Dagblaðið Vísir - DV - 01.08.1986, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 1. ÁGÚST 1986.
15
Flýttu þér hægt
Á hverju ári slasast fjöldi fólks í
umferðarslysum hér á landi. Margir
látast og aðrir verða örkumla allt
sitt líf. Þetta er sorgleg staðreynd.
Sérstaklega ef haft er í huga að ef
meiri aðgát hefði verið viðhöfð hefðu
mörg þessara slysa aldrei orðið.
Af hverju slasast svo margir í
umferðinni hér á landi?
Við þessari spumingu er ekki til
einstakt svar. Þó má leiða líkur að
því að orsökin sé fyrst og fremst
vanhæfni ökumanna til þess að
stjóma ökutæki sínu. Afar fá slys
verða vegna bilunar ökutækis. Því
miður er of oft um að ræða óvar-
kámi, kæruleysi eða glannaskap.
Langflest umferðarslys má rekja til
of mikils ökuhraða miðað við hæfni
ökumanns og aðstæður. Það sem af
er þessu ári hafa 17 manns látist í
umferðarslysum hér á landi, um það
bil 350 manns hafa slasast og sumir
lífshættulega, samkvæmt skýrslu
lögreglu og Umferðarráðs.
Hvers vegna aka menn of
hratt?
Langflestir ökumenn, sem teknir
em fyrir of hraðan akstur, svara
spumingunni á þann veg að þeir
hafi verið að flýta sér. Aðrir hafa
vanið sig á þennan ósið hvort sem
þeir þurfa að flýta sér eða ekki. Oft
em þetta menn sem haldnir em
streitu sem brýst út í því að stíga
of fast á bensíngjöfina.
Tímasparnaður og akstur
Hvað spörum við raunvemlega
mikinn tíma á því að aka hratt? Hér
em nokkur dæmi.
Ef þú eykur hraðann úr 60 km í
70 km sparar þú 86 sekúndur.
Ef þú eykur hraðann úr 70 km í
80 km sparar þú 64 sekúndur.
Ef þú eykur hraðann úr 80 km í
90 km sparar þú 50 sekúndur.
Ef þú eykur hraðann úr 90 km í
100 km sparar þú 40 sekúndur.
Ef þú eykur hraðann úr 100 km í
110 km sparar þú 33 sekúndur.
Er þetta ekki íhugunarefni? Hvaða
máli skipta þessar mínútur þig?
Hvað getur þú gert á þessum tíma?
Ef til vill ert þú einn þeirra sem seg-
ir að tími sé peningar. Athugaðu þá
þetta dæmi: - I stórborg einni í Ev-
rópu var gerð eftirfarandi athugun.
- Bíl var ekið 7,5 km leið 16 sinnum
til þess að komast að raun um hve
mikinn tíma væri hægt að spara með
því að þvinga sér leið gegnum um-
ferðina. Vegaiengdin var ekin með
tvennum hætti. í öðru tilfellinu
fylgdi bíllinn umferðarstraumnum
og ók á þeim hraða sem nauðsynleg-
KjaUaiinn
Margrét
Sæmundsdóttir
forskólaiulltrúi
Umferðarráðs
hratt og unnt var og ók fram úr
þegar þess var kostur.
Það kom í ljós að um það bil 90
sekúndur spöruðust með síðari að-
ferðinni á þessari 7,5 km leið. En
bensíneyðslan jókst úr 0,951 á hverja
10 km miðað við venjulegan akstur
í 1,34 1 eða um 40%. Notkun hemla
jókst um 35% og framúrakstur um
1055%. Þessar tölur tala sínu máli.
Önnur hlið málsins er sú sem ekki
er hægt að mæla í prósentum: Með
glannalegum akstri lagði ökumað-
urinn sjálfan sig og aðra í margfalt
meiri hættu en annars hefði verið.
Er lífið ekki meira virði en níutíu
sekúndur?
Frændur okkar Svíar eiga við
sömu vandamál að stríða. í blaðinu
Transport Trender segir frá því að
slysum af völdum of mikils hraða
hafi fjölgað svo mikið í Svíþjóð að
fyrir að ökumenn verði sviptir öku-
leyfi á staðnum ef um gróft brot er
að ræða. í tillögunum er gert ráð
fyrir að aki menn á 30-40 km meiri
hraða en leyfilegt er verði þeir um-
svifalaust sviptir ökuleyfi. Ef til vill
ættum við að fara að dæmi Svía í
þessu efni. Fjársektir virðast ekki
duga. Eða munar menn kannski
ekki um 2500 kr. sem er sú upphæð
sem menn verða að greiða ef þeir
aka 31-40 km umfram það sem leyfi-
legt er.
Umferðarslys koma okkur öllum
við.
Hvers vegna?
Vegna þess m.a. að slys geta vald-
ið dauða eða ævilöngum örkumlum,
þjáningu og sorg. Vegna tjóns á
verðmætum, . hækkana trygginga,
aukins sjúkrakostnaðar og annars
fjárhagslegs tjóns.
Er þetta ekki næg ástæða?
Umferðarlögin eiga að vemda alla
vegfarendur, hvort heldur þeir em
gangandi, akandi eða hjólandi. En
þau duga samt ekki til. Hver einasti
vegfarandi er ábyrgur eigin gerða.
Gagnkvæm tillitssemi og virðing
fyrir lífi og eignum okkar og ann-
arra ætti að vera kjörorð hvers
ökumanns.
Margrét Sæmundsdóttir.
„Langflest umferðarslys má rekja til of
mikils ökuhraða..
ur var til að halda jöfnum hraða. í
hinu tilfellinu ók bílstjórinn eins
sænska ríkisstjómin hefur lagt fram
tillögur í þinginu þar sem gert er ráð
Hin nýja jafnaðarstefna
íslenzkt stjómmálalíf sýnir nú
merki óskaplegrar þreytu. Eftir 15
ára baráttu við óðaverðbólgu, efna-
hagslegt kaos, gárfestingasukk og
bráðabirgðaráðstafanir er þjóðin
orðin þreytt á stjómmálum. Núver-
andi ríkisstjóm hefur tekizt að halda
niðri verðbólgu með fjármagnstil-
færingum frá launafólki til atvinnu-
rekenda, en að öðm leyti er
efnahagskerfið óbreytt. Stjómin
vakti vonir sem bmgðust.
Að auki hellast yfir okkur nær
daglega fréttir af pólitískri óreiðu í
stjórnkerfi og ríkisbönkum. Við er-
um þreytt og vonlaus; viljum ekki
heyra meira um skítuga pólitík.
Flokkakerfið er gengið sér til húð-
ar. Um það em allir sammála.
Stjómkerfið er ónýtt. Um það em
líka flestir sammála. Verkalýðs-
hreyfingin er ekki hreyfing. Það
finna umbjóðendur hennar bezt.
Stjómmál em ekki lengur fyrir fólk,
heldur gegn því.
Ný hreyfing
Eðlilegt er að við þessar aðstæður
hugsi menn sig vandlega um hvaða
lausnir séu hugsanlegar. Hvers kon-
ar mannlíf viljum við? Hvaða að-
ferðir notum við? Hvaða tæki em
bezt - hvaða stjómmálaflokkar og
hreyfingar?
Margt bendir til að nú sé betri
gmndvöllur en oft áður fyrir bylt-
ingu f íslenzkum stjómmálum. Víða
kraumar undir; flokkar riðlast og
nýir birtast. Ungt fólk gerir uppreisn
og kennir sig við lýðræði. Talað er
um nýja breiðfylkingu „félags-
hyggjufólks". Hver hamast í kapp
við annan að láta sig dreyma um
breiða samstöðu þeirra sem óánægð-
ir em.
Þessir draumar em marklausir og
málflutningurinn hjal eitt, því
hvergi ber á þeirri róttækni sem
nauðsynleg er slíkri fjöldahreyfingu.
Félagshyggjan
Það sem áður hét kratismi eða
velferðarsósíalismi heitir nú félags-
hyggja. Nafnið var búið til sem
andsvar við uppreisn frjálshyggju
sem kenndi krötum hvers konar
hugmyndaharðlífi þeir hafa þjáðst
af frá stríðslokum. Félagshyggja er
smart orð - hljómar vel - og þykir
líklegt til að flykkja andstæðingum
frjálshyggju undir einn fána. Þetta
er fjarstæða.
Þeir sem bjuggu til nýtt orð
gleymdu nýju innihaldi. Ekkert
bendir til að ímyndunaraflið sé
ffjórra hjá þeim sem nú skreyta sig
þessu nafni en hinum sem áður vom
kallaðir kratar. Þeir virðast eiga það
eitt sameiginlegt að vera á móti
Sjálfstæðisflokknum og ffjáls-
hyggju. (Hverjum datt annars í hug
að bendla stærsta ríkisafskipta-
flokkinn við frjálshyggju?) Undir-
tónninn er enn aldargamall og
ónýtur sósíalismi sem er frjólsu nú-
tímaþjóðfélagi hættulegur.
Málflutningur er í stéttabaráttu-
stíl. Þjóðinni er skipt í tvo hópa, ríka
og fátæka. Það er tortryggilegt að
eiga peninga; þeir em ömgglega illa
fengnir. Það er á sama hátt gott og
göfugt að lifa við eymd og niðurlæg-
ingu. Þeir sem njóta umbunar vegna
hugmynda sinna og ffamtaks em
arðræningjar. Þeir kaupa og selja;
þeir em braskarar. Svona töluðu
Einar Olgeirsson og Brynjólfur
Bjamason fyrir fimmtíu árum.
Svona tala félagshyggjumenn nú-
tímans, m.a.s. hinn nýfrelsaði
formaður Alþýðuflokksins. Þetta er
gamall sósíalismi.
Enn er litið á ríkisvaldið sem tæki
til breytinga. Markmiðið er að ná
tökum á ríkisvaldinu og nota það til
góðverka. Ef réttir menn komast á
réttan stað til að stjóma stóm og
smáu vænkast hagur þjóðarinnar
allrar (nema auðvitað hinna ríku
sem em hvort eð er vondir menn).
Marxisminn lyktar langar leiðir.
Félagshyggjumenn spyrja sig ekki
hvort ríkisvaldið sé til þessara hluta
fallið. Reynslan ætti þó að kenna
þeim að ákvarðanir og tilskipanir
opinberra embættismanna geta aldr-
ei komið á stað þekkingar og reynslu
þeirra sem við vandamálin fást af
eigin raun, einstaklinganna.
Góð marxísk analýsa ætti líka að
sýna þeim að hinir raunverulegu
arðræningjar í þessu landi em
stjómmálamenn. Þjóðin skapar
verðmæti sem þeir síðan sóa í pólit-
ískar fjirfestmgar og minnisvarða
sem engum arði skila.
Félagshyggja miðstýringar og
eymdar mun ekki leggja gmnn að
fijálsu íslenzku nútímaþjóðfélagi.
Hugmyndaflugið vantar; stöðnunin
KjaUaiinn
Karl Th. Birgisson
starfsmaður Bandalags
jafnaðarmanna
blasir við. Boðið er upp á eina til-
raun enn, en engar skipulags- eða
hugarfarsbreytingar. Óbreytt kerfi,
annað fólk. Félagshyggjan svo-
nefrida er álíka sjarmerandi og
ffjálshyggjan uppnefhda.
Ný jafnaðarstefna
Ný stjómmálahreyfing og hug-
myndafræði hennar hljóta að taka
mið af breyttum háttum og nýjum
siðum. Takmark hennar hlýtur að
vera að koma íslandi inn í tuttug-
ustu öldina áður en henni lýkur og
leggja grunn að fijálsu og skapandi
þjóðfélagi nýrrar aldar. Það er bjart-
sýn pólitík sem lítur til ffamtíðar en
ekki fortíðar.
Slík hugmyndaffæði byggir fyrst
og fremst á ákveðnu hugarfari. Hún
byggir á viðhorfi til náungans og ber
virðingu fyrir honum sem einstakl-
ingi. Verkefni hennar er að láta fólk
í ffiði, en skapa því aðstæður til að
lifa mannsæmandi lífi. Hún gerir
fólki kleift að vera það sem það vill
vera, en segir því ekki hvemig það
á að vera. Ný hugmyndafræði bygg-
ir á einstaklingshyggju, enda er það
útgangspunktur hennar að fólk sé
gott að upplagi.
Ný jafiiaðarstefna leggur áherzlu
á lýðræði, valddreifingu og mögu-
leika á þátttöku. Markmiðum
lýðræðis verður einungis náð með
því að auka möguleika fólks til að
hafa áhrif á og taka þátt í lausn
þeirra mála sem snerta líf þess og
nánasta umhverfi, samfélagið í heild
og stjóm þess. Þetta þýðir beint lýð-
ræði og skilvirkt stjómkerfi.
Svo er litið á að draumsýn jafnað-
arstefhunnar sé ekki veraldlegur
jöfnuður manna, heldur þjóðfélag
þar sem enginn er fær um að undir-
oka annan - þjóðfélag þar sem
einstaklingurinn er sjálfstæður og
ftjáls, laus við undirokun og kúgun.
Þess vegna ber ekki að beijast gegn
ójöfnuði sem slíkum, heldur völdum
eins yfir öðrum.
Það getur ekki talizt rangt að
græða peninga í heiðarlegum við-
skiptum frjálsra manna. Það er hins
vegar siðlaust að neita fólki um
umbun af störfum þess. Þess vegna
á að vemda viðskiptafrelsi, einn af
löngu horfnum homsteinum al-
þjóðahyggju sósíalismans. Hins
vegar á að koma í veg fyrir að með
fjármagni öðlist menn völd yfir lífi
annarra. Þetta verður m.a. gert með
smáum einingum i atvinnulífi og
vinnustaðalýðræði.
Fijálst upplýsingastreymi er for-
senda lýðræðis og upplýstrar
ákvarðanatöku. Með nýrri tækni
eykst bæði þörf fyrir upplýsingar og
möguleikar til skjótrar, milliliða-
lausrar dreifingar. Hlutverk ríkis-
valdsins er að koma í veg fyrir
misbeitingu þekkingar, en aldrei að
koma í veg fyrir miðlun hennar.
Menning er eitthvað sem fólk ger-
ir, en ekki eitthvað sem fólk er látið
gera. Sá hversdagsfasismi sem
stjómar íslenzku menningarlífi er
óþolandi. Ríkisvaldið á að gefa fólki
kost á að velja úr því bezta og því
versta í íslenzkri og útlenzkri menn-
ingu, en það á aldrei að velja fyrir
það.
Á þessum almenna grunni hljóta
hugmyndir stjómmálahreyfingar
framtíðarinnar að byggjast. Mörkin
em óskýr, svigrúmið er mikið og
stundum byggist afstaðan fremur á
tilfinningu en úthugsuðu hug-
myndakerfi. En svoleiðis á það líka
að vera. Það getur ekki verið hlut-
verk stjómmálahreyfingar að hafa
svör á takteinum við öllum möguleg-
um og ómögulegum vandamálum
mannlífeins. Stjómmálaflokkar eiga
ekki að vera pakkatilboð. Við verð-
um að komast upp úr þvi feni forsjár-
hyggjunnar að stjómmálamenn séu
sífellt að taka ákvarðanir sem ein-
staklingurinn á sjálfur að taka.
Hlutverk Bandalagsins
Á þessum nótum hefur Bandalag
jafnaðarmanna byggt málflutning
sinn sl. þrjú ár. Við viljum byrja á
byrjuninni, halda þjóðfund um nýja
stjórnarskrá. Við viljum aðskilnað
valdþáttanna og beint kjör forsætis-
ráðherra í samræmi við hugmyndir
okkar um beint lýðræði. Við viljum
fylkjaskipulag, frjálst fiskverð,
frjálsa gjaldeyrisverzlun, sölu ríkis-
banka, frjálst fjámiálakerfi og
auðhringalöggjöf, svo dæmi séu
nefnd.
Þetta em róttækar leiðir að sígild-
um markmiðum. Bandalag jafnaðar-
manna er einungis tæki til að koma
þeim í framkvæmd og á aldrei að
verða meira en það. Við verðum allt-
af að hafa þrek til að kasta fyrir
borð gömlum tækjum þegar önnur
betri bjóðast. Ný félagshyggjuhreyf-
ing er hins vegar ekki slíkt tæki.
Bandalag jafnaðarmanna er eini
boðberi nýrra, róttækra hugmynda
í íslenzkum stjómmálum. Það var
stofriað til höfúðs miðstýringu,
flokksræði og forsjárhyggju. At-
burðir síðustu missera sanna að sem
slíkt á það meira erindi inn í íslenzk
stjómmál nú en nokkru sinni fyrr.
Allar spár um dauða þess em Ó6k-
hyggja kerfisins, sem finnst sér
ógnað af hinni nýju jafnaðarstefnu
frelsis og upplýsingar sem vinnur
fyrir fólk en ekki gegn því.
Karl Th. Birgisson.
„Margt bendir til að nú sé betri grund-
völlur en oft áður fyrir byltingu í íslensk-
um stjórnmálum.“