Dagblaðið Vísir - DV - 03.09.1988, Blaðsíða 14

Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglysingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð i lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Klofningur?
Hætta er á, aö helztu samtök launafólks, Alþýöusam-
bandið, geti klofnaö á næstunni. Slíkur klofningur yrði
ekki á faglegum heldur á flokkspólitískum grunni.
Sú staöa hefur verið hin síðari ár, að samstarf hefur
ríkt um stjórn Alþýðusambandsins. Helzt hafa ráðið
ferðinni fulltrúar Alþýðubandalags og Sjálfstæðisflokks
en notið stuðnings ýmissa alþýðuflokks- og framsóknar-
manna. Þarna hafa verið í forystusveit þeir Ásmundur
Stefánsson og Björn Þórhallsson. Forystumenn af því
tagi, sem fyrrum var, eru ekki til staðar. Ásmundur
Stefánsson er þannig hagfræðingur, sem fékk fulltrúa-
sæti á Alþýðusambandsþingum fyrir tilstilli sjálfstæðis-
manna í verzlunarmannafélagi. Þessi gæti áfram orðið
raunin, að forseti Alþýðusambandsins kæmi ekki úr
röðum stjórnenda verkalýðsfélags. Hvað sem því líður,
ætti landslýður ekki að kvarta yfir stjórn Ásmundar
og Björns. Á þeirra stjórnartíð hafa verið gerðir margir
kjarasamningar, sem hafa horft til góðs fyrir landsmenn
í heild. Launþegar í heild sinni hafa hagnazt á skynsam-
legri afstöðu ASÍ-forystunnar og samningunum. Ekki
hefur öllu verið hleypt í bál og brand til að keyra upp
krónutöluhækkanir launa. Þvert á móti hefur verið
hugsað um efnahag þjóðarinnar. Slíka stjórn geta menn
verið sæmilega sáttir við frá þjóðhagslegu sjónarmiði.
En nú kann þessu að ljúka. Þessa dagana eru merki um
mögulegan klofning í Alþýðusambandinu.
Enginn verulegur ágreiningur hefur verið meðal
helztu forystumanna Alþýðusambandsins - fyrr en nú.
Nú er spurningin mikla afstaðan til viðræðna við rík-
isstjórnarmenn um niðurfærsluna. Kjör fólks hafa þeg-
ar verið skert. Eiga alþýðusamtökin samt að ræða við
ráðherra um framvindu mála? Því hefur Kristján
Thorlacius, formaður Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja, í raun hafnað. Ásmundur Stefánsson hóf einnig
afskipti af máhnu með hörðum yfirlýsingum þess efnis,
hvílíkt högg það yrði á verkalýðshreyfmguna, ef niður-
færsla yrði valin. En þá kom upp ágreiningurinn í ASÍ.
í ljós kom, að sjálfstæðismenn og alþýðuflokksmenn
vildu fara í viðræðurnar. Þar stóðu þeir gegn alþýðu-
bandalagsmönnum. Guðmundur J. Guðmundsson sner-
ist einnig gegn Ásmundi og vildi fara í viðræður. Að
vísu sagði Guðmundur, að spurningin væri, hvort menn
vildu láta skjóta sig eða hengja. En hvað sem því líður,
í viðræður skyldi farið. í þessari stöðu sá Ásmundur
Stefánsson sitt óvænna og sagðist mundu fara í viðræð-
ur við forsætisráðherra. Atkvæði voru ekki látin ganga
í ASÍ. Augljóst var, að viðræðumenn yrðu ofan á.
Deilurnar hafa verið svo harðar, að þær gætu leitt
til klöfnings í Alþýðusambandinu. A.m.k. má Ásmundur
Stefánsson vara sig. Vera má, að nýr meirihluti, sem
eitthvað blífur, hafi myndazt. Þar koma til sjálfstæðis-
og alþýðuflokksmenn. Þetta gæti kostað Ásmund for-
setasætið. Alþýðuflokksmenn hafa um skeið rennt til
þess sætis hýru auga. Þeir vonuðust lengi til, að Karl
Steinar Guðnason kynni að taka sætið, en það virðist
nú ólíklegt. Vel má vera, að. nýr meirihluti leiti enn á
ný til manns, sem í raun hafi staðið utan samtakanna.
Þing Alþýðusambandsins stendur fyrir dyrum.
Ágreiningurinn í ASÍ er flokkspóhtískur og snýst um
afstöðu til ríkisstjórnarinnar í heild sinni. Standi ríkis-
stjórnin eitthvað, getur það haft afdrifaríkar afleiðingar
á ráðsmennsku í ASÍ.
Haukur Helgason
LAUGARDAGUR 3. SEPTEMBER 1988.
t.r.Af IT-nnT.frTTfT'-.Trj <TT T r, t, C\ Q A f f. T
Crocker fæst við að
bæta úr afglöpum
Kissingers í Afríku
Atburöir þriðjudagsins 30. ágúst
eiga sér ekki fordæmi í skiptum
Suður-Afríku við svertingjaríkin í
norðri. Suður-afrískur her hörfaði
frá Angóla eftir að stjórnin í Pretor-
ia sá þann kost vænstan að gefast
upp við að koma sínum mönnum
til valda í höfuðborginni Lusaka.
Meðan suöur-afrískir skriðdrekar,
herbílar og vélbyssuvagnar
streymdu suður yfir landamæral-
ínuna, út úr Angóla og inn í Namib-
íu, fylgdust angólskir og kúbanskir
hðsforingjar með brottför hersins
sem þeir hafa átt i höggi við undan-
farinn áratug.
Með brottfórinni frá Angóla fyrir
1. september hefur stjórn Suður-
Afríku staðið að sínu leyti við
fyrsta liðinn af margþættu sam-
komulagi sem enn er að taka á sig
mynd í fundaröð sem færst hefur
ERLEND TÍÐINDI
Magnús Torfi
Ólafsson
Frá brottför suður-afrísku hersveitanna frá Angóla á þriðjudag. Suður-
afríski ofurstinn Archie Moore (t.h.) spjaliar við kúbanska ofurstann
José Suri (t.v.). Á milli þeirra gengur túlkur.
mihi Lissabon, New York, London,
Genfar og Kairó en virðist hafa
numið staðar í Brazzaville, höfuð-
borg Kongólýðveldisins. Þar ræð-
ast við fulltrúar Angóla, Kúbu og
Suður-Afríku með mihigöngu
bandaríska aðstoðarutanríkisráð-
herrans um Afríkumálefni, Chest-
ers Crockers, og sovéskur aðstoð-
arutanríkisráðherra var líka mætt-
ur á síðasta fundi.
Fram undan eru fleiri fundir, og
nú um skilmála fyrir að stöðvun
hernaöar Suður-Afríkumanna í
Angóla fylgi að ríkið láti af hendi
Namibíu eftir 72 ára yflrráð, síð-
ustu áratugina í óþökk Sameinuðu
þjóðanna. Sjö mánaða undirbún-
ingstími, sem ályktun SÞ númer
435 frá 1978 setur fyrir frjálsum
kosningum í Namibíu undir al-
þjóðlegu eftirliti til að gera landið
sjálfstætt, getur okkar vegna hafist
1. nóvember næstkomandi, segja
Suður-Afríkumenn. En þá þurfa
Uka Kúbumenn að hafa sig á brott
úr Angóla fyrir kosningadaginn í
Namibíu, 1. júni 1989.
Suður-Afríkustjóm hefur áður
látið líklega aö uppfyUa ályktun SÞ
um Namibíu og hún gerði griða-
sáttmála við Angóla fyrir fjórum
árum en hafði hann brátt að engu.
Nú er haft á orði að stjómvöld í
Windhoek, höfuðstað Namibíu,
efni til kosninga að suður-afrískum
hætti, og bomar era brigður á í
Pretoria að SÞ geti komið fram af
óhlutdrægni við umsjón kosninga
í landinu, af því að í ályktun 435
er sjálfstæðishreyfingin SWAPO
viöurkennd fufltrúi Namibíu-
manna. Hún hefur haldið uppi
skærahernaði síðan 1966 en lýsir
nú yfir vopnahléi jafnframt því sem
á er komið meö Angóla og Suður-
Afríku.
En þrátt fyrir þessa viðleitni til
að hafa á takteinum undanbrögö
ber allt með sér að stjómin í Pretor-
ia finni nú á sér meiri þrýsting en
áður að ganga til friðargerðar.
Hann er bæði hernaðarlegur og
pólitískur.
Svo er mál með vexti að her Suð-
ur-Afríku komst í slæma klípu í
Angóla fyrr á þessu ári. Með sam-
ræmdum aðgerðum reyndu suður-
afrískar sveitir og skæruherinn
UNITA, undir stjórn Jonas Sav-
imbi, að leggja undir sig allan suð-
urhluta Angóla og jafnvel að sækja
fram til höfuðborgarinnar. í hörð-
um bardögum á öndverðu þessu ári
um virkisborgir og flugstöðvar,
tókst her Angóla með aðstoö Kúbu-
hers að stöðva þessa sókn og koma
sér upp um 450 kílómetra langri
víglínu aðeins 25 kílómetra norðan
landamæranna að Namibíu.
Þessi málalok settu stjóm Suð-
ur-Afríku í póhtíska vamarstöðu,
bæði heima fyrir og gagnvart óop-
inberum bandamönnum sínum í
Washington. Mannfall suður-
afríska hersins var margfalt meira
en áður hafði þekkst í bardögum í
Angóla. Slíkt er viðkvæmt mál í
landi þar sem hver vopnfær karl
er herskyldur fram á sextugsaldur.
Ekki varö stjórninni í Pretoria
minna um þegar hún gerði sér ljóst
að Bandaríkjastjórn væri tekin að
leika tveim skjöldum í Angóla.
Kúbumenn réttu hlut sinn og An-
gólahers gagnvart síðustu sókn
suður-afríska hersins með því að
fjölga í hði sínu um 12.000 manns,
úr 35.000 í 47.000, og fluttu liðsau-
kann á vettvang í skyndi með her-
flutningaflugvélum. Bandaríkja-
menn fylgdust að sjálfsögðu meö
hðsflutningunum frá Kúbu, en þeir
létu hjá hða að gera stjórn Suður-
Afríku vara við. Því kom gagn-
sóknin liði hennar í opna skjöldu.
Innanlandsófriðurinn í Angóla
hefur nú staðið í 13 ár og hann
hófst með því að Henry Kissinger,
þá utanríitisráðherra Bandaríkj-
anna, taldi Ford forseta á að beita
fégjöfum og vopnasendingum til að
ónýta samkomulag þriggja mis-
mundandi frelsishreyflnga um að
þær skyldu í sameiningu taka við
stjóm landsins af Portúgölum og
láta svo kosningar skera úr um
valdahlutföh. Kissinger taldi hreyf-
inguna MPLA sigurstranglegasta
en haha undir Sovétmenn. Því lét
hann leyniþjónustuna CIA færa
fomvinum sínum í hreyfmgunni
FNLA 300.000 dohara til að þeir ryfu
samkomulagið og réðust á-sveitir
MPLA. Þetta gerðist í janúar 1975.
Brátt komust Sovétmenn að þvi
hvað-gerst hafði og hröðuðu vopna-
sendingum til MPLA. í mars komu
svo fystu 230 hernaðarráðgjafamir
frá Kúbu. Bandaríkjastjóm svaraði
með 28.000.000 dohara aðstoð, bæði
til FNLA og UNITA, og nú fylgdu
ráðgjafar frá CLA með.
Suður-Afríkustjórn taldi sér nú
alla vegi færa í leynibandalagi viö
þá bandarísku og lét her sinn ráð-
ast inn í Angóla 9. ágúst. Fyrsta
herflutningaskipið með hðsafla frá
Kúbu kom svo í september. Kissin-
ger hafði, eins og hann var vanur,
farið á bak við Bandaríkjaþing við
að hrinda af stað borgarastyrjöld-
inni í Angóla. Þingheimur hlustaöi
því ekki á boðskap Fords forseta
um „óskammfeilna árásaraðgerð"
Kúbu, heldur setti algert bann við
frekari stuöningi bandarískra
leyniþjónusta við ófriðaraðila. Það
bann var í gildi til 1985 þegar Ron-
ald Reagan fékk það numið úr gildi.
Síðan hefur UNITA borist veruleg-
ur, bandarískur hernaöarstuön-
ingur frá stöðvum sem CIA hefur
fengiö að koma sér upp í Zaire í því
skyni.
Eins og í pottinn er búið gerir
stjórn Suður-Afríku sér því ljóst að
hún getur ómögulega vænst þess
að eignast í Washington vinsam-
legri stjórn en þá sem nú situr. Úr
því aö meira aö segja menn Ron-
alds Reagans leyna hana upplýs-
ingum um Kúbuher í Angóla, sem
úrshtum getur ráðið í höfuöorustu,
er fokið í flest skjól.
Nú kemur það í hlut Chesters
Crockers að leita málamiðlunar
um tímasetningu brottfarar Kúbu-
hers frá Angóla. í Bandaríkjunum
væri samkomulag um það efni íjöð-
ur í hattinn fyrir Reaganstjómina
í komandi forsetakosningum.
En mikið ber á milli. Suöur-Afr-
. íkustjóm vih að Kúbumenn séu
alfamir frá Angóla þann dag sem
hún hefur heitið að láta Namibíu
af hendi, 1. júní næsta sumar. An-
gólastjórn stingur upp á aö Kúbu-
menn hafi sig heim smátt og smátt
á þriggja til fjögurra ára bih. Og
óhugsandi er aö hún taki í mál
skjóta brottför Kúbuhers meðan
sveitir UNITA halda uppi hemaði
gegn henni með bandarísku fuh-
tingi.
Fyrir 13 árum gátu MPLA og
UNITA orðið ásáttar um að deila
völdum og láta kosningar skera úr
um framhaldið. Kissinger spihti
því samkomulagi. Crocker má vera
snjaU til að fltja þar upp á ný eftir
aUt sem á undan er gengið.