Við erum Samar: Boris Ersson — Birgitta Hed-
in.
Þýðandi: Ólafur Haukur Árnason.
Útgefandi: Æskan, 1983.
Viö erum Samar — bókin lýsir á
áhrifaríkan hátt í máli og ljósmyndum
hinu frjálsa lífi Samanna, aldagamalli
menningu og haröri lifsbaráttu. Jáfn-
framt er bókin raunsæ og sýnir fram á
hve lífsafkoma Samanna og lífshættir
eru nú í mikilli hættu vegna
miskunnarlausrar ásælni tækninnar og
tillitsleysis þeirra sem telja sig eiga
rétt á aö haga sér aö vild á löndum
þeirra.
Nokkur böm segja frá daglegu lífi
sínu og í þeim frásögnum koma fram
helstu atriöi varðandi lífsbaráttu og
venjur Samanna.
Þama segja bæöi frá börn og
fjalia Samar og skógar Samar en þeir
flokkast eftir því hvort þeir beita
hreinum sínum á hrjóstragar víöáttur-
fjallanna eöa í þétta skógana. Skógar
Samar eiga í vök aö verjast sökum
ásælni timburfyrirtækjanna í skógana
sem miskunnarlaust era sagaöir niður
og ruddir meö stórvirkum tækjum.
Ríkharður litli er skógar Sami. „Ég
ætla líka aö veröa hreinabóndi þegar
ég er oröinn stór!”... En þegar hann
segir þetta veröur pabbi áhyggjufullur
á svip. „Ég veit ekki hvort þú getur
oröiö hreinabóndi þegar þú ert oröinn
stór,” segir hann. „Hvers vegna
ekki?” spyr Ríkharöur. „Líttu á
skóginn,” svarar pabbi hans.
„Timburfyrirtækin láta höggva svo
mikinn viö að innan tíöar getum viö
hvergi veriö meö hreinana okkar. Þaö
verður erfiöara með hverju ári að
finna haga og skjól fyrir hreindýrin á
veturna.” (ekkertblaösíöutal).
Fjalla Samar búa lika viö aukna
ágengni. Feröafólk ekur um á vél-
sleðum og styggir hreindýr þeirra
þannig að kálfar villast undan og
drepast og æ fleiri stunda veiðar í
fjallavötnunum þannig aö Samamir
geta ekki lengur veitt veralega sér til
matar.
I bókinni er einnig lýst h'fi Sama í
Noröur-Svíþjóö. Þessir Samar hafa um
aldir haldið hjöröum sínum meðfram
ánni Stóru-Lúleá en orðið aö hrökklast
undan ágangi stórvirkjana. Virkjað1
hefur veriö aftur og aftur við þessa á
og vatnsborð hennar stööugt hækkaö.
Samarnir hafa flutt lengra og lengra
upp í hhðina og sumir hafa flutt til
fjaröanna á vesturströndinni til aö
freista þess aö lifa af jaröyrkju og fisk-
veiðum. En meö þessum flutningum er
vandi þeirra síður en svo leystur. ,,Stór
veiöiskip frá ýmsum löndum víös

JOLA-
imw
Stœkkað blað— 96 síður —
kemur á blaðsölustaði
á morgun.
i mmm
'•^.^v^viöPéturHÞUnats-
JLa «»> ' mebVltað'r °S °meðl
?senÆ&i»^óttitskrfar
__„„.íuÞasöng-
1 /
A
iSvitanyndahto®^^ j61jn.
s ‘?Utiöabarna nstur.
asamhv^heghnnarm^^t
• iólagjanr
"
^StUNlN
iSVUOM
ASKRIFTARSIMINN ER 27022.
vegar um heim era aö gereyða fiski-
stofnum á miðum okkar. Við strand-
búar eigum ekki stóra báta og getum
því tæpast keppt viö verksmiöjuskipin.
Ef til vill neyðast margir Samar til að
flytja búferlum úr fjöröum er tímar
höa.”
Aö lokum kynnist lesandinn þarna á
ströndinni Samafjölskyldu sem hefur
fariö út í þaö aö sjá sér farborða meö
því að smíöa minjagripi fyrir
Bókmenntir
Hildur Hermcösdóttir
feröamenn „samísk tæki og tól og
skraut,”.
Frásögnin í þessari bók er einföld og
skýr þannig aö allir ættu aö geta
skfliö hana og orðið margs vísari um
hfsbaráttu Samanna á eftir, bæði börn
og fullorðnir.
Bókin er gefin út meö styrk frá
Ráöherranefnd Noröurlanda
(Nabolandslitteraturstödet) en hún
kom út í Svíþjóð 1977 og heföi gjarnan
mátt koma fy rr fyrir okkar augu.
Ljósmyndirnar eru allar mjög fah-
egar og skýrar litmyndir og gæti text-
inn sem best hafa verið saminn við þær
en ekki öfugt. Myndirnar taka mestan
hluta af rými blaösíðnanna og tala sínu
máli ekki síður en textinn. Textinn
gegnir þó fyllilega sínu hlutverki og er
þýddur á góða íslensku.
-HH.
Ast a vorí
Ármann Kr. Einarsson.
Þegar ástin grfpur unglingana.
Vaka, Reykjavfk, 1983.132 bls.
Þegar ástin grípur unghngana er ný
saga Armanns Kr. Einarssonar og
fjaUar um unglinga. Hann hefur nú á
löngum ferh skrifað fjölda bóka fyrir
böm um margvísleg ævintýri þeirra og
er löngu viðurkenndur og
verðlaunaður höfundur. Það er því
forvitnilegt aö lesa nýju bókina hans
og sjá hvernig honum tekst til. Það er
fljótt f rá því sagt að lesendur Ármanns
verða ekki fyrir vonbrigöum. Hann
sýnir í þessari bók aö hann kann
mörgum betur listina aö seg ja sögu.
Sögusviðið
Aðalsöguhetjan, Jón Valur, segir
söguna í fyrstu persónu. Hann á að
fermast aö vori. Hann býr í litlu þorpi
viö htla vík sem heitir Bakkavík.
Höfundur dregur upp staðgóöa lýsingu
af dæmigeröu íslensku sjávarplássi á
allra síðustu árum. Atvinnulífiö er fá-
brotið og snýst um fisk. Þorpið er að
vaxa og gömul hús eru fyrir á góðum
lóðum og reynir útgeröarmaöurinn —
kóngurinn — aö flæma ábúendur burt.
Þau eru mæðginin Kobbi og Steinka
gamla í Kleinukoti og koma þau mjög
við sögu sem áhrifavaldar í uppeldi
drengsins í stað foreldra sem era
ósýnilegir en eru einmitt fyrirmyndar-
foreldrar þess vegna. Ibúar Kleinukots
veröa táknrænir fyrir andóf um-
hverfissinna og þá sem halda vilja í
fornar dyggöir og vera áfram sjálf-
stætt f ólk á eigin landi þótt lítið sé.
Skúrkurínn og hinir
Kóngurinn á Bakkavík er út-
gerðarmaðurinn og skúrkurinn í sög-
unni. Hann er pabbi Palla prins, jafn-
aldra Jóns Vals og er keppinautur hans
um ástir Hönnu Lísu.
Trúnaðarvinur Jóns Vals heitir Þor-
lákur, kahaöur Ljóti-Láki eöa bara
Láki og er hann óskilgetinn sonur Lóu.
I sögunni upplýsist hver faöirinn er (ég
segi ekki meir). Láki er ólánlega vax-
inn, stór og hrjúfur og ber vonlausa ást
tU Hönnu Lísu eins og fleiri skóla-
bræöurhennar.
Samband þeirra vinanna, Jóns Vals
og Láka, er mikilvægt í sögunni. Höf-
undi tekst afar vel aö lýsa Láka og
viðbrögðum hans án þess að ofskýra.
Eitt dæmi um það er frásögnin af ball-
inu í Hrútakofanum, þegar Lóa, móðir
Láka, og Geiri í Sjóbúð era að draga
sig saman. Þaö er Ustagóð frásögn og
lýsir vel umkomuleysi Láka og móöur
hans án þess aö falla í gröf volæðis.
Sama stílbragö, þetta sem enskir kalla
understatement, notar höfundur oftar
meö góöum árangri, t.d. í samskiptum
íslenskukennarans og Jóns Vals þegar
hinn síöarnefndi gleymir sér í kennslu-
stund við aö yrkja ástarvísur til Hönnu
Lísu.
Ástin er draumur sem rætist
í framtíð
Jón Valur er á síðasta ári í barna-
skólanum og fellur vel námið. Hann er
vandræðalaus unglingur. Hann yrkir i
laumi:
Gulhn strönd
ígrænusólskini,
hrynjandi perlur
hafbláu gliti,
Dulúðugt blóm
dagstjamanmín. (bls. 29)
Alhr strákamir í bekknum eru
skotnir í Hönnu Lísu sem nýkomin er
Bókmenntir
Rannveig G.
Ágústsdóttir
tii bæjarins ásamt fjölskyldu sinni
utan úr löndum. Hún er hispurslaus og
falleg. Sagan segir síðan frá ýmsu sem
skeöur þennan vetur og fermingar-
voriö, og lýkur síöar um sumariö.
Frásagnir af leikjum unglinganna og
samskiptum þeirra era aö mínum
dómi ósköp blátt áfram. Þó sagan sé
óralangt f rá því aö vera berorð í ástar-
lýsingum er hún samt ekki kynlaus.
Jón Valur veröur fyrir djúpum Ukam-
legum áhrifum af yndisþokka Hönnu
Lísu. Rómantísk æskuástin er þó mest
huglæg og fær uppfylhngu í framtíðar-
draumum.
Hófleg notkun orðaleikja og brand-
ara (sem ég reyndar skil ekki alltaf,
eins og þennan með korksóla kærust-
unnar) — og glettin frásögn gerir
þessa ástarsögu höfundar að góðu les-
efni handa öllum aldursf lokkum.
Nokkrar villur hafa slæðst inn í bók-
ina sem íslenskukennarinn í sögunni
hefði örugglega leiðrétt hefði hann
komist í prófarkirnar. Ekki er þess
getið hver teiknaði kápu. Otlit bókar,
brot, prentun, band og pappír — allt
hjálpast aö til að gera hana ljúfa og
viðfelldna íhendi og fyrir auga.
Rannveig.