Dagblaðið Vísir - DV - 24.04.1989, Side 18

18
MÁNUDAGUR 24. APRlL 1989.
Hvalamáliö:
Davíð eða Golíat?
í hvalamálinu eru íslendingar
komnir í hlutverk Golíats gagnvart
umheiminum og kunna því illa
enda vanari því að vera í hlutverki
Davíös.
Ég vil leiða rök að því að í sögu-
legu tilliti hafi staða íslendinga
jafnan verið staða Davíðs, hins
réttláta lítilmagna, og að staða
þeirra sem Goliats sé aðeins tíma-
bundin. Ennfremur að sá skilning-
ur sé forsenda þess að komast frá
Gohatshlutverkinu í hvalamálinu
með sem sæmstum hætti.
íslendingar sem Davíð
Margur er knár þótt hann sé
smár, hefur mátt segja um Davíð
forðum er hann sigraði Gohat. Að
vísu hafa íslendingar aldrei gert
nein frægðarverk á við Davíð þann
en þó vorum við í hlutverki hins
hetjulega lítilmagna þegar við
byggðum þetta htla sker okkar til
að flýja ofríki Noregskonungs.
Einnig þegar við skoruðum ná-
grannalöndin á hólm með hirð-
skáldum okkar. Og líka seinna þeg-
ar við kepptum við aha Evrópu í
gerð miðaldabókmennta. Þá áttum
við skihð að tekið væri eftir okkur
fyrir að reyna að breyta aðstæðum
okkar sem smáþjóðar.
Minna fór fyrir okkur á næstu
öldum þegar við misstum frum-
kvæðið í hendur Dana. En á síð-
ustu öld tókum við aftur á okkur
KjaUarinn
Tryggvi V. Líndal
þjóðfélagsfræðingur
gervi Davíðs en þá var komið lag á
að sannfæra umheiminn um rétt
okkar til að verða sjálfstæð þjóð.
Síðan kom hvert þrekvirkið á
fætur öðru, svo sem sjálfsstjórn og
útfærsla landhelginnar. En í öllu
þessu urðum við að reiða okkur á
vilja stórþjóða til að gefa smáþjóð
svigrúm og vorum að því leyti í
hlutverki Davíðs gagnvart Fíhstea-
her. Jafnvel vemdun fiskistofna og
hvalastofna var í anda Daviðs:
Réttur okkar til aö rækta htla garð-
inn okkar í friði.
Hvalurinn sem Davíð
En nú bregður svo við að stór
hluti fólks úti í heimi skilgreinir
hvahna sem Davíð og okkur sem
Gohat. Við eigum erfitt meö að
venjast þessu og höldum áfram að
reyna að verjast með því aö skír-
skota til nauðsynjar vísindalegrar
veiðistefnu, hkt og í þorskastríðun-
um, en skiljum ekki að Golíat verð-
ur ekki hóti betri þótt hann drepi
í vísindalegum tilgangi. Hvalurinn
er nefnilega orðinn sameiningar-
tákn fyrir nýja lýðræðislega múg-
hreyfingu sem er náttúmvemd.
Hann er kjörinn í píslarvættis-
hlutverkið; er talinn skyni borin
skepna og er orðinn áberandi í
þokkabót. Því er hægt að skapa svo
mannlega ímynd af honum að dráp
eins einasta hvals getur stimplað
okkur sem Gohat.
Nú em okkur nokkrir vegir fær-
ir: Ef viö gefumst upp á hvalveiðum
alfarið, án þess aö neitt komi í stað-
inn, vekjum við gleði grænfriðunga
og létti margra áhangenda þeirra
en jafnframt undmn margra, svo
og fyrirhtningu fyrir aö gefast upp
of auðveldlega. Auk þess völdum
við vonbrigðum og vantrausti hjá
þjóðarleiðtogum sem vænta
ábyrgðarfullrar afstöðu af okkur á
alþjóðavettvangi í hafréttarmálum.
Annar kostur er að reyna að fara
milliveginn og veiða htið og hugsa
okkar ráð og vona að storminn
lægi.
Það er það sem við erum aö gera
núna. Og nú grillir í útkomuna: Það
virðist ekki ástæða til að halda að
þrýstingur grænfriöunga hverfi
þegar hvalveiðibanninu verður af-
létt. Því verður fiskimörkuðum
okkar áfram ógnað. En við getum
ekki hætt veiöum við svo búið
nema fleiri rök komi til. Þau em
þessi:
Nýtt frumkvæði
Sem smáþjóð verðum við aö
sætta okkur við að þróunin erlend-
is frá er okkur stundum í hag og
stundum í óhag. Við höfum t.d.
notið góðs af alþjóða þróuninni í
átt til lýðræðis og tæknivæðingar
og einnig af rétti smáþjóða til að
eiga aðild að fjölþjóðabandalögum
á sviði viðskipta og hernaðar án
þess að fóma miklu fyrir.
En stöku sinnum getur komið
upp óvæntur ókostur viö stöðu
okkar. Þannig eru nú hvalveiðar
okkar að verða óvinsælar erlendis.
Næst verður þaö kannski vera okk-
ar fyrir utan Evrópubandalagiö eða
of mikið hermang.
En við erum í aðstöðu til að koma
til móts við þessar kröfur að miklu
leyti og færa þær okkur í nyt. Þann-
ig skipta hvalveiðar htlu fyrir þjóð-
arhag okkar og eitthvað mætti
græða á að gerast forystumenn í
grænfriðungsmálum í staðinn. Læt
ég lesandanum eftir að stinga upp
á markaðstækifærum í því sam-
bandi.
En við sleppum við þess konar
viðskiptahöft sem stærri og óvin-
sælli þjóðir, hinir raunverulegu
Golíatar, em að verða fyrir, svo
sem S.-Afríka og Chile.
Enda höfum við ekki bolmagn til
að standa í stríði við vestrænar
lýðræðisþjóðir til lengdar. Það hef-
ur aldrei verið sérgrein okkar.
Tryggvi V. Lindal
„En nú bregður svo við að stór hluti
fólks úti í heimi skilgreinir hvalina sem
Davíð og okkur sem Golíat.“
„Kartöfluvitleysan“:
Otrúlegum rangfærsl-
um haldið fram
Fimmtudaginn 16.3. var því sleg-
ið upp í fiölmiðlum að framleiðsla
á innlendum kartöflum kostaði
neytendur 800 milljónir á ári. Próf-
essor við Háskóla íslands var bor-
inn fyrir þessu og gerði það fullyrð-
ingamar trúveröugri en eha í aug-
um almennings enda leikurinn til
þess gerður.
í DV sama dag er það fuhyrt að
hver kartöflubóndi fái 8 mihjónir á
ári. Þetta er síðan endurtekið og
sagt:
„Þessar aukaálögur á neytendur
renna síðan th um 100 kartöflu-
bænda sem hver um sig fær þannig
8 mihjónir á ári frá neytendum
vegna þessarar ráðstöfunar ríkis-
valdsins."
Annaðhvort er blaðamaðurinn
svo altekinn af heildsalaáróðrinum
að thgangurinn helgi meðalið eða
hann er svo ókunnugur íslensku
þjóðfélagi að hann standi í þeirri
trú að kartöflubændur selji fram-
leiðslu sína yfirleitt beint th neyt-
enda og aðrir komi þar ekki nærri.
Verðmyndun kartaflna
Lesendum og blaðamanninum th
upplýsingar vh ég koma eftirfar-
andi á framfæri um verðmyndun
kartaflna:
Gengið er út frá 115 kr/kg út úr
búð. Th upplýsingar má nefna það
aö verðið sveiflast frá 106 kr/kg upp
í 141 kr/kg. Frá smásöluverði (115
kr.) er dreginn söluskatur að upp-
hæð 23 kr. Þá em eftir 92 kr. =
(framleiðendaverð + heildsöluá-
lagning + smásöluálagning).
Fyrir I. flokks kartölfur fær
bóndinn 42,37 kr/kg. Milliliðir frá
bónda th neytenda fá því 92 - 42,37
KjáUariim
Gunnlaugur Júlíusson,
hagfræðingur
Stéttarsambands bænda
= 49,63 kr. Hér er heildsöluálagn-
ing og stnásöluálagning ekki sund-
urliðuð nákvæmlega en th viðmið-
unar má nefna að heildsöluverö
hefur oft verið um 85 kr., frá því
verði eru gefnir afslættir upp í 25%
th stærstu viðskiptaaöila (hverjir
eru það?), þannig að hehdsöluverð
fer í sumum thvikum niður í 68 kr.
og smásöluálagning hærri sem því
nemur.
Dæmi: Hehdsöluverð 68 kr. +
25% smásölkuálagning 17 kr. +
söludkattur 25% 21 kr. = 106 kr.
út úr búð.
Hvert fara peningarnir?
Prófessorinn við Háskóla íslands
gekk út frá 10.000 tonna neyslu á
meöalverði 115 kr. Þetta gerir sam-
tals 1 milljarð og 115 mhljónir.
Hvert fara þessir peningar? Dæmið
myndi hta út á eftirfarandi hátt
Söluskattur:
230 mihjónir. (20,0%)
Heildsala og smásala
496 mihjónir. (43,2%)
Bændur:
424 mihjónir. (36,8%)
Samtals
1.150 mihjónir. (100,00%)
Sjá mynd 1.
Það er athyghsvert að millhiðim-
ir (hehdsala og smásala) taka th sín
meira fé fyrir aö þvo kartöflurnar,
setja þær í poka og láta þær síðan
standa úti í homi í versluninni þar
th þær seljast heldur en bændur fá
fyrir að ræka kartölfumar og
geyma þær síöan fram eftir öhum
vetri.
Einnig ætti blaöamaðurinn bráð-
snjahi og prófessorinn viö Háskól-
ann að huga að því að ríkiö tekur
th sín 20% af endanlegu verði kart-
aflna. Th hvers em þeir peningar
notaðir? Varla leggur ríkisvaldið
peningana inn á bók?
Aö lokum
Þær árásir sem kartölfubændur
hafa orðið fyrir á undanfömum
dögum em með eindæmum. Þeir
em gerðir að sökudólgum fyrir háu
verði á kartölum sem á rætur sínar
að rekja th glundroða á heildsölu-
stiginu (þaö hafa aldrei verið fleiri
dreifingaraðhar og verðið aldrei
hærra), ofijárfestingu í verslun
sem þýöir óeðhlega háa álagninu
og síðast. í skattheimtu ríkisins sem
er afleiðing einnar vitlausustu
stjórnvaldsákvörðunar sem tekin
hefur verið á síðari árum (matar-
skatturinn).
Viö samanburö á verði matvæla
hér og erlendis er þess yfirleitt
vandlega gætt að nefna hvergi að
söluskattur/virðisaukaskattur á
matvömm í nágrannalöndum er
ýmist enginn eins og í Bretlandi eða
t.d. 6% eins og í Hohandi - sem nú
virðist oft vera notað th saman-
burðar.
í aðförinni að kartöflubændum
nú er um að ræöa aðferðir sem em
alþekktar. Fundinn er sökudólgur
af þeim sem eiga hagsmuna að
gæta, keyrður er út markviss áróð-
ur og rangfærslumar endurteknar
nægjanlega oft þannig að almenn-
ingur trúir að þama sé um ein-
hvern stórasamheik að ræða.
Hvar hefur maður heyrt um þess-
ar aðferðir áöur?
P.S. Þess skal að lokum getið að
siðanéfnd Blaðamannafélagsins
veröur send th upplýsingar frétt sú
sem blaðamaður DV samdi í fram-
haldi af viðtali við Þorvald Gylfa-
son, en í fréttaskýringu blaöa-
manns ályktar hann í fyrirsögn og
meginmáli aö hver kartöflubóndi
„fái 8 mihjónir".
Einn af meðlimum siðanefndar
er Þorvaldur Gylfason prófessor.
Gunnlaugur Júliusson
„Þær árásir sem kartöflubændur hafa
orðið fyrir á undanfomum dögum em
með eindæmum.“