Dagblaðið Vísir - DV - 05.06.1987, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 5. JÚNÍ 1987.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SiMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 550 kr.
Verð i lausasölu virka daga 55 kr. - Helgarblað 65 kr.
Sérkennileg deila
Ovanaleg deila er risin vestur í Háskóla. Auglýst
hefur verið laus til umsóknar lektorsstaða í félagsvís-
indadeild og meðal umsækjenda er dr. Hannes Hólm-
steinn Gissurarson stjórnmálafræðingur. Lögfræðingur
Hannesar hefur fyrir hönd umbjóðanda síns mótmælt
skipan dómnefndar sem á að fjalla um hæfni umsækj-
enda. Sú krafa er sett fram að umboð dómefndarmanna
verði afturkallað á þeirri forsendu að nefndarmenn
kunni að reynast hlutdrægir í mati sínu á hæfni Hannes-
ar vegna þess að þeir séu ýmist í vinfengi við aðra
umsækjendur eða hafi staðið í illvígum persónulegum
og pólitískum deilum við Hannes.
Frávísunarkrafan er með öðrum orðum ekki byggð á
almennum lagareglum um vanhæfni, þar sem ákvörðun-
arefni stjórnvalds varðar handhafa stjórnvaldsins
sjálfan eða nána venslamenn hans. Enginn skyldleiki
mun vera með dómnefndarmönnum annars vegar og
umsækjendum um lektorsstöðuna hins vegar, heldur er
til þess vísað að kunningsskapur og skoðanaágreining-
ur sé til staðar.
Það mun fátítt, ef ekki óþekkt, að slíkar forsendur
séu hafðar uppi um vanhæfni. Að því leyti er málarekst-
ur þessi nýstárlegur og fróðlegur sem fordæmi, hvort
heldur mótmælin eru tekin til greina eða ekki. Á ís-
landi eru kunningja- og vinatengsl almenn þvers og
kruss um þjóðfélagið. Vináttubönd hafa ugglaust átt
mikinn þátt í mótun Islandssögunnar, bæði að því er
varðar skipan embætta, stuðning við stjórnmálamenn,
hvers konar hagsmunagæslu og málatilbúnað á ólíkleg-
ustu sviðum. Það hefur lengi verið opinbert leyndarmál
og þegjandi samkomulag um að kunningsskapur ráði
úrslitum um starfsráðningar, jafnt á hinum almenna
vinnumarkaði sem hjá hinu opinbera. Pólitískur kunn-
ingsskapur, ættartengsl og venslabönd hafa stundum
verið árangursríkari til frama og forráða heldur en hlut-
laust mat á menntun og hæfileikum. Þessu hefur þjóðin
kyngt. Ekki vegna þess að það sé góð og gild regla,
heldur af hinu að flestir hafa eða munu njóta góðs af
henni sjálfir. í rauninni er vafasamt að íslendingar geti
nokkurn tíma losað sig við áhrif kunningsskaparins,
svo fámenn sem þjóðin er og nálægðin mikil manna í
milli. Við erum öll alin upp á sömu þúfunni.
Einmitt af því nálægðin er þessi þá er návígið óhjá-
kvæmilegt þegar skoðanaágreiningur rís. Deilur verða
persónulegri og menn taka ekki aðeins afstöðu til mál-
efna, heldur einnig til mannanna sem halda þeim fram.
Þetta á ekki síst við um þann málaflokk og þau fræði
sem umrædd staða í félagsvísindadeild Háskólans snýst
um. Kennarar deildarinnar, dómnefndarmenn og um-
sækjendur hafa flestir hverjir verið virkir þátttakendur
í opinberum umræðum um stjórnmál og stjórnmála-
fræði. Skoðanaskipti og skoðanaágreiningur þeirra í
milli er jafnvel eðli og inntak þeirra fræða sem mennt-
un þeirra snýst um.
Undir það skal tekið að Hannes Hólmsteinn hlýtur
að geta gert kröfu til þess að hann njóti hlutlægs og
óvilhalls dóms þegar umsókn hans er metin. Þá réttlæt-
iskröfu eiga allir. Hitt er annað að krafan er byggð á
öðrum og nýjum forsendum en áður hafa varðað van-
hæfni. Ef þau rök eru tekin gild er hætt við að vandlifað
verði fyrir dómnefndir sem önnur stjórnvöld, sem veita
eða skipa í opinberar stöður í framtíðinni. Niðurstaða
þessa máls er að því leyti fróðleg að hún mun skapa
fordæmi á hvorn veginn sem fer. Ellert B Schram
„Auövitað er mjög mikilvægt að ríkisvaldið sé ekki að skipta sér af kjarasamningum, sem því miður hefur gerst
alltof oft, en hingað til aðeins til launaskerðingar."
Þrjú þúsund ára
tregðulögmál
Þessa dagana er mikið rætt um þá
forgangskröfu Kvennalistans í
stjómarmyndunarviðræðum að lág-
markslaun og lífeyrir dugi til fram-
færslu. Það sem kemur mér mest á
óvart er hve margir voru hissa á því
að við værum svo fastar fyrir varð-
andi þessa kröfu. Við lögðum einnig
áherslu á að sérstakt átak yrði gert
varðandi laun og kjör kvenna. Til
að þessu marki yrði náð töldum við
ekki neina aðra leið öruggari en að
lögbinda lágmarkslaun þótt það
hefði ekki verið skilyrði af okkar
hálfu ef aðrar færar leiðir fyndust.
Vangaveltur hagfræðinganna
Eitt af því sem kom fram í stjómar-
myndunarviðræðum Kvennalista,
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks
var álit frá hagfræðingi ASÍ og fram-
kvæmdastjóra Verslunarráðs og
fyrrverandi hagfræðingi VSl um lág-
markslaun. Þetta álit hefur nú verið
birt i dagblöðunum. Það er tekið
fram í álitinu að þetta séu þeirra
eigin sjónarmið en ekki þeirra sam-
taka sem þeir vinna fyrir.
í áliti þeirra finna þeir lágmarks-
launum allt til foráttu og telja engan
veginn hægt að komast hjá því að
hækkun lægstu launa muni leiða til
sömu hækkunar upp allan launa-
stigann. Það er auðvitað deginum
ljósara að ef vilji er ekki fyrir hendi
til að hækka lægstu laun sérstaklega
þó tekst það ekki. Það þarf enga
spekinga til að sjá að það þarf að
gera vissar ráðstafanir til að slíkt
takist og þá ættu hagfræðingar að
geta notið sín. En eins og segir í
greinargerð hagfræðinganna:
„Breytingar ó launahlutföllum hin-
um lægstlaunuðu í hag kalla ekki
aðeins á tæknilega útfærslu, heldur
ekki síður á almenna samstöðu
verkalýðshreyfingar og vinnuveit-
enda bæði í kjarasamningum og í
ákvörðun um greidd laun.“ Auðvitað
er nauðsynlegt að aðilar vinnumark-
aðarins vilji taka þátt í þessu átaki,
eða eigum við að segja byltingu?
Launalögmál landsins milli
vatnanna
Kjallaiinn
Kristín Einarsdóttir
þingkona Kvennalista
þúsund árum fyrir Krists burð hafi
launahlutföll í Mesópótamíu verið
svipuð og á íslandi nútímans. Ég
hélt að þar hefði jafhvel tíðkast
þrælahald. Varla eru hagfræðing-
amir að tala um slíkt. Eða hvað?
Hvaða sögu hafa þessir menn verið
að lesa? Það þarf ekki að fara mörg
ár aftur í tímann til að sjá að breyt-
ingar hafa orðið á launastiganum.
Kennarar hafa t.d. lækkað í launum
miðað við aðrar stéttir undanfarinn
áratug. Tölvufræðingar og kerfis-
fræðingar hafa hins vegar hækkað
á sama tíma. Einnig hefur launa-
munur milli karla og kvenna aldrei
verið meiri en nú og hefur farið vax-
andi undanfarin ár. Hvaða launalög-
mál er það?
íhlutun í kjarasamninga
óæskileg íhlutun í kjarasamninga.
Auðvitað er mjög mikilvægt að ríkis-
valdið sé ekki að skipta sér af
kjarasamningum, sem því miður hef-
ur gerst allt of oft, en hingað til
aðeins til launaskerðingar. Við lítum
einnig á það sem neyðarráðstöfún
að setja lög um lágmarkslaun. Best
væri ef aðilar vinnumarkaðarins í
samvinnu við ríkisvaldið kæmu sér
saman um leið til að fólk fái laun
er duga til framfærslu. Það getur
varla verið að þeir sem um launin
semja telji að fólk geti skrimt á tæp-
um 28 þúsundum á mánuði og að
konur eigi um aldur og ævi að sætta
sig við lægri laun en karlar.
Þjóðarsátt
Þegar sú ríkisstjóm tók við sem
enn situr var gerð mjög gróf íhlutun
í kjör fólks með því að fella niður
vísitölubindingu launa en láta láns-
kjaravísitölu æða áfram. Það var
gert með víðtæku samkomulagi sem
kallað var þjóðarsátt. Hvers vegna
sameinumst við ekki og gemm aðra
þjóðarsátt um það að hækka lægstu
launin án þess að þeir sem mest bera
úr býtum þurfi að fá sömu prósentu-
hækkun eins og hinir og því meiri
hækkun í krónum talið?
Það er borin von að breytingar
verði ef helstu aðilar vinnumarkað-
arins hafa sömu skoðun og starfs-
menn samtaka þeirra varðandi
tregðu launalögmáls Mesópótamíu.
Kvennalistakonur em ekki
hræddar við að takast á við tregðu-
lögmál, jaíhvel þótt þau séu þrjú
þúsund ára gömul og komin frá fjar-
lægum löndum. Við verðum að fá
fleiri til liðs við okkur. Með sam-
stöðu og vilja hefst það.
Kristín Einarsdóttir
Einhliða hækkun lægstu launa
Hagfræðingamir benda okkur, - með eða án lögbindingar af hálfu
sem minna erum lesin í sögu, á að ríkisins hefur af sumum verið talin
„Kvennalistakonur eru ekki hræddar við
að takast á við tregðulögmál, jafnvel þótt
þau séu þrjú þúsund ára gömul og komin
frá fjarlægum löndum.“