Dagblaðið Vísir - DV - 15.12.1984, Blaðsíða 36

36
DV. LAUGARDAGUR15. DESEMBER1984.
„Ég fór djöfullega með vín”
Eins og vikið verður aö síðar, fékk
Jón Sólnes meðal annars útrás fyrir
starfsorku sína og athafnaþrá meö því
að taka virkan þátt í bæjarpólitikinni
og síöar sem alþingismaöur. En lang-
aði hann aldrei til aö prófa eitthvað
annað í stað þess að vinna lonog don á
sama staðalla ævina?
Jú, auðvitaö hafði maður metnað til
annarra hluta, en þetta starf í bankan-
um veitti svo mikið öryggi. Launin
voru heldur betri en gekk og gerðist,
þótt það breyttist til hins verra eftir
seinni heimsstyrjöldina.
Nú, og svo hafði maður ekki mennt-
un til þess að fara út í eitthvað annaö
eða þá, að kjarkinn hefur brostiö. En
ég var að minnsta kosti í eftirsóttri
stöðu.
En það er ekki þar með sagt, að ég
hafi ekki reynt fyrir mér á öðrum svið-
um. Eg fór út í bölvað, djöfuls
útgerðarbrask, sem endaði rneð skelf-
ingu og voðalegum skuldum.
Við vorum þrír, sem stóðum í þessari
útgerð og ætlunin var, aö ég væri þaö
sem heitir „sleeping partner”, óvirkur
hluthafi. En þessir tveir félagar mínir,
annar var vélsmiöur en hinn vélstjóri,
gáfust upp, og ég sat uppi með drullu
helvítis skítadallinn og öll útgerðin í
bölvaöri vitleysu.
Þessa félaga mína langaði til aö
eignast skip og ég asnaöist til þess aö
vera meö. Ætlunin var alltaf, aö ég
væri svona meira á bak viö tjöldin og
kæmi ekki of mikið f ram sjálfur.
Skipið, sem við keyptum hét Njöröur
og var gamall hvalveiðibátur. Hann
var elzta skipið i flotanum. Eg fékk
hrollkennda tilfinningu, þegar ég sá
dallrassgatið koma inn fjörðinn, hund-
gamalt og iila við haldið. Þaö voru
erfiðir tímar þá, en annars er ég ekk-
ert frá því, að ég hefði getaö orðið
góöur útgeröarmaöur.
Utgerðin stóð i fjögur ár í kringum
miðja öldina og gekk bókstaflega ekki
neitt. Það lá viö, að maður hrópaði
húrra, ef þeir fengu svo sem eina
bröndu. En það hallaði sífellt undan
fæti, og á endanum var það ég, sem sat
uppi með allar skuldirnar. Það var
ömurlegt timabil í minni ævi. Eg var
með hátt á fjórða þúsund krónur á bak-
inu og ég var feginn þegar ég gat loks
selt dallinn. Ég var mörg ár að borga
niðurþessarskuldir.
Og þaö var ekki til aö bæta ástandið
fyrir mann að vera starfsmaður í
banka og þurfa að krefja menn um
greiöslu á skuldum og geta svo sjálfur
ekki staðiö við sinar skuldbindingar.
Hvernig heldurðu, að það hafi verið?
Ekki til að
hjálpa öðrum
Auðvitaö fór ég út í þetta útgeröar-
brask til að græða á því, en þaö bara
mistókst. Eg fór ekki út í þetta til að
hjálpaöðrum!
I þessu útgerðarbraski mínu reynd-
ist Kveldúlf ur á Hjalteyri bjargvættur.
Vegna starfa minna í bankanum hafði
maður haft mjög mikil samskipti við
þá á Hjalteyri og ég var þar kunnugur
öllum hlutum. Forstjóri Kveldúlfs á
Hjalteyri var Vésteinn heitinn Guð-
mundsson, verkfr. síðar forstj. Kísil-
verksmiðjunnar í Mývatnssveit. Hann
var mikill vinur minn og hljóp vel und-
ir bagga, þegar ég átti í mestu
erfiöleikunum. Og mikið á maður nú
margar og góöar endurminningar um
ferðimar út á Hjalteyri og þar ríkti
mjög skemmtilegt andrúmsloft þó
stundum væri kannski nokkuð sukk-
samt.
Það sama get ég einnig sagt um sam-
skipti min við Síldarverksmiðjuna á
Dagverðareyri. Þar stjómaði norskur
maður að nafni J. Indbjör, ágætis karl,
sem var mikill heimilisvinur hjá okk-
ur. Fyrir utan að vera endurskoðandi
fyrirtækisins, þá voru þeir viðskipta-
menn bankans og ég hafði því mikið
með þá að gera og þær voru ófáar
ferðirnar sem maður þurfti að fara
nærri því á hvaða tíma sólarhringsins
sem var til þess að ganga frá út-
flutningsskjölum vegna afurðanna því
ábyrgöirnar voru hjá okkur í bankan-
um og við urðum að sjá um að koma
skjölunum til hlutaðeigandi erlends
banka með skipinu sem flutti afurðirn-
Kaf li úr bókinni
ar. Þaö má nærri geta hvort ekki hafa
runniö ofan í mann einn eða fleiri
snapsar hjá hlutaðeigendum, þegar
gengiö hafði verið frá formsatriðum og
var þá ekkert tekið tillit til þess um
hvaöa tíma sólarhringsins var að
ræða. En þetta var allt einhvem veg-
inn mjög skemmtilegt og spennandi.
En það er vegna reynslu minnar af
Nirði, sem ég er mjög harður á því, að
menn, sem eru í þessu, skuli standa
eða falla með sinni útgerð. Ef hún
gengur ekki, eiga þeir bara að rúlla.
Þegar ég var í þessu lágu ekki ríkis-
stjórnarpeningar í sjóöum til aö bjarga
vonlausri útgerð.
En ef ég heföi bara haft betra skip,
þá veit ég andskotann ekki, nema ég
hefði farið út í þetta í alvöru. Eg er
nefnilega fæddur fjárhættuspilari,
alveg óskaplegur.
Eina hliðarsporið
Utgerðarsaga Njarðar er eina
hliöarsporið, sem Jón Sólnes hefur tekið
um ævina, sem einhverju skiptir. Hins
vegar mátti ekki muna miklu, að Jón
hætti í Landsbankanum 1947, þegar Ut-
gerðarfélag Akureyringa keypti Kald-
bak, fyrsta togara félagsins.
Þá var auglýst laus til umsóknar
staða framkvæmdastjóra.
Ég sótti um framkvæmdastjórastöð-
una, en fékk hana ekki. Þá var
Guðmundur Guðmundsson málari,
ráðinn og var hann fyrsti fram-
kvæmdastjóriUA.
Sú staðreynd, að ég fékk ekki þetta
starf, hefur í raun orðið mér til heiila,
og ég lít á þetta, sem eitt af þessu
merkilega í lífinu, að þaö hefur allt
snúizt manni til góðs.
Það er Jakob Frímannssyni að
þakka eöa kenna, að ég var ekki ráð-
inn. Þegar þetta gerðist var ég búinn
að vera bæjarfulltrúi í eitt ár og viö at-
kvæðagreiðslu í bæjarráði fékk ég tvö
atkvæði og Guömundur tvö auk
atkvæðis Jakobs.
En það var ekki af andúð, að Jakob
greiddi atkvæði gegn mér í þessu máli.
Sjálfur sagöi hann við mig á eftir:
„Nei, ég ætla nú bara að segja þér það,
að ég ætla sko ekki að láta þig fara frá
Landsbankanum. Eg hef annað hlut-
verk handa þér en að vera hjá UA.”
„Ég fór djöfullega
með vín"
Lengi vel var ég anzi iðinn við að fá
mér í staupinu. Þetta byrjaði nú bara
eins og hjá öðrum ungum mönnum, að
við strákarnir fórum að smakka það
svona 19 ára gamlir. Þá vorum við
Tómas Steingrímssona beztu vinir,
nánast eins og bræður alla tíð. I
þessum hópi voru svo strákamir úr
forystusveit Varðar, þeir Arni Sigurðs-
son, Ari Hallgrímsson, Jakob 0.
Pétursson, Gunnar Höskuldur
Kristjánsson o.fl. Síðan voru menn,
sem bættust í hópinn, og styrjaldar-
klíkan varð til. Þar voru meðal ann-
arra Einar Sigurðsson, forstjóri
Nathan og Olsen á Akureyri, Tryggvi
Jónsson bifvélavirki, Karl Benedikts-
son kaupmaöur, Óskar Sæmundsson
kaupmaður o.fl. Þessi hópur hélt tals-
vert saman og við spiluðum mikið á
þessumárum.
Þótt ég drykki mikið, þá þakka ég
forsjóninni fyrir það, að það fór þó
aldrei svo, að ég væri í mikilli hættu, til
dæmis að ég gæti ekki unnið. Ég fór
aldrei svo langt. Ef ég á að vera
einlægur, sem ég vil vera, þá held ég,
aö hættan hafi verið einna mest hjá
mér, eftir að ég var orðinn útibús-
stjóri. Það er staðreynd, að á Islandi
getur maöur verið fullur daginn út og
daginn inn. Og hjá mér fór það að
verða bölvaður ávani að fá mér einn
eða tvo sjússa undir lok vinnudags. Þá
var kominn einhver óróleiki í mann.
Þetta er hreint afleitur ávani, og ég
tala nú ekki um mann, sem er meö
heimUi, konu og börn.
Fyrstu árin gekk þetta vel hjá mér.
Þannig var nefnUega, að ég var mjög
morgunsvæfur, en ef ég drakk kvöldið
áður, þá var ég kominn upp fyrir aUar
aldir og fann lítið fyrir timburmönn-
um. Ætli það haf i ekki liðiö svona f imm
ár að minnsta kosti, þangað tU ég fór
að fá mér í gogginn daginn eftir. En
þetta kom ekki niður á minni vinnu.
En svo kom stríöið. Þaö fór voðalega
með mann. Það var ægUegt helvíti.
Það varð svo mikil lausung í öUu lífi
fóUcs, upplausnin varð gífurleg, og ein-
hvem veginn fylgdi maöur straumn-
um.
Þá var ég búinn að vera erlendis og
þaö kom sér vel að hafa sæmUegt vald
á enskunni, þegar herinn kom hingað.
Þeir höfðu tU að mynda geysimikil
samskipti viö bankann og auðvitað
kynntist maður þessurn mönnum og
öllu út og inn. Og þá haföi maður
auövitað aðgang aö kömpunum hingað
og þangaö um bæinn og þar var aUt
fljótandi í brennivíni.
Það er einmitt á þessum tíma, sem
yfirmaður minn Olafur Thorarensen
var með athugasemdir út af drykkj-
unni hjá mér. Satt að segja, þá held ég,
svei mér, að ég væri stórtemplari, ef
Olaf ur heföi verið þar sem JúUus var.
Röflandi eins og
asni á böllum
Þú verður að athuga það, að ég fór
djöfuUega meö vín og helduröu að
hann hafi ekki frétt af því? Eg held, aö
viöbrögð mín sjálfs hefðu orðið svipuð.
Maður var röflandi eins og asni á böll-
um og í ýmsu drykkjustússi.
Þaö var nú meira djöfuls lífernið á
manni á striðsárunum og þá vantaði
aldrei vín. Þeir höfðu til dæmis birgöa-
geymslu í Hafnarstræti 27, húsi
Kristjáns Sigurðssonar, við hUðina á
Schiödts-húsi. Birgðastöðin hét
NAAFI, og við strákarnir komumst í
samband viö brezkan náunga, sem
hefur örugglega stoliö úr birgðunum
og raunar er ég viss um, aö yfir-
mennimir létu þessa stráka stela fyrir
sig.
Þegar þetta var, þá rak vinur okkar
Karl nokkur Benediktsson skóverzlun,
þar sem bókabúðin Huld er núna, og
okkar ágæti vinur Gunnar Höskuldur í
verzluninni Eyjaf jörður átti þessa skó-
búð með honum. Einhvem veginn náð-
um viö í þennan strákbjálfa, óbreyttan
hermann, og keyptum reglulega af
honum. Hann kom í skóbúöina með
skókassa og skildi eftir hjá Kalla og
KalU borgaði honum. I kassanum voru
þetta tvær eöa þrjár flöskur.
Viö höfðum ýmsar aðrar leiðir og
satt að segja, þá gátum við verið fullir
aUan tímann, því við gátum náð okkur
í vín út um aUt. Þetta var ægilegt. Þaö
þurfti sterk bein tU að standast þetta.
Aðalástæðan fyrir því, að maöur var
aö kaupa þetta svona hjá Bretanum
var sú að þaö var ekkert vín tU í
vínbúðinni. Það var skömmtun á því
Uka fyrstu ár stríðsins. Þaö var allt
prófað. Það var prófað að skrá inn
kaup manna í bækur, skömmtun var
reynd og allur fjandinn. Eftú-spurnin
eftir áfengi varð gífurleg, þegar fólk
hafði meiri peninga á mUli handanna.
A striðsárunum var áfengisverzlun-
in í rauða húsinu við Strandgötuna,
sem við köllum Hafsteinshúsið.
Áfengisverzlunin var þar í endanum og
forstöðumaður hennar var Jón
Stefánsson, ritstjóri GjaUarhoms,
stórmerkur maður að mörgu leyti, haf-
sjór af lygasögum, og mjög höfðingja-
glaður.
Sorteraði úr
Hvað heldurðu, að hann geri? Hann
var ekki með opna búð, heldur var það
þannig, aö hann tilkynnti, að það yrði
afgreitt á mUU f jögur og sex í dag. Og
menn mættu og stóöu í stórum hópum
JON & SOLNES
„Hann er harðsvíraðasti kapítal-
istinn í Sjálfstæðisflokknum, fyrr-
verandi bankastjóri á Akureyri,
Akurcyrarmeistari í bæjarstjómar-
setu, fyrrverandi þingmaður. Jón er
jafnframt persónugervingur um-
deildustu fjárfestingar á tslandi hin
siðari árin, Kröfluvirkjunar. ”
Þetta má meðal annars lesa á bak-
siðu ævisögu Jóns G. Sólnes sem
HaUdór HaUdórsson blaðamaður
skráði og út kemur fyrir jóUn.
Kynningin heldur áfram:
„Hann hefur verið sakaður um
mútuþægni og aUs kyns spiUingu, en
aUtaf staöiö sUkar ásakanir af sér.
Oftar en einu sinni kröfðust póUtísk-
ir andstæðingar þess, að hann segði
afsérþingmennsku.
En þaö var hans eigin flokkur,
Sjálfstæðisflokkurmn, sem batt enda
á pólitiskan feril Jóns — um stund.
Arið 1979 var hann sakaður um f jár-
drátt og flokksféiagar hans bökkuðu
honum hálfrar aldar starf fv rir Sjálf-
stæðisflokkinn með því að sparka
honum út af framboðslista flokks-
ins.”
Kaflarnir, sem eru birtir, eru
fremur framarlega í bókinni og gefa
væntanlega tóninn um það hvernig
hann talar í bókinni.
SGV
fyrir utan. Hann kom svo út á palUnn
og kallaði: „Er Sigurður O. Bjömsson
hér? Er Snorri Guömundsson hér?”
Hann sorteraði úr! Það var ekki oft
sem hann spurði eftir Jóni Sólnes! Svo
vom þessir menn afgreiddir og búðinni
lokað og hinir fóru hníptú- heim til sín.
Það var ekkert hægt að segja við
þessu.
Svo var þaö á tímabUi, aö það var
um að gera aö ná sér í vottorð um
afmæU. Gunnar Höskuldur í verzlun-
inni Eyjaf jörður var svoleiöis með lag-
er af vottorðum um afmæU kerhng-
anna, sem fengu skrifað hjá honum.
Og svo fór hann niður eftu tU að fá
áfengi út á það. En þetta var alveg
einstakur maöur, Jón. Það hefði eng-
inn maöur komizt upp með þetta nema
Jón Stefánsson. Ég hef aldrei vitaö um
svona verzlunarhætti. Auðvitaö hafði
hann lítiö af birgðum, gat ekki látiö
mikið, en vUdi hafa sínar hundakúnst-
ir. Hann gat engan veginn fuUnægt
markaðnum.
En viö vomm ögn fegnir, þegar
Bretarnir komu. Þá hætti maður þessu
helvíti og fékk vín hjá þeim.
Nú, svo má ekki gleyma því, að Leó
Sigurðsson var með Súluna, og hún
sigldi allt stríðið. Súlan kom náttúr-
lega alltaf með nóg af viskU, gini, bjór
og sUku, þannig að það var aUtaf nóg
til af öUu. Við Leó vorum mikHr
drykkjufélagar og vinir, og ég um-
gekkst hann mikið í sambandi viö
skeytasendingar, þegar ég var með
drulludaUinn Njörö.
Annars drakk ég ekki iUa nema á
þann hátt, að ég varð f uUur. En ég lenti
ekki í slagsmálum, sem var náttúrlega
vegna þess, að ég var svo mikiU aum-
ingi. Ég gat ekkert slegizt, því ég var
svo mikU písl. Ég var bara rífandi
kjaft án þess þó að vera kvikindisleg-
ur. Auðvitað varð maður hávaða-
samur, þegar maður var að rífast við
kunningjana og vinina.
Bretar og
Bandaríkjamenn
En ég held, aö maður hafi ofmetið
sjálfan sig, eins og gjarnan viU veröa,
þegar maður er orðinn fuUur. Ég taldi
mig vera svo „inteUigent”, svo gáfaö-
an, vildi rökræða málin en þoldi
náttúrlega aldrei að slíkt væri gert viö
mig. Minn drykkjuskapur gekk út á
það að þvælast hingað og þangaö.
Það er svolítið gaman að bera saman
Bretana og Bandaríkjamennina sem
voru héma. Þegar Ameríkanarnir
komu hingað, þá færðist heldur betur
líf í mannskapinn. En voðalegir sveita-
sauðir voru þessir Bretar. Guð minn
almáttugur. Þetta voru svo mikil
grey. Og svo er verið að tala um okkur,
að við séum svona heimóttarlegir og
annað. Þeir voru mUdu vitlausari,
þessi óbreyttu hermenn. Dæmi um
þetta er þessi strákUngur, sem kom
með vínið handa okkur í skókassanum.
Við notuðum hann bara tU þess arna,
og svo búið. Viö gerðum ekkert fyrir
hann.
Auðvitað valdi maður sér einhverja
yfirmenn, sem höföu einhver manna-
forráö ogviðvissum, aðhöfðu brenni-
vín og einhverja aðstöðu. Þaö var tU
dæmis einn Breti, Greenwood að nafni,
sem var húsgangur hjá mér og við höf-
um aUtaf haldiö sambandi síöan.
Þegar Ameríkanarnir komu, þá sá
maður muninn á öUum búnaði tU
dæmis, og það var svo mikiU stæll yfir
öllu hjá þeim. Bretagreyin voru með
trébyssur hérna úti á Dagverðareyri.
Umgangurinn við Bandaríkjamennina
var ágætur. Þeir voru mjög frjálslegir,
en ég kynntist engum þeirra þannig, að
úr yrði kunningsskapur.
Og eins og hersetan sneri aö bankan-
um, þá var þetta allt öðruvísi og betra
hjá Kananum. Þá var bara einn
reikningur og þeir höfðu sinn
„paymaster”, gjaldkera, sem sá um
öll fjármálin.
Hjá Bretanum var þetta þannig, aö
það voru 40—60 karlar, sem fengu sína
hungurlús á hver jum föstudegi.
Einu gleymi ég seint og þaö var
timabUið fyrir D-daginn svokallaða.
Þá var höfnin hérna fuU af skipum og
skip við skip aUa leið út að Svalbavðs-
eyri. Það var stórkostleg sjón.