Dagblaðið Vísir - DV - 17.11.1988, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1988.
15
Atvinnuleysið versti óvinurinn
V Mars 1989
H®
11

Fvnmtudagur Föetudagur Laugardagur Sunnudágur.
2 3 4 5
6 7 í 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31
„Timinn er naumur sem ríkisstjórnin hefur til umráða - 1. mars 1989
rennur brátt upp.“
Þar sem mér hefur verið legið
nokkuð á hálsi fyrir það víða í fjöl-
miðlum að hafa lýst yfir stuðningi
við bráðabirgðalög um efnahags-
ráðstafanir ríkisstjórnarinnar þyk-
ir mér ekki annað fært en að gera
hér á eftir nokkra grein fyrir af-
stöðu minni til þessa máls.
Róttækar aðgerðir
í aðfararorðum bráðabirgðalag-
anna segir svo: „Forseti Islands
gjörir kunnugt: Forsætisráðherra
hefir tjáð mér að brýna nauðsyn
beri til að ákveða þegar aðgerðir
til að koma í veg fyrir stöðvun mik-
ilvægra ú'tflutningsfyrirtækja,
styrkja afkomu atvinnuvega, draga
úr verðbólgu og lækka vexti, og
koma þannig í veg fyrir yfirvofandi
atvinnuleysi og leggja grunn að
atvinnuöryggi og stöðugleika í
efnahagslífinu."
Til þess að ná þessum árangri
hefur ríkisstjórnin þurft að grípa
til mjög róttækra aðgerða, m.a. í
verðlags- og launamálum, þ.e. að
banna allar hækkanir verðlags og
launa.
Af framansögðu má öllum vera
ljóst að það er ekki auðveldasta
leið sem farin er þegar um afnám
samningsréttar er að ræða. Það
hljóta allir að skilja að það kostar
átök að þurfa að standa frammi
fyrir því að helgasti réttur laun-
þegahreyfingarinnar skuli vera
skertur af löggjafanum. En það er
Kjalkrinn
Karvel Pálmason
alþingismaður
með þetta mál eins og mörg önnur
að oft þarf að gera fleira en gott
þykir.
Upplausnarástand
Núverandi ríkisstjórn og stuðn-
ingsmenn hennar standa frammi
fyrir því í dag að þurfa að grípa til
róttækra efnahagsaðgerða því ann-
ars er allt í voða. Upplausnar-
ástand ríkir í þjóðfélaginu. Gjald-
þrot verða nú æ tíðari, jafnt hjá
einstaklingum og fyrirtækjum,
verðfall á erlendum mörkuðum svo
að sjávarútvegurinn rær lífróður
til þess að hjól atvinnulífsins stöð-
vist ekki. Þetta vita allir sem vilja
vita. Ríkissljórnin getur ekki setiö
auðum höndum meðan þessi óáran
gengur yfir þjóðina.
Þegar svo er komið sem raun ber
vitni er það nánast þegnleg skylda
hvers og eins að gera sér grein fyr-
ir stöðu mála og taka virkan þátt i
því að leysa málin - leggjast allir
sem einn á árarnar og beita upp í
vindinn, ekki láta reka stjórnlaust
fyrir veðrum og vindum.
Hér áður fyrir þótti það sjálfsagt
að inna af hendi þegnskylduvinnu
þegar mikið lá við. Ýmsir hópar
þjóðfélagsins í dag leggja mikiö af
mörkum varðandi alls konar hjálp-
arstarf og er það vel. En það er
ennþá brýnna í dag - jafnvel
brýnna en nokkru sinni fyrr - að
fólk almennt geri sér grein fyrir
því hættuástandi sem ríkir nú í
efnahagsmálum þjóðarinnar.
Með hliðsjón af þessu taldi ég -
og stend við það - að því fólki sem
ég er málsvari fyrir væri miklu
betur borgið með því að taka þátt
í þeim samræmdu aðgerðum sem
ríkisstjórnin stendur nú fyrir held-
ur en að vera með lausa samninga
og knýja á um kjarabætur við ríkj-
andi aðstæður. En þetta tekur í, það
skulu menn vita.
Tíminn er naumur
Nokkur sárabót má það vera í
erfiðu ástandi að skerðingin nær
til allra stétta þjóðfélagsins, svo að
nánast enginn kemst undan því að
taka þátt í þessu þjóðarátaki sem
ég vildi kalla svo.
Núverandi ríkisstjórn verður því
að leggja höfuðáherslu á það að til-
gangur bráðabirðalaganna nái'
fram að ganga því svo mikið hefur -
verkalýðsstéttin lagt undir' og
miklu fórnað. Þetta er að vísu ekki ■
í fyrsta sinn sem launþegar ganga
undir þá kvöð að gefa eftir rétt sinn
og þetta verða stjómvöld að virða
og sýna fram á að þau geti í raun
rétt viö hið htjáða efnahagslíf þjóð-
arinnar. Tíminn er naumur sem
ríkisstjórnin hefur til umráða - 1.
mars 1989 rennur brátt upp.
Versti óvinur verkalýðshreyfing-
arinnar er atvinnuleysið. Því er
það hiklaust fullyrt hér að þetta
atvinnuleysi blasir við þjóðinni,
nema því aðeins að ríkisstjórnin fái
frið til þess að sporna við því. Af
þessum sökum og þeim einum hefi
ég goldið jáyrði við þessum tíma-
bundnu skerðingum á helgasta
rétti hreýfingarinnar. En ég legg
ríka áherslu á orðið tímabundið.
Karvel Pálmason
„Því er þaö hiklaust fullyrt hér aö þetta
atvinnuleysi blasir við þjóðinni, nema
þvi aðeins að ríkisstjórnin fái frið til
þess að sporna við þvi.“
Hagur aldraðra á íslandi:
Ljótur þjóðfélagsspegill!
Sumir hlutir eru nokkurs konar
speglar á eðh og ágæti hinna ýmsu
þjóðfélaga. Þessir hlutir eiga það
sameiginlegt að sú mynd, sem þeir
gefa af viðkomandi þjóðfélagi, er
ekki sú sama og birtist í myndapés-
um eða í fagurgala stjómmála-
manna eða er sýnd útlendingum.
Með öðrum orðum: speglarnir eru
þeir hlutir, sem ekki eru opinberir
sýningargripir viðkomandi þjóð-
félags.
Að geta ekki beitt þumal-
skrúfum
Einn góður þjóðfélagsspegill er
það hver hagur öldruðu fólki er
búinn í viðkomandi þjóðfélagi.
Aldrað fólk hefur vanist öðrum
kröfum til lífsins en þeir sem yngri
eru, það er tíðum hlédrægt og
nægjusamt og oft raunar illa fært
um að bera fram umkvartanir um
hag sinn og kjör. Það á sér fáa eða
enga málsvara sem tala máli þess
opinberlega og krefjast úrbóta í
fjölmiðlum og annars staðar. Þess
vegna er auðvelt fyrir þjóðfélagið
að komast hjá því eða leiða það hjá
sér að bæta kjör þess. Bágur hagur
aldraðra fer yfirleitt hljótt því þeir
eru sjálfir ekki færir um að vekja
á honum athygli.
Af þessari ástæöu er hagur aldr-
aðra einkar góður þjóðfélagsspeg-
ill. Hvernig kemur þjóðfélagið fram
við þetta fólk sem getur ekki mynd-
aö þrýstihópa eða farið í verkfóll
eða beitt öðrum þumalskrúfum til
að þvinga fram kjarabót? Og síðast
en ekki síst: Aðbúnaður þess og
kjör eru fáum til sýnis og örugglega
ekki neinum útlendingum.
Biðlistar, hreppaflutningar,
niðurlæging
Á síðasta ári var opnuð flugstöð
á Miðnesheiði. Þessi flugstöð, þetta
„andlit þjóðarinnar", kostaði þrjá
milljarða króna í allt og fór milljarð
fram úr áætlun. Á sama ári sá rík-
KjaUariim
Einar Heimisson
háskólanemi, Freiburg,
Vestur-Þýskalandi
isvaldið ástæðu til að verja 160
milljónum til byggingar allra stofn-
ana fyrir aldraða á landinu. Hall-
inn einn af Miðnesheiðarævintýr-
inu nam þannig sex sinnum hærri
upphæð en þeirri sem fór í allar
þær stofnanir.
Höfuðborg landsins, Reykjavík,
hefur sjaldan verið efnaðri, að sögn
yfirmanna hennar. Ráðhús er reist
fyrir rúmlega þúsund milljónir
króna og hringhús fyrir fimm
hundruð. Á sama tíma á borgin
ekki neina peninga til að koma upp
tvö hundruð af þeim þrjú hundruð
sjúkrarúmum fyrir aldraða sem
gert var ráð fyrir að ljúka á árun-
um 1982-87. Á öld ráðhúsa og
hringhúsa er aldurhnignum Reyk-
víkingum boðið upp á veru á þús-
und manna biðlista, eða hreppa-
flutning á stofnanir á Akranesi og
í Stykkishólmi, eða pláss á átta
manna stofu á Elliheimilinu
Grund.
Á árinu 1988 eru átta manna stof-
ur, já, átta manna stofur, enn bú-
setustaðir aldraðra íslendinga.
Átta manna stofur þar sem íbúarn-
ir sofa og matast og eyða mestöllum
deginum. Augljós er sú niðurlæg-
ing sem það fólk verður að þola sem
dæmt er til að deila öllu lífi sínu
og athöfnum með sjö öðrum bláó-
kunnugum manneskjum.
Sama gjald
Aulasvefn borgar og ríkis er
endalaus í þessu máli. Það er ríkið
sem borgar fyrir þá þjónustu sem
einkaheimili fyrir aldraöa veita.
Hins vegar virðist það ekki skipta
ríkisvaldið neinu máli hvers slags
aðbúnaður og þjónusta þar er veitt
og heldur ekki hverjir fá að njóta
hennar: Hið opinbéra borgar 1593
krónur á sólarhring fyrir hvern
vistmann og skiptir engu hvort
hann býr í eins manns herbergi eða
átta manna, upphæðin er ávallt hin
sama. Hvers vegna skilgreinir ríkið
ekki það sem það er að kaupa?
Hvers vegna setur þaö enga staðla
um þessi heimili? Hvers vegna ger-
ir það ekki kröfu um að ráða því
hverjir fá vist á þeim stofnunum
sem það kostar að öllu leyti?
Þetta fáránlega rekstrarform nær
engri átt. Hvað eru menn eiginlega
að hugsa? Er yfirmönnum heil-
brigðismála gjörsamlega sama um
þessa hluti? Þykja þeim sjálfum
átta manna herbergi jafngóð og
jafnæskileg og eins manns her-
bergi? Myndu þessir menn vilja
borga sömu upphæð fyrir vist í átta
manna hótelherbergi og eins
manns?
Lögmál markaðsfræðanna
Mönnum er ávallt hollt að kynna
sér þá staði þar sem hlutirnir eru
betur gerðir en hjá þeim sjálfum.
Þannig ætti að senda yfirmenn
Reykjavíkurborgar í kynnisferð í
nágrannabæinn Kópavog þar sem
biðlistar eftir opinberri hjálp við
aldraða eru engir. Yfirmenn Kópa-
vogsbæjar virðast þekkja betur til
einhvers einfaldasta lögmáls
markaðsfræðanna en starfsbræður
þeirra í Reykjavík: Nefnilega þess
að til þess að fá fólk til að vinna
tiltekna vinnu verður að greiða
samkeppnishæf laun fyrir hana.
Kópavogsbær greiðir 56 þúsund
krónur á mánuði fyrir störf í þágu
aldraðra en Reykjavík 41 þúsund
fyrir sams konar vinnu. Þetta hefur
það í fór með sér að fleiri sækja
um slíka vinnu en fá í Kópavogi,
en í Reykjavík bráðvantar hins
vegar fólk til þessara starfa og
hundruð aldraðra bíða bjargar-
vana eftir heimilishjálp.
Að borga fyrir spítalavist
Margir aldraðir Islendingar eiga
við mjög slæm kjör að búa. Nokkuð
er um það að fólk sé inni á stofnun-
um, sem ekki henta þörfum þess,
beinlínis af því að það á ekki þak
yfir höfuðið. Dagpeningar aldraðra
á stofnunum eru 5900 krónur á
mánuði og samkvæmt upplýsing-
um opinberra aðila er það eina ráð-
stöfunarfé um helmings þessa
fólks.
Auk þess má ekki gleyma því að
aldraðir eru eina fólkið á landinu
sem verður að greiða fyrir sjúkra-
húsvist sína. Hafi aldraður maður
veriö lengur en samtals fjóra mán-
uði á sjúkrahúsi á síðastliönum
tveimur árum rennur lífeyrir hans
allur upp í legugjöld. Hinn aldraði
stendur því uppi tekjulaus og þess
eru dæmi að fólk hafi glatað leigu-
íbúðum og fleiru við slíkar aðstæð-
ur. Samræmist þetta því yfirlýsta
markmiöi íslensks þjóðfélags að
allir eigi að hafa jafnan rétt og að-
stöðu til að njóta almennrar heil-
brigðisþjónustu, án tillits til efna-
hags? Menn íhugi það!
Hvernig þjóðfélag viljum
við?
Öll þjóðfélög eiga sér sín mein og
íslenskt þjóðfélag ugglaust færri en
ýmis önnur. Sum þjóðfélagsmein
eru hins vegar svo alvarleg að
menn ættu að staldra við undireins
og athuga sinn gang. Hagur aldr-
aðra íslendinga er einfaldlega óvið-
unandi í mörgum tilvikum og þjóð-
inni til skammar. Þetta er ljótur
þjóðfélagsspegill! Svo ljótur að
menn verða að spyrja sig ýmissa
grundvallarspurninga um eðli þess
þjóðfélags sem þeir búa í. Hvernig
þjóðfélag viljum við eiginlega? Vilj-
um við búa í þjóðfélagi flottræfils-
háttar þar sem opinberu fé er kast-
að á glæ endalaust meðan brýnum
nauðsynjamálum er stungið undir
stól? Flottræfilshátturinn er skyld-
ur kotungshættinum og nesja-
mennskunni, því skyldu menn ekki
gleyma. En auðvitað er það fleira
og verra sem hagur aldraðra ís-
lendinga ber.vitni um: Tómlætið,
sinnuleysið, sem yfirvöld og þjóð-
félagið í heild gera sig sek um í
þessu máli, jaðrar við að vera
mannfjandsamlegt og það er býsna
alvarlegur hlutur. Viljum við svo-
leiðis þjóðfélag? Menn íhugi það.
Einar Heimisson
„Auk þess má ekki gleyma því að aldr-
aðir eru eina fólkið í landinu sem verð-
ur að greiða fyrir sjúkrahúsvist sína.“