Dagblaðið Vísir - DV - 01.11.1984, Page 14

14
DV. FIMMTUDAGUR1. NÖVEMBER1984.
LÍF OG DAUÐI
Eftirfarandi hugvekja var flutt af
séra Þorbergi Kristjánssyni í Frétta-
útvarpinu 7. október sl. Hún er birt
hér vegna áskorana þar að lútandi.
„Skömmu síðar bar svo við að
Jesús hélt til borgar sem heitir
Nain og lærisveinar hans fóru
með honum og mikill mann-
fjöldi. Þegar hann nálgaðlst
borgarhliðið þá var verið að bera
út látinn mann, einkason móður
sinnar sem var ekkja, og mlkUl
fjöldi úr borginnl var með henni.
Og er Drottinn sá hana kenndi
hann í brjósti um hana og sagðl
við hana: Grát þú elgi.
Og hann gekk að og snart lík-
börumar en þeir sem béra
nému staðar. Þé sagði hann:
Ungi maður, ég segi þér, rís þú
upp. Hinn létni settlst þá upp og
tók að mæla og Jesús gaf hann
móðurhans.
En ótti greip alla og þeir
vegsömuðu Guð og sögðu:
Spémaður mikill er risinn upp
meðal vor og Guð hefur vitjað
lýðs sins. Og þessi fregn um
hann barst út um alla Júdeu og
aUt nágrennið.”
Lúk. 7,11—17
I textum þessa Drottinsdags blasir
við sorg og nauð en lika huggun og
hjálp í lífi og dauða og undirstraum-
ur þessa alls, — það sem áherslan
hvílir á er þetta, aö líf okkar allt sé í
hendi hins hæsta — þess vegna
megum við horfa fram á veginn í ró-
semi og trausti — þrátt fyrir allt hið
hverfula og fallvalta vor á meðal. Og
víst er það margt er vekur ugg þessa
dagana þegar skuggar og úrsvalur
sveljandi haustsins færist yfir hið
ytra.
En boðskapur kirkjunnar í dag
bendir sem sagt sérstaklega á þetta
aö við séum ávaUt í hendi Guös —
líka þegar svo kann að virðast sem
öUu sé lokið — hann iáti sig oss engu
varða. — Ef við knýjum á, ljúki hann
upp, einnig þar sem allt viröist lokað
og læst — bresti hvorki vegi né mátt
þeim til handa er ásjár hans leiti.
Þaö var þetta sem ekkjan í Nain
uppUföi og þær systumar í Betaniu
sem frá greinir í öðru guðspjaUi
dagsins.
Stórveldin tvö
SvoköUuð stórveldi setja mjög svip
sinn á samtíð okkar og efaUtið í enn
ríkari mæli en áður hefir verið. Þau
eru ekki ýkja mörg en áhrif þeirra
eru þeim mun öflugri og áþreifan-
legri. Þau ráða yfir miklum mann-
grúa, stórvirkum vopnum og ótæm-
andi f jármagni. I því er þeirra mikU
styrkur fólgmn. Fjölmiðlar þar sem
þeir eru opnir, ræöa margt um mátt
stórveldanna og athafnir þeirra
æðstu manna. Orö þeirra og athafnir
berast um aUa jörð á andartaki að
kalla. Og því verður þá heldur ekki
neitað að máttur þessara manna er
mikiU. örlög margra, já mannkyns
aUs, virðast aö verulegu leyti í þeirra
höndum.
Já, máttur þeirra er nukUi — svo
virðist okkur. En sé nánar að gætt —
hversu litiö verður þá ekki einnig úr
mætti þeirra er risaveldum ráöa
hversu fallvaltur er hann ekki og
svipuH — þeirra eins og aUra ann-
arra.
Jú, fyrr eða síðar kemur þetta í
ljós hve máttur manna er
takmarkaður. Það skiptir ekki máli
hvort þeir eru áUtnir mikUr eða litUr,
voldugir eða valdalausir. Eitt er
þeim öUum sameiginlegt — þetta aö
þeir era í sannleika átakanlega smá-
ir og umkomulitUr. „Menn hniga dag
frá degi/ í duft sem visin strá”, segir
í gömlum sáhni og þau raunsæju orö
eiga við um aUa jafnt — einnig þá
valdamiklu og voldugu sem svo eru
nefndir. Þeir kunna að afreka margt
og mikið, verða til blessunar eða
bölvunar, þeir kunna að valda
mUljónum ógæfu og sorg, eða koma á
umbótum ótöldum tU birtuauka og
blessunar. — En fyrr eða síðar gerist
þetta aö þeir hniga í duft sem visin
strá.
Af jörðu ertu kominn, að jörðu
skaltu aftur veröa, segir heiiagt orð
og þaðá viö um alla undantekningar-
laust. Hér skiptir þaö engu máii
hvort við kunnum að vera í hópi
þeirra voldugu og stóru eða meðal
hinna snauðu, óþekktu og áhrifa-
lausu. Enginn fær flúið forgengileik
þessarar tUveru. AUir hniga að lok-
um sem visin strá í duftiö. Einstakir
menn kunna aö ljóma sem bjartar
stjömur um sinn en allar slíkar
stjömur hrapa og hverfa. Fagnaðar-
lætin umhverfis þær eða öfundar- og
haturshrópin hljóðna og þagna því að
við menn eigum engan varanlegan
samastað í þessari veröld — aðeins
nokkur ár eöa áratugi, fáein skref
frá vöggu tU grafar og svo er öUu
lokið fyrir mannlegum sjónum þótt
minning hinna hæstu kunni að lifa
einhverjar aldir þegar best lætur.
Já, stórveldum þessa heims og
forystumönnum þeirra er hampað en
guðspjaU þessa Drottinsdags fjallar
um hin raunverulegu stórveldi
tilverunnar. — Látinn maður var
borinn út um borgarhliðið í Nain en
sorgargangan var stöðvuö. Vald
dauðans mætti valdi lífsins. Jesús
frá Nasaret kom þar að. Hann, sem
er sigrari dauðans, sýndi hér mátt
sinn. Á fyrsta blaöi Biblíunnar er frá
því greint að Guö talaði og það varð
sem hann sagði og orð Jesú köUuöu
hinn látna til lifsins svo að hann reis
upp og tók að mæla.
Frásagan, sem fólgin er í guð-
spjaUi dagsins, er eitt af mörgum
dæmum guðspjaUanna er undir-
strika þetta aö Jesús var maöur sem
gekk um kring og gjörði gott, vissu-
lega, en jafnframt hitt að hann réði
yfir öðrum og meiri mætti en aðrir
menn — já, að í honum vitjaði Guð
lýðs síns með einstæðum hætti.
Syndahafrarnir ýmsu
Við vitum ÖU að í veröld samtím-
ans er alltof margt dauðanum merkt
og niðurrifsöflunum — margvísleg
eymd, vcmska og böl blasir við. Hér
þrífst grimmd og tUUtslaus sjálfs-
hyggja. Hyldýpi blekkinga og óheil-
inda er einatt fólgið í áróðri stjóm-
mála- og forystumanna. Þessa hins
sama gætir í auglýsingum viðskipta-
lífsins og sú mannleg tunga mun tor-
fundin er að öUu hafi hreinan skjöld í
þessu tUUti. Osáttfýsi og óbilgirni
setur svip sinn á samlíf manna og
deilur endast einatt aUtof lengi.
Að öUum jafnaöi veita menn
þessum fyrirbærum ekki ýkja mikla
athygU ernkum ef allt leikur í lyndi
fyrir sjálfum þeim persónulega en
ávallt öðra hvoru gerast atburðir,
koma upp aðstæður, er afhjúpa
myrkur mannlegra sálna svo
átakanlega aö aUnennan ugg vekur
ogáhyggju.
Nú viðurkenna menn yfirleitt
tUvist þessa böls sem hér var að
vikið — en hins vegar fer því svo í
raun víðs f jarri, að aUir séu á einu
máli um ástæðurnar til þess aö svo
mikil vonska fyrirfinnst í mannlíf-
rnu, að menn hegöa sér eins og viUi-
dýr og stundum raunar stórum verr.
Einn af einkennandi veikleikum
mannlegrar gerðar er aö leita að
eUihverjum öðrum en sjálfum sér tU
þess að varpa sökinni á þegar ekki er
alltsemskyldi.
Hugvekja eftir
séra
Þorberg Krist jánsson
Hugsum okkur að þú vaknU-
emhvern morguninn Ula upplagöur,
eins og við segjum, — eftir andvöku
e.t.v. eða of mikla drykkju og þá
mun vísast ekki Uða á löngu áður en
þú fUinur eitthvað til að reka tæmar
í: Morgunmaturinn er ekki eins og
hann á að vera, hávaðmn í bömunum
óþolandi og þeir, sem þú þarft að
eiga skipti við, eru óskemmtUegú og
ómögulegú. Hitt hvarflar e.t.v.
naumast að þér að það sem vand-
ræöunum öUum valdi sé fyrst og
fremst sú staðreynd að þú sért
sjálfur þannig fyrirkallaður að erfitt
sé að komast af við þig.
Og í sannleika sagt er mér næst aö
ætla að íslensk þjóð, og mannkynið í
heUd raunar, nálgist nú vandamál
sín og voðaefni með ekki alls kostar
ólíkum hætti — sniðgangi sannleUc-
ann og raunveruleikann sjálfan, að
meira eða mrnna leyti, vegna þess að
það virðist þægUegra í bUi.
Þegar Adam var staðrnn að
óhlýðni við Guð ásakaði hann Evu og
hún svo aftur höggorminn og eitt-
hvað svipað vúðist mér mörgum
fara einnig nú þessa dagana.
Fáfræðin rót alls ills
En hver eða hvað er það þá sem al-
mennt er einkum kennt um það sem
aflaga fer í veröldinni?
Eg get hér aðerns nefnt fáein svör
og þið munuð sjá að í hverju þeirra
er nokkur sannleikur fólginn — en þó
hvergi sannleikurinn aUur eða það er
mestumáUskiptú.
Fyrsta svarið, sem fyrú verður, er
þá í þvi fólgið aö benda á fáviskuna
og vanþekkinguna. Og auðvitað er
mikiU sannleikur fólgmn í því svari
er sakar fáfræðina um það er aflaga
fer í veröldmni. Hún er eitt af öflum
dauöans eða máttugur bandamaöur
hans — veldur margvíslegu böU —
orsök örlagaríkra mistaka. Kristni-
boði er stendur andspænis myrkri og
grUnmd heiðindómsins, veit að
fræðsla, fræösla i víðtækustu merk-
ingu, er ómissandi vopn í baráttu
hans við niöurrifsöfl.
Já, menntun og fræðsla er vissu-
lega mikilvæg — getur komið og
hefú komið ómetanlega miklu góðu
til leiöar. Þó að skólakerfi okkar Is-
lendinga sé áfátt um margt og ýmis-
legt standi tU bóta þá er þaö engum
efa undúorpiö að skólamú hafa
margvíslega auðgað þjóðlíf okkar
síðan abnenn fræðslulög voru sett í
byrjun aldarinnar enda hafa ýmsir
af skólamönnum okkar verið mjög
mætir mannræktarmenn — og hvað
sem segja má um skólana þá er það
efalaust að þeir eru eitt áhrifamesta
tækið sem við eigum yfir að ráða nú
tU eflingar almennum f ramförum.
En þótt þetta sé viðurkennt og það
undirstrikað þá er menntunar-
skortur og fáfræði ekki eina orsök
mannlegrar óhamingju og ekki sú er
mestu máli skiptú — aukin menntun
ein saman getur eigi sigrast á þeim
ósköpum sem þjaka mannlífið í dag
og þaö má öUum ljóst vera ef þeir
horfa í kringum sig án litaöra gler-
augna.
Almennt mun t.d. áUtiö aö
Þjóðverjar beri einna mesta ábyrgð
á því að síðasta heimsstyrjöld braust
út en þeir hafa lengi verið meðal
hámenntuöustu þjóða veraldar og ef
við lítum okkur nær, á eigið þjóðlíf,
þá ætla ég það öruggt mál að lang-
skólamennúnir okkar eigi almennt
ekki til að bera ríkari réttlætiskennd
eða þroskaðri siðgæðisvitund yfir-
leitt en aðrú. En það eru þessú hlut-
ú sem mestu ráða um giftu eða
gengileysi einstaklinga og þjóða.
Hið — pólitíska svar
Annað það sem oft er bent á tU
skýringar á óhamingju og böli mann-
lífsins er efnahagslegt og félagslegt
misrétti. Þetta er það sem nefna
mætti hið pólitiska svar en það er í
stystu máU á þessa leiö: Hvernig
getur verið við öðru en iUu að búast
þegar menn eru arðrændir og lög
miða jafnvel að því að halda einstök-
um hópum niðri tU hagsbóta fyrir
aðra?
Breytið þessu, tryggið öUum
mönnum félagslegt og efnahagslegt
öryggi, bjartar og menningarlegar
íbúðir, góða skóla og almenna heilsu-
gæslu, réttláta löggjöf og góö laun,
þá mun fólkiö verða hamingjusamt,
siðgæðisþroski aukast og árekstrar
hverfa.
Nú erum við efiaust ÖU sammála
um að sUkar umbætur séu nauðsyn-
legar og það sem koma á aUs staðar
enda hafa í þessum efnum stórvúki
verið unnin með þjóð okkar á yfir-
standandi öld. En ég ætla það efa-
lausa oftrú á þessa hluti að þeú leysa
allan vanda — síst á hinu siðgæöislega
sviöi.
Þaö er t.d. alkunna að þrátt fyrir
stórstígar efnahagslegar umbætur á
undanfarandi áratugum þá hefir orð-
heldni eða heiöarleiki almennt eða
vinnusiðgæði ekki aukist að sama
skapi og h'tt hefir dregið úr lausung,
drykkjuskap eða afbrotum, aö ekki
sé meira sagt.
Efnahagslegar og félagslegar
umbætur eru nauðsynlegar og
ágætar en heldur ekki þær era ein-
hlítar — aUra síst ef þær byggjast á
bamaskap og óraunsærri óskhyggju
sem auðvitað hlýtur að veröa
skammgóður vermú.
Vandamálaumræðan
Loks kenna menn svo einstökum
vandamálum um óhamingjuna alla
og það sem aflaga fer, þ.e.a.s. það er
eins og menn hyggist kljúfa böl
veraldarinnar niður í mola, nefna þá
vandamál og hyggjast leysa þau eitt
og eitt í senn — þannig er t.d. talað
um húsnæðisvandamál, efnahags-
vandamál, áfengis- og eiturlyfja-
vandamálo.s.frv.
Hugsunin sem hér Uggur að baki er
sú að veröldin sé í sjálfu sér ágætur
staöur og ef hin ýmsu vandamál
væru leyst þá yrði allt í góðu lagi.
Stjómmálamenn komast t.d. oft svo
að orði að ýmis vandamál verði að
leysa áður en eölUegt ástand geti
komist á og þetta hljómar vissulega
ekki Ula, þannig fram sett. Og víst er
sannleikur í þessu fólginn — vanda-
málin eru vúkileg og við þau verður
að fást. En í þessu sambandi verðum
við að gæta þess í fyrsta lagi að ÖU
meúiháttar mannleg vandamál eru
ákaflega lífseig. I ýmsum myndum
voru flest þeirra fyrir hendi löngu
áður en við komum í þennan heim og
eru fjarri því að vera líkleg til að
hverfa af sjónarsviðinu með okkur.
Og i öðru lagi er svo vandamálunum
ekki aUs kostar ólíkt fariö og drekan-
um í ævintýrinu er var þeúrar
náttúru að þótt eitt höf uð væri af hon-
um höggvið þá óx annað í staöinn.
„Sigrarinn dauðans sanni"
Hér hefú þá stuttlega verið reynt
að sýna fram á að enginn af þeim
syndahöfrum, er menn svo gjarnan
benda á, fái borið aUa ábyrgð á þvi
sem aflaga fer í mannlegum sam-
skiptum og lífl. Hvorki fáfræði, fé-
lagslegar aðstæöur né einstök vanda-
mál fái skýrt þetta tU neinnar hUtar.
Og hvað eigum viðþáað segja? Jú,
guðspjaU dagsins minnú á það m.a.
að öfl dauöans eigi of rflc ítök í mann-
lífinu og aö ekkert annað en þetta
megi til vamar veröa svo að dugi —
að Guð vitjar lýðs síns og að við ljúk-
um upp fyrú honum og leyfum
honum að hreinsa til.
Menn þurfa að gera sér ljóst að
stjórnmál, hagspeki og vísindi fást
aöeins við ytra borð hinna innri
vandamála sem eru fólgin í viUu
mannsins sjálfs og að þau brestur
enda forsendur tU annars. Því getur
ekki öðruvísi en iUa farið sé hið eina
nauðsynlega sniögengið, sétrúarlífið
vanrækt, en það miðar að þessu að
sækja Guðlegan hreinleika og mátt
— já, Ufið, sem sigrar dauðann, inn I
mannlega tilveru.
Það gjörðist eitt sinn á alvörutím-
um að þjóðhöfðingi í nágrannalandi
sendi út ávarp tU þjóðar sinnar þar
sem hvatt var tU yfirbótar og bænar
með skírskotun til alvöru þeirra
erfiðu og ótryggu tíma er í hönd fóru.
Mundu eigi aðstæðumar í þjóðlífi
okkar þess eöUs nú að ástæða sé til
þess að opna hugina fyrir öðrum og
meúi mætti en við eigum sjálf —
biðja þess að þetta megi takast að
hyggja að hag heUdar og framtíðar
— horfa ekki á það eitt hverju megi
ná til sín, hvað sem öðrum líði.
Það segir i guðspjaUi dagsins aö
aUú hafi vegsamað Guð er þeir sáu
sigur Ufsins yfú dauðanum. Látum
sigrarann dauöans sanna sigrast á
þeim öflum dauöans er á okkur
herja, að viö megum taka undú lof-
gjörðaldanna.
Dýrð sé Guði föður og syni og
heUögum anda um aldir alda
amen.
^ „Einn af einkennandi veikleikum mann-
legrar gerðar er að leita að einhverjum
öðrum en sjálfum sér til þess að varpa sökinni
á þegar ekki er allt sem skyldi.”