Dagblaðið Vísir - DV - 18.04.1988, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 18. APRÍL 1988.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri ög útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Verð í lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr. •
Víetnam í A fganistan
Afganistan eru eins konar Víetnam Sovétríkjanna.
Þau hafa þar orðið fyrir svipuðu heimsveldisáfalli og
Bandaríkin urðu fyrir í Víetnamstríðinu. Rauði herinn
hefur ekki ráðið við skæruliða og neyðist til að hverfa
heim við lítinn orðstír og skert sjálfstraust ríkisins.
Afganistan var orðið að myllusteini um háls Sovét-
ríkjanna. Ungú mennirnir komu vonsviknir og eitur-
lyfjasjúkir úr stríðinu. Paradís öreiganna sætti
áhtshnekki í ríkjum múhameðstrúar og þriðja heims-
ins. Lepparnir í Kabúl voru hvarvetna fyrirlitnir.
Að undirlagi Gorbatsjovs flokksleiðtoga hafa Sovét-
ríkin lært af reynslunni í Afganistan. Þau fara sér mun
varlegar en áður í valdatafli heimsveldanna. Brottför
Rauða hersins frá Afganistan er mikilvægt skref í átt
til þolanlegrar sambúðar heimsveldanna á næstu árum.
Á yfirborðinu er hrakfór Sovétríkjanna í Afganistan
minni en hrakför Bandaríkjanna í Víetnam á sínum
tíma. Leppstjórnin fær enn um sinn að lafa í Kabúl og
Bandaríkin hafa tekið á sig hluta af ábyrgð á svokall-
aðri hlutleysisstefnu Afganistans í framtíðinni.
Ekki er samt hægt að reikna með langlífi Nadsíbúlla
lepps í Kabúl. Her hans var ótryggur, þegar hann hafði
stuðning Rauða hersins, og hrynur væntanlega, þegar
skjólið er farið. Eftir mun berjast glæpalýðurinn, sem
hefur engu að tapa, þegar hefnd skæruliða nálgast.
Vesturlandabúar hafa þrátt fyrir allt þetta enga
ástæðu til að ííta með fógnuði til framtíðar Afganistans.
Meðal skæruhða er hver höndin uppi á móti annarri.
Öflugastir eru þeir, sem fyrirlíta Vesturlönd jafnmikið
og Sovétríkin og vilja stofna múhameðskt klerkaríki.
Að undanfórnu hafa skæruliðar skipzt í sjö fylking-
ar, sem gætu hæglega sundrazt í nokkra tugi á næstu
árum. Fjórar af fylkingunum sjö eru múhameðskrar
ofsatrúar, þótt þær gangi yfirleitt ekki eins langt og
róttæku klerkarnir í nágrannaríkinu íran.
Barátta skæruliða innbyrðis mun tefja fyrir, að tæp-
lega sjö mihjón flóttamenn geti snúið aftur til síns
heima. Þeir, sem það geta, munu koma að hrundum
húsum, brenndum ökrum og sprengdum áveitum.
Vandamáhn í Afganistan munu áfram vera hrikaleg.
Allir aðilar munu hafa fullar hendur vopna, þegar
Rauði herinn fer. Sovétríkin og Bandaríkin grýta vopn-
um inn í landið til að bæta sem bezt stöðu sinna manna,
áður en heimsveldasamningurinn um Afganistan tekur
gildi á næstu mánuðum. Blóðbaðið mun lítið minnka.
Samkomulag heimsveldanna gerir ráð fyrir, að hern-
aðaraðstoð þeirra minnki í takt á þessu ári og leggist
niður um áramót, þegar síðustu hermenn Sovétríkjanna
eiga að yfirgefa landið. Vonandi leiðir þetta til hjöðnun-
ar innanlandsátaka, þegar líður fram á næstu ár.
Skásta niðurstaðan í Afganistan væri sigur bandalags
tiltölulega hægfara skæruliða, sem ekki færu að reyna
að stjórna heiminum eins og klerkarnir í Persíu, héldu
sæmilegan frið við björninn í norðri og sköpuðu aðstæð-
ur fyrir flóttamenn til að snúa heim th sín.
Miklu máh skiptir, að menn vænti ekki of mikils af
brottför Rauða hersins. Engin rök mæla með, að Afgan-
istan verði hluti hins frjálsa heims. Landið verður hluti
múhameðska heimsins, vonandi ekki eins hvimleitt og
íran, en sennilega jafnerfitt og Líbanon eða írak.
Fagnaðarefni er einkum fólgið í, að Sovétríkin hafa
loksins lært sömu lexíu og Bandaríkin voru áður búin
að læra, - að jafnvel heimsveldi eru takmörk sett.
Jónas Kristjánsson
„Tíðasta likamshreyfing alþingismanna til þingslita - að rétta upp höndina til samþykkis fyrirmælunum að
ofan,“ segir m.a. i greininni.
Þingræði afnumið
Frá því hefur verið skýrt í fjöl-
miðlum að um 40 meiri háttar
lagafrumvörp hafi verið lögð fram
á Alþingi af ríkisstjórninni strax
eftir páska. Talið er líklegt að
meirihluti þessara mála verði að
lögum áður en Alþingi verður slitið
í vor. Frá því var einnig skýrt að
frumvörp ríkisstjórnarinnar yrðu
að koma fram ekki síöar en síðast-
liðinn mánudag til þess að ekki
þyrfti að leita sérstaks samþykkis
við framlagninu þeirra. Einnig að
ríkisprentsmiðjan Gutenberg
starfaði meö fufium afköstum til
að prenta frumvörp ríkisstjómar-
innar og þyrftu menn þar jafnvel
að leggja á sig aukavinnu til að
frumvörpin næðu tfi þings í tæka
tfð.
Þá var loks frá því skýrt og af því
sýndar myndir þegar aldraðir
þingverðir roguðust með hvem
skjalabunkann á fætur öðrum upp
stiga Alþingishússins svo að forms-
atriðunum um framlagninu
frumvarpanna yrði fullnægt. Að
sjáffsögðu lágu svo frumvörpin
fjörutíu í snyrtilegum bunka á
borðum þingmanna þegar þeir
komu úr páskaleyfi. Drottins dýrð-
ar koppalogni er lokið á Alþingi í
bili og nú skulu þeir sem þar sitja
sinna frumskyldu sinni við ríkis-
stjómina og samþykkja framkomin
frumvörp þrátt fyrir það að tækni-
lega sé útlokað fyrir þá að kynna
sér þau til hlítar.
Þess þurfa þingmenn sjálfsagt
ekki? Hvað ættu alþingismerin líka
að fara að skipta sér af þeim? Tíð-
asta líkamshreyfing alþingis-
manna til þingslita skal því iðkuö
með einbeitni og festu - aö rétta
upp höndina til samþykkis fyrir-
mælunum að ofan.
Fordæmi Bismarcks
og Estrups
A síðustu öld var forsætisráð-
herra í Danmörku sem hét Estmp.
Hann hafði þann hátt á að væri
hann í minnihluta þá var þing ekki
kallað saman en stjórnað með
bráðabirgðalögum. Svo frægur
varð Estrup af endemum fyrir að
misvirða þingræðið að hugtakiö
estmpstjómir er iðulega notað í
þingræðislöndum til að tákna þær
ríkisstjómir sem misviröa rétt
þingkjörinna fulltrúa og fara sínu
fram óháð vilja þjóðarinnar.
Annar stjómmálamaður og öllu
frægari, Otto von Bismarck, hinn
svonefndi jámkanslari, sem var
áhrifamesti stjómmálamaður
Þýskalands í lok síðustu aldar, rak
þingið heim ef það var honum ekki
nógu auðsveipt og stjórnaði líka
með bráðbirgðalögum. Báðir þessi
stjómmálamenn réðu fyrir her og
gátu beitt honum ef á hefði þurft
að halda.
Þó að Bismarck hafi um margt
verið fyrirmyndarstjómmálamaö-
ur, framsýnn og atorkusamur, þá
samræmdust aðfarir hans gagn-
vart þýska þinginu ekki skoðunum
lýðræðis- og þingræðissinna. Það
er einkar athygfisvert að á þeirri
öld, sem liðin er síöan þessir stjórn-
málamenn réðu í ríkjum sínum,
hefur sú þróun orðið, miðað við
stöðu Alþingis íslendinga gagnvart
sfjómvöldum, að það er engin þörf
á því aö senda þingið heim. Þing-
KjaUarinn
Jón Magnússon
lögmaður
menn gera einfaidlega það sem
fyrir þá er lagt.
Geðleysi þingmanna
Mér finnst það geðleysi af þing-
mönnum, alveg óháð því hvort þeir
styðja eða em andstæðingar rikis-
stjómarinnar, að láta fmmvörp
hennar yfir sig ganga með þeim
hætti sem fmmvörpunum fjörutíu
er ætlað að gera. Framvinda mála
er slík á Alþingi að fram til þing-
slita verður nú lagt ofurkapp á að
afgreiða frumvörpin fjörutíu, en
önnur og eldri mál bíða.
Þingforsetar Alþingis líta á það
sem æðstu skyldu sína að þjóna
ríkisstjórninni í hvívetna. Þeir
munu því fram til vors haga dag-
skrá þingfunda, fundartíma Al-
þingis og starfsháttum með tilliti
til þess að frumvörpin fjömtíu fái
framgang.
Nú er þetta ekki í fyrsta skipti
sem ríkisstjórnin sýnir alþingis-
mönnúm jafnfádæma lítilsvirðingu
sem framlagning og ummæli ráð-
herra um frumvörpin fjömtiu bera
með sér. Á hverju vori endurtekur
sama sagan sig. Nokkm fyrir þing-
slit er íjörutíu fmmvörpum dengt
yfir alþingismenn og þingforsetar
bregðast við með þeim hætti sem
að framan er lýst og alþingismenn
rétta upp hendur til samþykkis í
algjörri uppgjöf fyrir stjómvöld-
um, sjálfum sér og hlutverki sínu
til skammar.
Hlutverk Alþingis
Hafi einhver gleymt því, eins og
raunin virðist reyndar vera, þá er
það hlutverk Alþingis að setja
landinu lög. Það er ekki hlutverk
ríkisstjómar og það er ekki hlut-
verk embættismanna í ráðuneyt-
um og stjómarstofnunum. Það er
því ein af frumskyldum alþingis-
manna að gaumgæfa vel öll þau
fmmvörp til laga sem fram koma
hverju sinni og taka afstöðu til
þeirra að lokinni eðlilegri og nauð-
synlegri umfjöllun. Það er líka
skylda þingmanna, þá sérstaklega
þingforseta, að sjá um aö framkom-
in þingmál njóti jafnræöis þannig
sé ekki fmmvarp sem lagt er fram
í apríl afgreitt á undan fmmvarpi
sem lagt er fram í október. Þessum
framskyldum sínum hafa þing-
menn gleymt mörg undanfarin ár.
Þeir hafa líka gleymt því að þeir
eru kjömir sem tilsjónar- og trún-
aöarmenn fólksins til að fylgjast
með og hafa hemil á ríkisstjórnum
hveiju sinni. Þessi gleymska og
yfirgangur ríkisstjóma hefur leitt
til þess að hlutverk Alþingis rýrnar
stöðugt, störfum þess er gefinn
minni og minni gaumur og virðing
þess þverr. Þegar svo er komið að
þingmenn em nánast jafnvélrænir
í afstöðu sinni til stjómarfrum-
varpa og vélmenni sem hlýða
skipunum stjórnenda sinna hlýtur
sú spurning að vakna hvort Alþingi
íslendinga sé ekki tímaskekkja í
dag. Hver era í raun völd Alþingis
og hvað lætur það til sín taka?
Frumvörpin fjörutíu
Mörg undanfarin vor hefur mér
fundist það vera prófsteinn á al-
þingsmenn hvemig þeir bregðast
við þeirri lítilsvirðingu stjórnvalda
sem birtist á hverju vori með fram-
lagningu fjörutíu sljómarfrum-
varpa sem á að samþykkja. Eftir
að hafa haft tækifæri til þess að sjá
þessa niðurlægingu að störfum
innan frá, sem varaþingmaður sitj-
andi öðra hvom á Alþingi þá
blöskra mér meir og meir vinnu-
brögð eða miklu heldur skortur á
vinnubrögðum, sem viðgengst á
Alþingi. Eg er e.t.v. svo gamaldags
að telja Alþingi og það löggjafar-
starf, sem þar á að inna af hendi,
mikilvægasta þáttinn í stjórnkerfi
okkar og Alþingi sem slíkt hom-
stein lýðræðiskerfis okkar. Fram-
ganga fmmvarpanna fiömtíu, sem
ríkisstjómin leggur nú fram, sýnir
betur en flest annaö, hvort á Al-
þingi verður litið með þessum
hætti í dag. Afgreiöi alþingismenn
þau á færibandi em þeir enn á ný
að grafa undan virðingu Alþingis,
bregðast starfskyldum sínum sem
einstaklingar og bregðast því lýð-
ræðiskerfi sem þeim er ætlað að
standa vörð um.
Spyrja má, hefur það skaðað ís-
lenska þjóð á rúmri þúsund ára
vegferð að fmmvörpin skuli ekki
vera lög í landinu? Sé ekki svo er
þá nokkur hætta fólgin í því að
fresta afgreiðslu þeirra til næsta
þings en skoða þau með þeim hætti
aö taka þann tíma til þeirrar skoð-
unar sem eðlilegur getur talist.
Alþingismönnum væri sómi að
slíku verklagi. Það er ekki þeirra
hlutverk að hlýða skipunum ríkis-
stjóma. Væri svo mundi það horfa
til spamaðar aö leggja þingiö ein-
faldlega niður.
Jón Magnússon
„ ... hlýtur sú spurning að vakna hvort
Alþingi íslendinga sé ekki tímaskekkja
í dag? Hver eru í raun völd Alþingis
og hvað lætur það til sín taka?“