Dagblaðið Vísir - DV - 05.06.1987, Blaðsíða 27

FÖSTUDAGUR 5. JUNÍ 1987.
39
Merming
Ákafur myndskeri
Yngve Zakarias í Norræna húsinu
Frumlegasta listsýning borgarinnar
virðist hafa farið íram hjá þorra mynd-
listaráhugamanna, nefnilega sýning
hins norska listamanns, Yngve Zakar-
ias, í Norræna húsinu. Stórt orð
Hákot, en sýning Zakarias er frumleg
fyrir þær sakir að hann hefur þróað
nýja og gjöfula tækni upp úr gömlum
hefðum og sú tækni hefur svo aftur
þróað með listamanninum nýja hæfi-
leika.
Einföldustu hugsmíðir eru ævinlega
þær bestu og það á einnig við um
hugmyndir Zakariasar. Allir norskir
listamenn þekkja tréristur Munchs,
en fáir virðast hafa gaumgæft tækni-
legar hliðar þeirra eins rækilega og
Zakarias.
Það vill nefhilega svo til að hin út-
skoma þrykkplata er oft engu áhrifa-
minna myndverk heldur en þrykkið
sem það getur af sér. Þetta varð mér
fyrst ljóst er ég hitti pólska tréristu-
snillinginn Jerzy Panek sem nú er
hættur að þrykkja nema nokkur ein-
tök eftir tréplötum sínum þar sem
hann vill ekki skemma á þeim skurð-
inn.
Listræna verðleika þrykkplötunnar,
hins svokallaða „matrix", þekkja
menn yfirleitt ekki, því í flestum tilfell-
um er hún ekki til sýnis á söfnum
nema að einhverju sérstöku tilefni.
Allt um það hefur Zakarias komið
auga á fegurð og tjáningarmöguleika
hinnar útskomu plötu og á grundvelli
hennar leggur hann á listrænan bratt-
ann.
Með vélbor og juðara
Listamaðurinn fær sér sem sagt tré-
plötur af öllum stærðum og gerðum,
og þá einnig gamlar hurðir og ýmis-
lega spýtnaafganga, grunnar þessi
aðföng í einum eða tveimur litum,
teiknar á grunninn með vélbor og
hnykkir á teikningunni eða fyllir upp
í hana með juðara. Síðan er ekki óal-
gengt að Zakarias fari aftur ofan í
útskurðinn með málningu.
Eiginlega ætti Iðnskólinn að gera
út hóp til að grandskoða vinnubrögð
listamannsins.
Vinnuslys, þ.á m. rifúr, óvæntir gall-
ar í viðnum, og annað í þá vem, fá
ekki par á listamanninn, heldur snýr
hann þeim sér í hag, gerir þá að hlut-
takendum í myndverkunum.
Að þessu loknu gæti Zakarias síðan
þiykkt eftir tréflötum sínum, kærði
hann sig um það.
Hvaða kostir fylgja svo þessum
vinnumáta? Jú, Zakarias sameinar í
honum ýmsa helstu kosti tréristunnar
og málverksins, gott ef ekki lágmynd-
arinnar líka.
Úr tréristunni fær hann hina bein-
skeyttu línu sem tjáð getur helstu
tilfinningamál hreint og umbúðalaust
en færir henni í staðinn aukið hreyfi-
afl og galdur tilviljunarinnar.
Síðan hefur hann litinn, samfelldan
eða yrjóttan, til þess að ítreka það sem
gerist í ærslafullri teikningunni eða
dempa það niður ef það ætlar úr bönd-
unum.
Snöfurlegur teiknari
Og þar sem línuteikningin er dýpst
í viðnum myndast einnig þrívídd sem
kallar á frekari nýtingu, kannski upp-
hleyptar myndir, hvað veit ég.
En allt þetta færi fyrir lítið ef Zakar-
ias væri ekki sá snöfúrlegi teiknari
sem hann er. Jafnt í stórum verkum
sem smáum tekst honum að vekja til
lífsins hvert viðfangsefni með því að
halda teikningunni opinni fyrir sér-
hverri hugdettu, sérhverju viðbragði
tauga og vöðva. Síðan má velta fyrir
sér að hve miklu leyti teikning lista-
mannsins ræðst af því verkfæri sem
hann notar, rafbomum, sem hann riss-
ar með báðum höndum.
Atburðir í myndverkum Zakariasar
geta því þróast á ótal marga vegu,
allt eftir því hvernig áhorfandinn vill
leggja út af þeim.
Zakarias getur sett af stað feikilegt
Myndlist
Aðalsteinn Ingólfsson
umrót með tveimur . kyrrstæðum
mannverum, eins og í stúlkumyndum
sínum, eða þá að hann honum tekst
með einni brotinni linu að vekja stór-
an flöt til lífs, sjá gráa myndröð hans
frá íslandi (nr. 13-16).
Með þessum hætti hefur Zakarias
búið sér og öðrum í haginn fyrir frek-
ari tilraunir með málverk á trégrunn.
Þar með höfúm við nálgast uppruna
vestrænnar myndlistar því eins og
mörgum er eflaust kunnugt voru
fyrstu olíumálverkin einmitt máluð á
tré. -ai
Yngve Zakarias að störfum.
Freyja (Lilja Þórisdótlir) ásamt fylgisveinum.
„Asa- og jötnabandið" í leikritinu.
AF guðum og jötnum
í tilefni af M-hátíðinni á ísafirði
frumsýndi Þjóðleikhúsið nýtt, ís-
lenskt verk í félagsheimilinu í
Hnífsdal í gærkvöldi. Leikritið Hvar
er hamarinn?, eftir Njörð P. Njarð-
vík, er „gleðileikur fyrir eldri börn
og fullorðna" og á æfingu, sem ég
átti kost á að sjá, áður en leik-
hópurinn pakkaði niður og flaug
vestur, var að sjá og heyra að þessi
lýsing væri vel við hæfi. Bæði böm
og fullorðnir, sem viðstaddir vom,
skemmtu sér hið besta.
Brynja Benediktsdóttir leikstýrir
verkinu og hefur fengið til liðs við
sig þá Sigmjón Jóhannsson, sem
hannar leikmynd og búninga (og það
eru nú búingar, sem sjón er að sjá)
og Hjálmar H. Ragnarsson höfund
tónlsistar.
Verkinu er ætlað að vekja hlátur
og gleði, svo vitnað sé í orð leikstjór-
ans, Brynju, en líka forvitni og
löngun til að kynnast þeim bók-
menntum, sem að baki þvf liggja.
Fantasían fær að blómstra í úr-
vinnslu Brynju og Sigurjóns og eins
og áður sagði er heldur betur sjón
að sjá liðið í Ásgarði og þursaflokk-
inn í neðra, því að búningar eru
hannaðir af miklu fjöri og litagleði.
Farið verður með verkið í leikför
um Vestfirði nú eftir sýningarnar á
M-hátíðinni og það síðan tekið til
sýninga hér syðra í haust. Sviðs-
búnaður er einfaldur. leikararnir
bregða sér í ýmis hlutverk og leggja
gjörva hönd á margt í sýningunni,
allt til þess að einfalda framkvæmd-
ina.
Tónlistin eftir Hjálmar H. Ragn-
arsson er sérstaklega samin fyrir
verkið og skapar mikla stemnningu.
Fimm hljóðfaeffaleikarar leika á
fjölda hljóðfæra, auk þess sem þeir
bregða sér i ýmis gervi.
Njörður P. Njarðvík sækir efnivið
í Þrymskviðu, þetta gamansama
fomkvæði, sem margir þekkja (að
minnsta kosti efni þess). I kvæðinu
sjálfu er vissulega feitt kjöt á beini
og þar er brugðið upp skemmtilegum
andstæðum. Þór, með alla sína
krafta, getur lítt aðhafst án ráð-
snilldar og slægðar Ix)ka. Hinni
fögm Freyju em teflt gegn foráttu-
ófrýnilegum þursanum Þrymi. Og
Þór (Öm Árnason) og Loki (Randver Þorláksson) ræöast viö.
Leiklist
Auður Eydal
Ásgarður. bústaður guðanna. er
bjartur og hlýr, andstæða ótótlegra
heimkynna jötnanna. með sinni bláu
birtu.
Njörður semur ágætlega leikhæf-
an texta og með leikritinu bvggir
hann brú á milli þessara fomu sagna
og nýja tímans. guðir og jötnar
ganga fyrirhafnarlaust inn í nú-
tímann og þar sem handriti höfundar
slepgir tekur úrvinnsla leikhússins
við. I allri sýningunni kallast á gamli
og nýi timinn. svo ég noti aftur orð
leikstjórans. og það má vera dauður
maður. sem ekki skemmtir sér við
að fylgjast með tilbui'ðum gtuða og
þursa.
í helstu hlutverkum em þau Öm
Ámason (Þór). Randver Þorláksson
(Loki). Lilja Þórisdóttir (Frevja) og
Erlingur Gíslason (og fleiri) sem
þursinn tvíhöfðaði, sjálfur Þrymur.
Efnistök í Hvar er hamarinn? em
á léttum nótimi eins og i Þryms-
kviðu. og Brvnja Benediktsdóttir
leikstjóri gjörþekkir leiðir leikhúss-
ins til að gera sýningu sem þessa
spennandi og forvitnilega.
Já. hvar er hamarinn?
Þetta er góð spuming. og þeir sem
þekkja efúi Þiymskviðu vita. að á
ýmsu gengur áður en Mjölnir. hamar
Þórs. kemst i réttar hendur um síð-
ir. Hjá hinum vekur sýningin
vonandi forvitni og löngun til að
lesa sér til um bakgmnn hennar.
AE