Dagblaðið Vísir - DV - 22.11.1985, Blaðsíða 10

10
DV. FÖSTUDAGUR 22. NÖVEMBER1985.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Umsjón: Guðmundur Pétursson og Þórir Guðmundsson
prófunaraðferð verið notuð í
Bandaríkjunum til þess að ganga
úr skugga um heilnæmi gjafablóðs.
Hún hefur síðan verið tekin upp í
öðrum löndum. Blóðprófunin dreg-
ur stórlega úr hættu á útbreiðslu
alnæmis með blóðgjöf. Jafnframt
er það handhæg aðferð fyrir sér-
fræðinga til þess að fylgjast með
útbreiðslu sjúkdómsins.
Hún er ekki viðurkennd sem
sjúkdómsgreiningaraðferð, ein-
vörðungu sem varnagli við með-
höndlun blóðs. En hjá blóðbönkum
Rauða krossins í Bandaríkjunum
hafa þeir fyrir sið að skrifa blóð-
gjöfum, sem blóðprófunin sýnir að
hafa mótefni við alnæmi, og ráð-
leggja þeim að gefa sig fram við
þá aftur til skrafs og ráðagerða.
Læknar viðurkenna þó að þeir hafi
ekki mikla ráðgjöf að veita enn sem
komið er, helst geti þeir varað þá
við ákveðnum ástarleikjum, ráð-
lagt verjur og að fresta barneignum
og fara almennt sagt vei með sig.
Niðurstöður blóðprófunarinnar
veita enga vissu varðandi framtíð
þess sem reynist hafa í blóði sínu
mótefni alnæmis, Það þarf ekki að
tákna að viðkomandi veikist af
alnæmi eða hinu algengara af-
brigði AIDS sem kallað er ARC.
Læknar ætla að fimm til tuttugu
prósent þeirra sem komnir eru með
vott af mótefni fái alnæmi innan
fimm ára og enn fleiri ARC. Sú
vitneskja er ekki lítið álag á við-
komandi.
Flókið vandamál
Það liggur einnig þungt á mönn-
um hvað gera skuli við einstakling
sem hætta er á að veikist - engin
hjálp tiltæk, engin ráð. Vandinn
er hvernig hemja skuli farsótt eða
hvernig samtímis skuli virða
mannréttindi sjúklings og rétt hans
til aðgangs að opinberum stofnun-
um og síðan rétt almennings til
verndar fyrir sýkingarhættu.
Þessi vandi er enn erfiðari orðinn
vegna þeirrar hræðslu við AIDS-
grýluna sem gripið hefur almenn-
ing.
Leiðist að vera á
opinberri aids-skrá
Nýtt blóðsýnipróf til að ganga
úr skugga um hvort alnæmismót-
efni finnst í blóði einstaklings hef-
ur vakið upp miklar umræður um
siðareglur lækna og kvíða meðal
kynhverfra um ofsóknir á hendur
þeim. Eins og menn vita orðið þá
sannar tilvera mótefnis í blóðinu
að viðkomandi hefur komist í
snertingu við veiruna.
Það eru aðeins nokkrir mánuðir
síðan þessi prófunaraðferð var
tekin upp. Prófið sannar hins vegar
ekki hvort viðkomandi er smitberi
og geti sýkt aðra, ekki heldur hvort
eða hvenær hann eða hún verður
heltekin sjúkdómnum.
Persónulegar upplýsingar
En prófunin er afskaplega mikil-
væg vörn blóðbönkum svo að
birgðir þeirra spillist ekki af blóði
úr smituðum blóðgjafa. Um það er
ekki deilt. Hitt vekur umræður
hvað um upplýsingarnar verður og
hvernig þær verða notaðar.
Ef prófunin sýnir mótefni í blóði
viðkomandi vaknar sú spurning
hjá læknum hvort gera eigi viðvart
þeim sem hann eða hún eiga kyn-
mök við. Aðrir vilja ganga svo
langt að gera opinberar niðurstöð-
ur prófunarinnar.
Kynhverfum körlum, sem ásamt
fíknisprautunotendum þykir hætt-
ast við alnæmissjúkdómnum
(AIDS), segir svo hugur um að
prófniðurstöðurnar verði misnot-
aðar til þess að útiloka þá frá
ýmsum störfum, jafnvel til innilok-
unar í sóttkví, nefnilega að upp
hefjist hreinsunarofsóknir á hend-
urþeim.
Á að segja til þeirra?
Naumast líður sá dagur að ekki
komi fram nýjar tillögúr um hvern-
ig hefta megi úrbreiðslu sjúkdóms-
ins. Margar þeirra grundvallast á
þessari blóðprófup. Sumar eru'
runnar frá heilbrigðisyfirvöldum í
umræðunni um hvort tilkynna beri
samræðismökum alnæmisbera
hvað prófunin hefur leitt í ljós eða
hvað gera eigi varðandi eiturlyfja-
neytendur sem deila smituðum
sprautum sínum hver með öðrum.
Aðrar eru lagðar fram af aðilum
sem hagsmuna hafa að gæta í
AIDS-sjúkdómnum, svo sem eins
og tryggingafálögum. Einnig hafa
lagt ori'i belg ýmsir áberandi ein-
staklingar sem sumir hverjir vilja
enga miskunn sýna í baráttunni
gegn útbreiðslu alnæmis.
Þeir sem marka eiga stefnuna í
heilbrigðismálum, samhæfa rann-
sóknir, varnarviðbrögð og almenn-
ar siðareglur heilbrigðisvarða hafa
ekki enn gert upp við sig hvernig
best verði tekið á vandamálunum,
svo margþætt sem þau eru. Menn
treysta sér ekki til að sjá allt fyrir
eða reikna út hvað dregur annað.
Engireru undir það búnir að glíma
við svo umfangsmikinn vanda. Þeir
verða klumsa.
Ein milljón í snertingu við
AIDS?
Sérfræðingar telja að milli 500
þúsund og ein milljón Bandaríkja-
manna hafi komist í snertingu við
alnæmi eða ónæmistæringu, eins
og sumir kalla sjúkdóminn. Um 14
þúsund manns í Bandaríkjunum
og nokkrar þúsundir annars staðar
hafa tekið sjúkdóminn.
Yfirherstjórnin í Pentagon hefur
þegar byrjað þessar prófanir á öll-
um þjónandi í hernum, um 2,1
milljón manna. Sérhver nýliði
verður í framtíðinni að gangast
undir þær. Varnarmálaráðuneytið
hyggst veita lausn með fullum
sóma hverjum sem reynist hafa
alnæmi. Hugsanlega verður sömu-
leiðis veitt lausn öllum sem viður-
kenna kynhverfu eða fíknisprautu-
notkun. Trúlega verður tregða á
að innrita þá sem reynast með
mótefni í blóði þótt þeir hafi engin
einkenni. - Herinn ber fyrir sig
ýmsum heilbrigðisástæðum en þó
mest þeirri að við blóðgjafir á víg-
velli kann nauðsyn að reka til þess
að næsti dáti hlaupi í skarðið sem
blóðgjafi. Hinum særða væri þá
lítil björgun í því ef alnæmisveirur
flytu með lífsvökvanum. Sumir
vilja leggja hernum þetta út á verri
vegirm. Telja þeir að honum gangi
fremur það til að losna við þá úr
hernum sem kynhverfir eru.
Útbreidd aðferð
Frá því í apríl í vor hefur þessi
Gengurilla aö hemja
fólksfjölgunina í Kína
Síðustu fimm árin hefur hjónafólk
í Kína átt að takmarka barneignir
sínar við eitt barn svo að innreið
landsins í tuttugustu öldina fari
ekki öll úr skorðum vegna fólks-
mergðarinnar. Hefur þessu verið
stranglega fylgt eftir.
Þeir í Peking segja núna að þrátt
fyrir þetta sé ólíklegt að þeim takist
að hemja fólksfjölgunina en íbúa-
fjöldinn er þegar kominn yfir einn
milljarð. Takmarkið hafði verið að
fara ekki upp fyrir 1,2 milljarða
árið 2000. I nýlegri opinberri
skýrslu er því spáð að jafnvel ein-
birnisstefnan muni ekki duga til
þess að halda fólksfjöldanum innan
þessara marka um næstu aldamót.
I besta lagi þykir mega gera sér
vonir um að halda honum við 1,25
milljarða ef öllum ráðum verður
beitt.
Þessi stefna varðandi fólksfjölg-
unina safnar glóðum elds að höfði
kínversks yfirvalds og ekki síður
erlendis en heima fyrir. Til dæmis
eru í Bandaríkjunum hópar sem
vakið hafa upp gagnrýni á þessa
stefnu og telja haria siðleysi. Hafa
þeir einblínt mjög á frásagnir af
því að dæmi séu þess að fólk hafi
verið neytt til að láta eyða fóstri.
Þetta fólk hefur beitt áhrífum sín-
um til þess að Bandaríkjaþing
stöðvi fjárveitingar til þeirrar

í Kína búa 23% jarðarbúa, rúmlega milljarður manna. Ráðamenn
telja útilokað að færa þjóðina til nútímalegri lifnaðarhátta öðruvísi
en stemma stigu við fólksfjölguninni.
starfsemi Sameinuðu þjóðanna sem
helguð er fólksfjölgunarmálunum,
nefnilega vegna möguleikans á því
að fénu verði varið til þess að
þvinga fólk til fóstureyðinga.
Pekingstjórnin ber þær sögur til
baka að hún leggi blessun sína yfir
að fólk sé knúið til fóstureyðinga.
Þó er viðurkennt að einhverjir
fullkappsamir embættismenn í
héraði hafi gengið óþarflega
harkalega fram í einhverjlum til-
fellum.
Slík gagnrýni erlendis frá er samt
ekki líkleg til þess að fá kínversk
yfirvöld ofan af þeirri grundvallar-
stefnu sinni að láta engin meðul,
innan marka almenns siðgæðis,
ónotuð til þess að halda fólksfjölg-
uninni niðri.
Mjög fast er lagt að hjónum að
eiga ekki nema eitt barn. Alls stað-
ar er hamrað á þeim boðskap við
þau: á vinnustaðnum, heima í íbúð-
arhverfinu og á veggspjöldum á
almannafæri. Haldið er uppi linnu-
lausum áróðri fyrir einbirnisstefn-
unni. Fjölskyldur með fleiri en eitt
barn eru látnar gjalda þess í fjöl-
skyldubótum. En úti á lands-
byggðinni, þar sem þessi stefna
hefur mælst mjög illa fyrir, hefur
ögn verið slegið af.Þar sem fátækt-
in er meiri er hjónum liðið að eiga
tvö börn án þess að dregið sé af
þeim í bamabótum. Börnin eru
hverjum smábónda hjálp við bú-
skapinn um leið og þau komast
eitthvað á legg.
Fyrr í þessum mánuði voru birtar
tölur yfir árið 1984 og sýndu þær
að eytt hafði verið 8,89 milljónum
fóstra í Kína í fyrra, það er nær
þriðjungi allra þeirra sem komu
undir. Af alls 150 milljónum hjóna,
þar sem konan er enn í barneign,
nota 130 milljónir getnaðarvarnir
af einhverju tagi. Um 28 milljónum
hjóna hefur verið úthlutað „ein-
birnis-skírteinum" sem veitir þeim
rétt til 67 króna fjölskyldubóta
mánaðarlega.
Vönun annars makans er algeng-
asta getnaðarvörnin. Um helming-
ur allra hjóna hefur gripið til þess.
40% nota lykkjuna eða aðrar
ámóta getnaðarvamir konunnar.
Pilluna nota ekki nema um 5,3%
og gúmverjur aðeins 2,4%.
Kínverskir ráðamenn færa þau
rök fyrir stefnu sinni í fólksfjölgun-
artakmörkunum að í Kína búi um
23% allra jarðarbúa og hafi þó
ekki nema 7% ræktaðs lands innan
sinna landamæra. Þar er búið svo
þétt að það er þrefalt á við heims-
meðaltalið. - „Nútímalifnaðar-
hættir verða ekki teknir upp í Kína
ef fólkinu fjölgar of ört,“ sagði Wu
Cangping, prófessor við Peking-
- háskóla, i ræðu fyrr í þessum
mánuði.