Dagblaðið Vísir - DV - 07.10.1985, Blaðsíða 4

4
DV. MÁNUDAGUR7. OKTOBER1985.
Á braggaballi. Ástandið fœr sinn skerf i söngleik Kjartans Ragnarssonar. DV-mynd Bj. Bj.
Þegar blessað stríð-
ið kom í bæinn
Leikfélag Reykjavíkur:
LAND MÍNS FÖÐUR
Höfundur og leikstjóri: Kjartan Ragnarsson
Tónlist: Atli Heimir Sveinsson
Hljómsveitarstjóri: Jóhann G. Jóhannsson
Lýsing: Daníel Williamsson
Dansar: Ólafía Bjarnleifsdóttir
Leikmynd: Steinþór Sigurðsson
Búningar: Guðrún Erla Geirsdóttir
Frumsýningar á söngleiknum
Land míns föður hefur verið beöið
með nokkurri eftirvæntingu. Ljóst
var aö þessi sýning myndi tíðindum
sæta, nýr íslenskur söngleikur og
mikið í hann lagt. Flestir vissu fyrir
að hér yrði fjallað um sögu stríðsár-
anna og einnig að sýningin væri ein-
hver viöamesta sýning Leikfélags
Reykjavíkur frá upphafi.
Til aö gefa hugmynd um umfang
sýningarinnar má geta þess að 30
leikarar taka þátt í henni auk hljóm-
sveitar. Atriði eru um 70 og alls þarf
um 170 búninga á liðið.
Þetta er fyrst og fremst Reykja-
víkursaga. Höfundur, Kjartan
Ragnarsson, segir okkur í léttum dúr
sögu einnar fjölskyldu og sýnir okkur
þær breytingar sem veröa á högum
hennar á stríðsárunum. Inn í söguna
fléttast svo breytingar á þjóð-
félaginu í heild og ber þar auðvitað
hæst lýðsveldisstofnun á Þingvöllum
1944.
En sjón er sögu ríkari. Og sannar-
lega er margt sem gleður augu og
eyru í sýningunni. Steinþór
Sigurðsson sannar enn einu sinni að
hann er hreinn galdramaður í gerö
leikmynda. Ur sviðskrílinu í Iðnó
tekst honum aö skapa rými fyrir
leikendur þannig að aldrei virðist
aðþrengt. Eftirminnilegir eru t.d.
danssalirnir í bragganum og á Hótel
Borg þar sem hljómsveitin er í bak-
grunni.
Tónlist og búningar skapa svo rétt
andrúmsloft. Við komu herliðsins
berast hingað útlendir straumar og
alls kyns tískutildur. Venjulegar hús-
mæður, sem í upphafi sjást í sirs-
kjólum, breytast í uppdressaðar
tískudömur. Silkisokkar koma í staö
vænna bómullarsokka og í stað þess
að fá ögn af hveiti lánaða hjá vin-
konunni í næsta húsi er það kinnalit-
urinn sem er látinn ganga. Búning-
arnir eru geysimikilsverðir í
sýningunni og segja á sinn hátt mikla
sögu.
Atli Heimir Sveinsson á heiöurinn
af tónlistinni, sem er buröarás í
sýningunni eins og vera ber í söng-
leik. Atli semur lög við texta Kjart-
ans í stíl stríðsáraslagara og skýtur
inn á milli þekktum dægurlögum frá
tímabilinu. Tónlistin breytist svo í
takt viö tímann. Lögin eru áheyrileg
og líkleg til vinsælda.
Eitt af því sem skiptir sköpum í
sýningunni er að hljómsveitin er á
sviðinu allan tímann og styöur
dyggilega misreynda söngvara.
Það er verulega gaman að heyra
þessi lög Atla Heimis sem þekktari
er fyrir annars konar tónsmíöar en
þessar. Þegar best lætur er útkoman
hér svellandi fín.
Viö upphaf leiks ríkir friðsæld í
bænum. Hver og einn dútlar við sitt,
svona líkt og gert hefur verið um
árabil. Allar breytingar eru hægfara
og lífið í föstum skorðum. Þó að stríð
geisi í Evrópu hefur það tiitölulega
lítil áhrif hér á landi þangað til hinn
10. maí 1940 er breskt herliö gengur á
land í Reykjavík. Þá er skammt að
bíöa ýmissa breytinga.
Setuliðið þarf á vinnuafli að halda.
Atvinna verður næg og meira en það.
Fjöldi manna fer í Bretavinnuna þar
sem kaupiö er hátt og ekki er gengið
harkalega eftir miklum afköstum.
Sumir sjá sér leik á borði og fara aö
stunda alls kyns brask og víst er að
tækifæri til þess gefast næg.
Fjölskyldan, sem segir frá í söng-
leiknum, fer ekki varhluta af því sem
er aö gerast allt í kring. Frúin,
Þuríður, sem Margrét Helga
Jóhannsdóttir leikur, tekur að sér
þvotta fyrir hermennina og fyrr en
varir er allt heimiliö undirlagt.
Heimilisfaðirinn Leifur (Jón Sigur-
björnsson) þekkir það varla lengur
og er ekkert of hress með þróun
Leiklist
Auður Eydal
mála. Dæturnar tvær, Bára (Sigrún
Edda Björnsdóttir) og Anna
(Steinunn Ö. Þorsteinsdóttir), hjálpa
til og kynnast auðvitaö her-
mönnunum þegar þeir koma aö
sækja þvottinn sinn. En þó aö þvotta-
stússið eigi aö ganga fyrir heima-
náminu eru öll nánari kynni dætr-
anna af dátunum litin óhýru auga.
Höfundi er greinilega hugleikinn
tvískinnungurinn og þversagnirnar,
sem víða má greina í sögu tíma-
bilsins. Söngurinn „Þá kom í bæinn,
ó, blessað stríöiö” gefur tóninn. Hild-
arleikurinn í Evrópu snertir til-
tölulega lítiö daglegt lif fólks, hver
og einn lítur sér nær og koma herliðs
veröur nánast eins og kærkomin til-
breyting í fásinninu.
Á sama tíma og sjálfsagt þykir aö
mata krókinn ef færi gefst er þó
reynt að halda í gamalt gildismat
og spyrna viö fótum þegar málin
taka óæskilega stefnu.
Höfundur tefiir líka fram hreinum
sjónrænum andstæðum eins og
skrautlýstum sal Hótel Borgar, þar
sem f jörug danslög duna annars veg-
ar og hins vegar dökkklæddum
manngrúanum í rigningu á Þing-
völlum 17. júní 1944, syngjandi
„Landmínsföður” þungumróm.
En inni á milli skugganna dökku á
Þingvöllum ræðast við í ljósgeisla
fulltrúar hins unga Islands. Þau
velta vöngum á sinn hátt yfir lýð-
veldisstofnun og sjálfstæöi. Þeim
finnst aö vonum skondið aö áður fyrr
var hér enginn her og þá vorum við
ófrjáls en nú er herinn hér og þá
erum við frjáls. Og Danir hafa
sennilega bara stjórnað okkur í
gegnumsíma.
Leikarar eru, sem fyrr segir, alls
30 talsins. Mest mæðir á þeim
fjórum, sem fyrr eru talin ásamt
þeim Helga Björnssyni, sem leikur
Sæla, unnusta Báru, Aðalsteini
Bergdal, sem leikur Kristján, bróður
Sæla, og Ragnheiði E. Arnardóttur,
sem leikur Siggu, eiginkonu
Kristjáns. Sæli er fulltrúi „sannra Is-
lendinga”, glímukóngur og frækinn
á mælikvaröa heimamanna en stenst
ekki fulltrúa stórveldisins snúning í
kvennamálunum. Þau Sigga og
Stjáni eru fulltrúar hentistefnu-
fólksins sem notfærir sér ástandið út
í hörgul.
Af öðrum leikendum má nefna
Gísla Halldórsson, sem vekur
óskipta kátínu í hlutverki Péturs
postula, þær stöllur Guörúnu
Ásmundsdóttur og Soffíu Jakobs-
dóttur í hlutverkum vinkvennanna í
næstu húsum og Ágúst Guömunds-
son, sem leikur Vestur-Islendinginn
og blaöafulltrúann Björn Valdimars-
son, að ógleymdum Hallmari Sig-
urössyni, sem leikur Tony, örlaga-
valdinn í lífi þeirra Báru og Sæla.
I þessum hlutverkum og fleirum,
sem ekki er færi á að tíunda hér, er
teflt saman annars vegar þaul-
reyndum leikurum og hins vegar lítt
reyndum. Þar af eru í stórum hlut-
verkum tvö sem ekki hafa leikiö með
atvinnuleikhúsi fyrr, þau Helgi og
Steinunn. Allir þessir leikarar
standa sig með ágætum og yfirleitt
vekur athygli sérlega jöfn og góö
frammistaða hópsins í heild.
Dansatriði eru skemmtileg og vel
útfærð og falla vel inn í sýninguna.
Þrátt fyrir fjölmörg stutt atriði
tekst leikstjóra að fá fram góöa og
samfellda heildarmynd. Allir leik-
endur þurfa að syngja mikið og vel
og bestu söngatriðin eru alveg
prýðisgóö. Það er ef til vill ósann-
gjarnt aö nefna eitt atriði öðrum
fremur en söngur þeirra Leifs löggu,
Péturs postula og lögregluþjónanna
tveggja var frábær.
I seinni hluta leiksins hefur
bandaríski herinn tekið við vörnum
landsins og hernáminu, sem byrjað
hafði mjög friðsamlega árið 1940,
lýkur með óspektum á friðardaginn,
6. maí 1945. En í leikslok fellur allt í
ljúfa löð og leiknum lýkur á allkald-
hæðnislegan hátt á því aö saman
kyrja allir, Islendingar og banda-
rísku hermennirnir sem eru á förum,
slagaranngamalkunna: „WeTlmeet
again. . . ”, eöa: „Viöhittumstaftur
-AE.
Þóroddur moð híuta af þeim kartöflum som hann þó náði i. „Það var nú ókki hægt annað en taka upp
rostina af kartöflunum svo viðkomandi færi fýluferð þegar hann kæmi aftur." DV-mynd JGH
Búið var að taka upp kartöf lurnar:
Datt í hug hvort
ekki væri nú rétt
að skrifa Albert
— segir eigandinn sem greip í
nánast tómt í garðinum sínum
„Þegar ég tók upp restina af
kartöflunum datt mér í hug hvort
ekki væri kominn tími til aö skrifa
Albert fjármálaráðherra bréf og
segja honum að gera eitthvaö í mál-
um þjóöarinnar fyrst ástandið væri
orðið svona slæmt.”
Þetta sagði Þóroddur Þóroddsson,
jarðfræðingur á Akureyri, en hann
varð fyrir því í vikunni aö búið var að
taka upp mestallar kartöflurnar úr
garði hans þegar hann kom að vitja
uppskerunnar. Einhver óprúttinn
varð fyrri til í garðinn.
„Ég neita því ekki aö við urðum
hissa. En auövitað höfum við í fjöl-
skyldunni þó reynt mest aö sjá
spaugilegu hliðarnar viö þetta,”
sagði Þóroddur og kímdi.
Þóroddur sagðist hafa drifið sig í
að klára garöinn, taka upp restina af
kartöflunum. „Það var nú ekki hægt
annað, þannig að viökomandi færi
fýluferö þegar hann kæmi aftur.”
„Annars skil ég nú ekki hvernig
viökomandi hefur nennt þessu, þetta
hefur veriö óttalegt smælki. Og það
að hafa þolinmæði til að tína smælkið
sýnir best ástandið í þjóðfélaginu.
Menn verða aö nýta smælkiö til hins
ýtrasta.”
Þóroddur var með garð sinn í ein-
um af kartöflugöröum Akureyrar-
bæjar. „Eg hef verið fyrir sunnan og
komst því ekki í garðinn fyrr en nú í
vikunni,” sagöi jarðfræöingurinn
Þóroddur Þóroddsson á Akureyri.
-JGH