Dagblaðið Vísir - DV - 12.07.1989, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 12. JÚLÍ 1989.
15
Tómatahaugar
Því sem ekki stenst gæðakröfur er hent.
Þegar ég var í útlandinu fór ég
oftast vikulega á grænmetis-
útimarkaðinn í næsta nágrenni. Þá
var stór innkaupakerra fyllt af alls
konar grænmeti og ávöxtum sem
endast átti vikuna fyrir íjölskyld-
una. Það var veisla í höllinni á
hverjum degi. Það var alltaf aug-
lýst einhver tegund á tilboðsverði
og fór það eftir því af hverju var
mesta framboð hverju sinni. Hvað
var ræktað mest. Það voru líka til
margir flokkar af mismunandi
góðu grænmeti. Ekki síst tómötum.
Það var 1. flokkur, 2. flokkur og 3.
flokkur sem maður notaði þá mest
í salat(og var alveg hræódýr.
Hollustufæðan vart
kaupandi
Mikið skýtur það skökku við að
hér heima á Fróni, þar sem við ís-
lendingar erum ailir orðnir meiri
og minni grænmetisætur, skuli
þessi hollustufæða yfir hásumarið
vera svo dýr að hún er vart kaup-
andi.
Ég var að lesa grein í Mogganum
þar sem forráðamenn Sölufélags
garðyrkjumanna láta hafa það eftir
sér að þeir vilji selja allt grænmeti
sem kemur í hús. Það sé sárast fyr-
ir framleiðandann ef því er lient
enda sé hann búinn að strita yfir
þessu í vetur. Þeir halda því fram
að neytendur verði að treysta því
að verðið fylgi framboðinu vegna
KjaUaiiim
Erna V. Ingólfsdóttir
hjúkrunarfræðingur
þess að menn sem framleiða vöru
séu ekki að því til þess að henni sé
hent heldur til þess að hún sé not-'
uð. Menn eru ekki að eyða hálfsárs-
vinnu í eitthvað sem hent er á
haugana.
Svo bæta forráðamenn Sölufé-
lagsins við. „Við höfum hins vegar
ákveðnar gæðakröfur og því sem
ekki stenst þær er hent. Markaður-
inn í sumar hefur hins vegar sjald-
an hagað sér eins einkennilega.
Þrátt fyrir verðlækkanir hefir ekki
verið um aukið sölumagn að ræða
og sem dæmi um það seldist senni-
lega minna af tómötum, t.d. núna
á 150 krónur, en rétt fyrir hvíta-
sunnuhelgina á 270 krónur.“
Ég bara spyr si svona. Er þetta
nú einhver mælikvarði á sölu á
tómötum? Hvítasunnan er löng
helgi og þá eyðir fólk kannski ofur-
htið meira fyrir sjálft sig en eha.
Tómatar voru meira nýnæmi þá
en nú og sem betur fer hefur annað
grænmeti en tómatar lækkað ofur-
htiö í verði núna eins og t.d. kína-
kál. Gúrkur voru líka á sæmhega
góðu verði. Við grænmetisætur
tökum eftir þessu og það þarf eng-
inn að segja mér að ekki hafi veriö
selt meira af gúrkum þegar þær
voru á þokkalega lágu verði en
nú þegar verðið hefur aftur farið
upp.
Myndi ekki rýra söluna
Haldið þið nú ekki, kæru forráða-
menn, að við myndum kaupa þriðja
flokks tómata í salatið okkar væru
þeir á hóflegu verði? Það myndi
ekki rýra neina sölu á tómötunum
ykkar sem sneiddir eru ofan á
brauð eða notaðir á annan hátt.
Við grænmetisætumar (með
meiru) myndum hiklaust kaupa
þriðja flokks tómata á 80-100 krón-
ur kílóið auk þeirra tómata sem
væru seldir á 260 krónur kílóið. Það
er ekki hægt að bera grænmeti
saman við aðra fæðu. Þar sem lög-
máhð er: Því meira sem þú borðar
því gildari verður þú. Menn gildna
bara sárahtiö, ef nokkuð, viö meira
grænmetisát og meltingin verður
betri.
Þessar ákveðnu gæðakröfur,
þetta ákveðna vit, sem forráða-
menn af öllu tagi þurfa að hafa fyr-
ir fólki, segir: „Ef tómatar eða ann-
að grænmeti stenst ekki ákveðnar
gæðakröfur fer það á haugana hvað
sem tautar og raular.“ Góðir háls-
ar, forráðamenn. Skoðið þið bara
kassana sem eiga að innihalda 1.
flokks tómata. Tínið þið sjálfir úr
þeim fyrsta flokks tómatana, 2.
flokks tómatana og 3. flokks tómat-
ana og sjáið hvað selt er á fullu
verði sem 1. flokks vara. Skyldi
vera þarna eitthvað innan um sem
ekki stenst gæðakröfur? Skemmir
það ekki innihaldið í öllum kassan-
um? Er þetta þá bara ekki allt sam-
an haugamatur?
Gefið þið okkur tækifæri til aö
velja og hafna sjálf. Leyfið okkur
að treysta því að verðið fylgi fram-
boöi. Gerið þið verulegt átak og
seljið grænmeti á mjög lágu verði.
Grænmeti sem þið annars hendið
á haugana. Þið getið veriö vissir
um að sala á grænmeti eykst held-
ur en hitt. Veitið okkur þann lúxus
að geta haft ódýrt grænmeti í allan
mat. Með lágu verði eykst át á
grænmeti og þið seljið helmingi
meira.
Erna V. Ingólfsdóttir
Það er ekki hægt að bera grænmeti
saman við aðra fæðu.“
Hverju skal trúa?
Þá er páfinn kominn og farinn
en eftir situr íslensk þjóð með ríkis-
rekna kirkju, presta og preláta sem'
halda afram að boða orð Bibhunn-
ar. Á tímum upplýsingar, mennt-
unar og velmegunar hafa áhrif
kirkjunnar manna á daglegt líf
dvínað til muna. Þeir eru varla
orðnir annað en skrautbrúður sem
segja nokkur vel vahn orð á hátíð-
arstundum. í raun má segja að ís-
lendingar séu orðnir afhuga kirkj-
unni því kirkjusókn er dræm og
aðeins örfáir hta á Biblíuna sem
heilagan sannleika.
Þeir eru þó of fáir sem hafa stigið
skrefiö til fuhs og sagt sig úr þjóð-
kirkjunni eða viöurkennt að þeir
séu trúlausir. Líklega vilja það
fæstir því það er svo hentugt aö
eiga guð í rassvasanum ef í nauð-
irnar rekur og hann er svo ljóm-
andi huggulegur á tyhidögum.
Hvort þessi guð er Guð Biblíunnar
eða ekki er aukaatriðið í hugum
fólks. Auk þess er afstaða trúleys-
ingjans ekki betur skihn en svo að
hann er annaðhvort álitinn eitt-
hvað skrítinn eða hreinlega vondur
maður og siðlaus.
Alvarleg hugsun sjaldgæf
Alvarleg hugsun um eilífðarmál-
in er nefnilega sjaldgæf hér á landi
og í því felast bæði kostir og gallar.
Kostirnir eru þeir að kirkja og
trúarofstæki á erfitt uppdráttar en
galhnn er sá að án ígrundunar get-
um við ekki losað okkur endanlega
við þessa óþörfu og skaðlegu hug-
mynd um æðri veru. Það má þó
segja fólki til afsökunar að forsend-
ur til alvarlegrar íhugunar um trú-
mál eru ekki fyrir hendi á íslandi
því allur málflutningur um trúmál
er einhhða, hér heyrist aðeins mál-
staður kirkjunnar sem í margar
aldir var einráður kúgari.
Að ráðast gegn slíkri stofnun er
ekki að ráðast á garðinn þar sem
hann er lægstur og því láta flestir
kyrrt liggja. En í eilífðarmálunum
gUdir ekkert hálfkák, hvorki hjá
einstakhngum eða þjóð. Annað-
hvort er alvara á bak við trúaijátn-
ingu eða ekki.
Þegar páfi var á Þingvöllum
þuldu kirkjunnar menn upp nýj-
ustu útgáfu af Níkcujátningunni.
En það verður aö teljast líklegt að
KjaUarinn
Reynir Harðarson
áhugamaður um íslenska
sögu, menningu og reisn
ekki hafi allir hlustendur getað
sagt með hreinni samvisku að þeir
trúi þeim ósköpum sem í henni fel-
ast. En kannski var enginn að
hugsa um innihald textans sem
fluttur var. Athöfnin á Þingvöllum
og öll heimsókn páfa var jú fyrst
og fremst umbúðirnar, bæði í fjöl-
miðlum og hugum fólks.
Ég þykist vita að til eru þeir menn
sem trúi að til hafi verið maður að
nafni Jesú fyrir 2000 árum, þó lík-
legra sé að svo hafi ekki verið. Og
að sumir trúi því jafnvel að hann
hafi verið getinn af anda en ekki
orðið til líkt og náttúran býður. Af
bhndri trúgirni halda þeir hörð-
ustu að píndur og grafinn hafi þessi
sami maður þremur dögum síðar
risið upp frá dauðum og stigið upp
til himna. En ég á bágt með að
halda að slíkt sé algengt hér á landi,
a.m.k. meðal yngra fólksins. Menn
líta á ’Jesú fýrst og fremst sem
ágætis náunga, sem boðaði við-
kunnanlega siðfræði, en ekki guð-
lega veru.
En ég skal hundur heita ef þeir
eru margir sem fahast á það ótrú-
legasta og ógeðfelldasta í þessari
játningu sem kirkjunnar menn
smíðuðu, að menn bókstaflega trúi
á hehaga og almenna kirkju! Hafi
menn nokkra nasasjón af gjörðum
kirkjunnar í gegnum aldimar og
snefil af sjálfsvirðingu geta menn
ekki játað trú á þá stofnun.
Til að menn geti endurmetiö hvað
felst í Níkeujátningunni er rétt að
lesa hana. Að vísu er þetta leiðinleg
lesning nema menn gæti að því að
frekar líkist hún galdraþulu frum-
stæðra manna en heimsmynd upp-
lýstra nútímamanna. Skoði menn
játninguna í því ljósi er nefnilega
dáhtið skoplegt að sjá fyrir sér fyr-
irmenn þjóðarinnar sitja undir
þessari bábilju skrúðklæddra far-
ísea.
Hingað og ekki lengra
Það er timi til kominn að menn
rísi upp og segi hingað og ekki
lengra. Við eigum ekki að láta
draga okkur á asnaeyrunum öllu
lengur. Kirkjan hefur aldrei þurft
að standa fyrir máh sínu hér á
landi, katólskunni var þröngvað
upp á okkur af Noregskonungi og
lúterskunni af Danakonungi. Nú
þegar við erum loksins orðin sjálf-
stæð þjóð ber þjóðkirkjunni að
sýna fram á tilverurétt sinn. Er guð
tÚ? Og hversu áreiöanleg er Bibl-
ían?
Það fer illa á því að hlaða fiár-
munum undir eina kirkju og trú
en boða jafnframt trúfrelsi í
landinu. Það er tvískinnungur af
versta tagi og er illt afspurnar.
í fyrsta lagi þarf að meta hvort
nokkur trúarbrögð eigi rétt á al-
mannafé. Er ástæða til þess að rík-
isstjórnir þessa heims séu að skipta
sér af því hvaða væntingar þegnar
þeirra hafi um næsta heim eða
íhlutun æðri máttarvalda í þess-
um? Getur ríkisstjórn gert upp á
„Það er undantekning ef trúleysingi
kveður sér hljóðs og gagnrýnir trú og
kirkju.“
„Hvert sem litið er má sjá kirkjur gnæfa við hirnin."
milli trúarbragða svo vit sé í? A
hvaða vogarskál ber að láta trúar-
brögðin svo að við fáum séð hver
þeirra eru heppilegust eða hvort
þau eru óþörf með öllu?
í öðru lagi þurfum við að meta
kristnina. Islendingar hafa verið
kristnir, að nafninu til, í 990 ár. Líf
hvers manns er svo mengað af
áhrifum kristninnar að hann á erf-
itt með að meta hana á raunsæjan
hátt. Sem börn erum við skírð og
fermd, við sjáum presta gefa saman
hjón og jarða þá látnu og allar
helstu hátíðir barnshugans eru
tengdar þessari trú. Hvert sem htið
er má sjá kirkjur gnæfa við himin.
Auk þessa virðist æðsta stjórn
landsins ekki treysta sér til að hefia
þingstörf fyrr en hún hefur setið,
undir áminningu prestastéttarinn-
ar sem hún eltir síðan úr dómkirkj-
unni í þinghúsið.
Börn reka upp stór augu
Það er undantekning ef trúleys-
ingi kveður sér hljóðs og gagnrýnir
trú og kirkju. Svo hljótt er um
þessa menn að börn reka upp stór
augu ef þau heyra að shkir menn
séu til. Ef menn heyra sýknt og
heilagt aðeins aðra hhð málsins er
ekki von á því að margir leiti að
hinni hliöinni. í shkri stöðu er ofur
eðlilegt að 92% þjóðarinnar séu enn
í þjóðkirkjunni.
Þessu má líkja við trú fólks á
stjörnuspeki, miðla, fljúgandi
furðuhluti, skrímsl, andalækning-
ar og þess háttar. Enda voru það
kirkjunnar menn sem komu inn í
landið trú á alls konar hindurvitni
í dýrhngasögum sínum. Hafi fólk
ekki aðgang að óbijáluðum skrif-
um er sýna fram á blekkinguna
sem meðmælendur þessarar vit-
leysu fá stöðugt að halda fram er
ekki nema von að fáir verði til þess
að sjá í gegnum hana. Fari menn í
bókabúð eru hihurnar fuhar af
bókum sem segja frá hinum villt-
ustu fiarstæðum líkt og þar væri
hehagur sannleiki á ferðinni en
þrátt fyrir dauðaleit finnst ekki ein
einasta bók sem bendir á blekking-
una að baki. Slíkar bækur eru þó
th pn einhverra hluta vegna virðast
þær ekki hljóta náð fyrir augum
bókakaupmanna. Eins er um trú-
máhn. Hvert sem htið er eru bækur
og sjónvarpsþættir sem lofa og
hyha kristna trú en hinn málstað-
urinn er furðulega fyrirferðarhtill.
En þrátt fyrir þetta veröum við
að krefiast þess af okkur sjálfum
og ríkisvaldinu að metið sé nú upp
á nýtt hvort það beri að halda
kristni sem ríkistrú (eða öllu held-
ur þjóðtrú). Er ekki tími til kominn
að rífa af sér ok vanans og helgi-
slepjunnar og hta gagnrýnum aug-
um á trúna og hennar fylgifiska?
Ég enda þetta erindi mitt á vísu
Þorsteins Erhngssonar sem lýsir
mætavel minni reynslu af hindur-
vitnum samtímans:
Ég veit þó sitt besta hver vinur
minn gaf
og vhjandi blekkti mig enginn;
en til þess að skafa það allt
saman af
er ævin að helmingi gengin.
Reynir Harðarson