Dagblaðið Vísir - DV - 30.01.1987, Blaðsíða 26

38
FÖSTUDAGUR 30. JANÚAR 1987.
Merming_____ dv
Fallbyssur draga ýsur
Jónas Svafár:
Sjösfjaman í meyjarmerklnu.
Vaka-Helgafell 1986, 40 bls.
Fyrsta bók Jónasar birtist árið 1952
og bar magnað nafii: Það blæðir úr
morgunsárinu. 1957 kom Geislavirk
tungl, og 1968 kom loks heildarútgáfa,
þar sem mörg kvæðin voru breytt;
Klettabelti fjallkonunnar. Hér eru enn
mörg sömu kvæði í endurskoðaðri
mynd og stundum með breyttum titli.
Ekkert efiiisyfirlit, og því ekki alls-
kostar auðvelt að átta sig á þessari
bók, en hún virðist hafa að geyma 6
af 13 ljóðum fyrstu bókarinnar, 12 af
19 annarrar bókar, en ekkert þeirra 5
ljóða sem bættust við 1968. Þess í stað
er hér tæpur tugur nýrra ljóða. Nú sem
þá prýða bókina sérstæðar teikningar
Jónasar. Þær hafa sömu sérkenni og
ljóðin, eru tvíbentar.
Sérkenni Ijóðanna
hefur alla tíð verið nærskoðun
tungumálsins, sem stundum er kallað
orðaleikir, og birtist í titli fyrstu bók-
arinnar. „Morguns ár“ þýðir: snemma
morguns, en Jónas skiptir orðinu á
undan s, svo úr verður blæðandi sár.
Þetta birtist í einfaldri mynd í eftirfar-
andi ljóði þar sem brussan hún Ella
fer í skó, hún er ber, en sveipar sig
líni, hellir víni varlega í glas og bölvar
einhveijum landshluta. Jafnframt
þessari fi-ásögn er ljóðið heilmikil
landfræðiþula: Brussel, Sviss, Spánn,
Rússland, Skóda, Osló, Berlín, Varsjá,
Vín, Glasgow, Helvetia, París.
Eva hrópar
Brussan ella
Svissaði sér
I Spánýja
Rússkinns
Skó-da
Og sló um sig
Bera líni
með Varsjá
hellti hún Víni
í Glas-go
to Hell-vítia
með Par-t
af ís-landi
Fer milli mála, að Jónas er frum-
kvöðull „fyndnu kynslóðarinnar"?
Framhald þessa er hjá Sigurði Páls-
syni, Pétri Gunnarssyni, Þórami
Eldjám o.fl. Þeir höfundar hafa sætt
töluverðu aðkasti fyrir gáskafrdla
hugkvæmni sína, og síst vom Jónasi
búnar betri aðstæður. Svona alvöm-
leysi hlaut að jaðra við bilun, alltént
gat það ekki talist merkilegt „framlag
í umræðuna". Svo fór að listamaður-
inn hraktist út í að yrkja upp Þjóð-
viljaleiðara, og hafði litlu við þá að
bæta. Þessa gætti nokkuð í Geisla-
virkum tunglum, en einkum þó í
Klettabeltinu. Einmitt þeim ljóðum er
hér sleppt, þótt sömu viðhorf fái að
Jónas Svafár skáld.
njóta sín í listrænna búningi. Þess-
vegna er þetta nýja ljóðasafh Jónasar
miklu sterkara en Klettabeltið. Tökum
dæmi, þar sem ég feitletra orðin sem
notuð em til líkinga:
Stjórnarskrá
stjómarskrá alþingis er með
lykil að hegningarhúsinu
heimastjóm varð á skipunum
til fiskveiða og flutninga
fullveldi vegarins til vélráða
var atvinnuleysi og styrjöld
ættjörðin starði í hemaðar-
hugsjón
á efhahagsaðstoð frá flugvellin-
um
lýðveldið færði út landhelgina
og stjómin rafmagnaði
auðhring um föðurlandið
Annað ljóð finnst mér þó mun sterk-
ara, vegna þess að þar er allt samstillt
á einn slitinn frasa úr fréttum, allt er
öfugsnúið og óskiljanlegt eins og í
þeim, grundvallaratriði lífsins reynast
Bókmenntir
öm Ólafsson
hafa þann tilgang að verða fyrir
stjómsýslu. Samstillingin tekst með
því að nota sér það, að algeng orð eins
og lesa og ganga hafa fleiri en eina
merkingu. Allt mannlífið er sýnt í
sjónhending með algengu orðalagi
eins og vaxa úr grasi-ganga í bamdóm.
Að „gefa upp tekjumar" minnir á „að
gefa upp öndina", það yrði þá líklega
bani höfðingjanna ef þeir hættu að
svíkja undan skatti.
Ríkissjóður
mannaböm vaxa úr grasi
og grasið sprettur úr mold
til að fá styrk úr ríkissjóði
ungir menn lesa erlendis
grænjaxlinn af skilningstrénu
til að fá styrk úr ríkissjóði
gamlir menn ganga í bamdóm
og þorskurinn gengur í netið
til að fá styrk úr ríkissjóði
ef höíðingjamir
hafa bein í nefinu
til að hneigja höfuðið
og gefa upp tekjumar.
Nýju ljóðin eru hugvitssamleg eins
og þau fyrstu, þótt þau séu ekki eins
máttug. Stjórnarskrá hér að ofan er
eitt hinna nýju, en Ríkissjóður er frá
1958. Þetta er þó samstillt bók, og fer
vel á því að ljúka henni á sjálfú ljóð-
inu „Það blæðir úr morgunsárinu".
Ég á ekki von á því að þetta ljóða-
safn verði nokkum tíma talið til hinna
merkustu á íslandi, en það er meðal
hinna sérkennilegustu frá því um
miðja 20. öld, og það hefur haft vem-
leg áhrif, einkum á þau ljóðskáld sem
síðan hefur mikið kveðið að. Auk fyrr-
talinna myndi ég nefiia Matthías
Johannessen.
Breytingar á ljóðunum em ekki
miklar. Oftast er bara breytt röð ljóð-
línupars, svo sem í Tónlist (bls. 12),
3.-4. lína hefur skipt um sæti við 5.-6.,
og Landhelgi (bls. 22), þar hefúr 3.-4.
1. færst fram frá því að vera 7.-8. 1.,
og orðið mánasigð kemur fyrir orðið
tunglið, auk þess bætast við orðin sem
ég rita feitt í fyrstu tveimur línum:
Frelsissól fiskur í djúpum sjó
skin með karfans kalda blóði
Þetta verður nákvæmara, mynd-
rænna. Málalengingum er sleppt í
iðnvæðing, og þar verður merkileg
breyting í lokin, sem sýnir sögu sós-
íalískrar hreyfingar á Islandi:
en iðnaður og verslun
gerðu krók á móti bragði
og fjallkonan snéri
byltingarsinnaða kleinu
- þetta var 1954, en nú hljóðar þetta
svo:
en iðnvæðingin gerði krók
á móti bragði og verkalýðurinn
snéri þjóðemissinnaða kleinu.
VIKAN
er blaðið
» ;•
:■■■ W'y''
3* fs
. ■ , -■ V- .

Gefðu mér gott stríð
og ég harðna
- segir Albert Guðmundsson iðnaðarráðhena í Vikuviðtalinu
Rauður
kjólí,
smásaga eftir
Oddnýju Björgvins-
dóttur. Fyrsta smá-
saga höfundar sem
birtist á prenti. Viðtal
við höfundinn.
í þijá mánuði á eftir
leið ég vítiskvalir í
fráhvörfum eftir alla
neysluna. Hefði ég
ekld átt fjölskyldu
mina að hefði ég
svipt mig lífi, segir
fyrrverandi eitur-
lyfjaneytandi í viðtali
við Vikuna.
Hvað vantar? Tilbú-
inn varahlut eða líf-
fræðilegan, gervis-
inar eða beinmerg?
Lesið um varahluta-
þjónustu líkamans í
Vikunni.
Missið ekki af þessari Viku