Dagblaðið Vísir - DV - 03.09.1988, Blaðsíða 21

LAUGARDAGUR 3. SEPTEMBER 1988.
21
Olafur V. Noregskonungur. Hann kemur til landsins eftir helgina.
til ársins 1968 þegar krónprinsinn
kvæntist og flutti meö fjölskyldu sína
á setrið.
Stríðstímar
Á í]óröa áratugnum gegndi Ólaf-
ur mörgum af þeim störfum sem
annars áttu aö tilheyra föður hans.
Maud drottning andaöist áriö 1938
og eftir það dró konungurinn sig æ
meira í hlé. Krónprinshjónin fóru í
fjölmargar opinberar heimsóknir.
Þar er mest í minnum höfð ferð hans
ásamt nokkrum stórþingmönnum til
að ræða viðhrögð viö innrásinni.
Þýskir hermenn voru þá gengnir á
land. Ákveðið var að halda norður í
land með lest. Áð var á Hamri,
nokkru fyrir norðan Osló og þar
skildi leiðir. Marta fór með börnin
til Svíþjóðar.
Konungurinn og krónprinsinn
héldu áfram norður á bóginn. Þar-
voru þeir á flótta undan Þjóðverjum
í hartnær mánuð áður þeir ákváðu
aö yfirgefa landið og leita hælis í
Englandi. Þeir afsöluðu ekki rétti til
Roosvelts Bandaríkjaforseta. Ólafur
og Hákon konungur sátu í Lundún-
um og höföu þar yfirstjóm norsku
andspymunnar. Að stríðslokum árið
1945 sameinaðist fjölskyldan á ný.
Þeir feðgar voru áhrifamiklir í
norskum stjórnmálum á árunum eft-
ir stríð og átti mikinn þátt í að móta
norska utanríkisstefnu.
Árið 1954 andaðist Marta krón-
prinsessa og hefur Ólafur verið
ekkjumaður síðan. Árið eftir missti
Hákon konungur heilsuna. Hann
hafði þá verði konungur í hálfa öld
Til íslands kom Ólafur sumarið 1974. Hér ræðir hann við Birgi ísleif Gunnarsson sem þá var borgarstjóri í Reykjavik.
heföi hann leitað eftir frama í hern-
um. Hann hélt áfram þjónustu í
hernum að námi loknu í Oxford.
Hann varð höfuðsmaður árið 1931 og
ofursti árið 1936. Árið 1939 var hann
útnefndur hershöfðingi og aömíráll
síðar það ár.
Frá unga aldri tók Ólafur þátt í
stjómarathöfnum föður síns. Átján
ára gamall sat hann fyrst ríkisráðs-
fund og hann var rétt tvítugur þegar
hann gegndi fyrst konungdómi í íjar-
vem föður síns. Samband þeirra
feðga þótti alltaf náið og á efri árum
sínum treysti Hákon mjög á son sinn.
Ólafur var því í reynd ráðgjafi fööur
síns í fjölda ára og þekkingu hans á
norskri sögu og stjórnmálum er við
brugðið.
Leynileg trúlofun
Ólafur kvæntist vorið 1929,
skömmu áður en hann varð 24 ára
gamall. Áður höfðu ýmsar getgátur
verið uppi um hver yrði væntanleg
drottning Norðmanna. Prinsinn þótti
glæsilegur maður og eftirsóknarvert
mannsefni. Hann var snemma orðað-
ur við Mörtu Svíaprinsessu sem
reyndar var frænka hans. Þau höfðu
kynnst í konunglegu boði í Kaup-
mannahöfn og héldu sambandinu
eftir það. Það kom þó öllum á óvart
þegar fréttist að þau hefðu trúlofað
sig leynilega á ólympíuleikunum í
Amsterdam árið 1928. Ólafur keppti
þar fyrir þjóð sína í siglingum.
í byrjun árs 1929 var tilkynnt opin-
berlega að brúðkaup stæði fyrir dyr-
um í konungshöllinni. Þá voru liðin
340 ár frá því konungshjón voru síð-
ast gefin saman í Noregi. Það var því
og var orðinn mjög aldraður. Ólafur
tók við störfum konungs en var ekki
krýndur konungur fyrr en eftir lát
föður síns, árið 1957. Krýningin fór
fram í dómkirkjunni í Niðarósi þar
sem margir af Noregskonungum
fysri alda höfðu verið krýndir.
Ekki prinsessa
Ólafur hefur notið virðingar
þegna sinna. Konungsíjölskyldan
hefur ekki verið umdeild meðal
Norðmanna ef frá eru taldar deilur
sem urðu um hjónabandsmál Har-
alds krónprins. Árið 1959 kynntist
hann Sonju Haraldsdóttur sem ekki
er af kóngafólki komin. Þau hugðust
ganga í hjónaband en á árunum eftir
1960 upphófust í Noregi miklar deilur
um hvort leyfa ætti krónprinsinum
að giftast konu af borgaralegum ætt-
um. Sumir gengu svo langt að krefj-
ast afsagnar krónprinsins og að kon-
ungdæmi yrði lagt niður í Noregi.
Ólafur konungur var hikandi í
þessu máli og það var ekki fyrr en
árið 1968 að hann gaf samþykki sitt
fyrir hjónabandi Haralds og Sonju
eftir að hafa ráðfært sig við þingið
og ríkisstjórnina. Eftir þetta tóku
Norðmenn Sonju í sátt og hún ber
nú titilinn Sonja krónprinsessa.
Ólafur konungur er mjög ern þrátt
fyrir háan aldur. Hann bregður sér
enn á gönguskíði og sést oft á gangi
nærri heimili sínu. Til þess var tekið
í olíukreppunni fyrir rúmum áratug,
þegar stjórnvöld hvöttu landsmenn
til að spara orku og leggja bílum sín-
um, að konungur brá við og lagði bíl
sínum og fór ýmist á skíðum eða
gangandi eftir færi. -GK
Á yngri árum keppti Ólafur V. í skíðastökki. Hann er löngu hættur þeim háskaleik en sést hér afhenda verðlaun
eftir stökkmót á Holmenkollen.
að vonum mikið um dýrðir í Noregi
þegar þau Marta og Ólafur voru gef-
in saman þann 21. mars árið 1929.
Fyrsta barn þeirra, Ragnhildur
prinsessa, fæddist árið 1930 og önnur
dóttir, Astrid prinsessa, kom í heim-
inn tveim árum síðar. Ríkisarfmn,
Haraldur krónprins, fæddist síöan
árið 1937. Fljótlega eftir að fyrsta
barnið fæddist flutti fjölskyldan til
sveitasetursins Skaugum skammt
frá Ósló. Þar bjuggu konungshjónin
og Mörtu til Bandarikjanna árið 1939.
Þau dvöldu vestra í hálfan þriðja
mánuð og ferðuðust víða. Þá tókst
persónuleg vinátta með þeim og for-
setahjónunum bandarísku. Þessi
kynni voru mikilvæg í stríðinu sem
fór í hönd.
Að kveldi 8. apríl árið 1940 bárust
fyrstu fréttirnar um að Þjóðverjar
hefðu afráðið að hertaka Noreg.
Morguninn eftir kom konungsfjöl-
skyldan saman í þinghúsinu í Osló
krúnunnar og Ólafur bauðst til að
vera áfram í Noregi sem fulltrúi lög-
legra yfirvalda. Faðir hans féllst ekki
á þá ráðabreytni enda áhættan mikil.
Fjölskylda í tveim
heimsálfum
Marta krónprinsessa fór til
Bandaríkjanna haustið 1940 með
börnin og'bjó þar til stríðsloka í boði
HAPPDRÆTT!
5 Ford Bronco - 40 Fiat Uno
Dregiö 12. september,
Heildarverðmœti vinninga 21,5 milljón.
fj/tt/r/mark