Dagblaðið Vísir - DV - 03.02.1990, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
íslenzk stöð á heiðinni
Keflavíkurflugvöllur er ekki á skrá, er birzt hefur í
bandarískum dagblöðum um nokkra tugi bandarískra
herstöðva heima og erlendis, sem til greina kemur að
leggja niður eða minnka. Þetta endurspeglar, að vöflur-
inn á heiðinni er ekki herstöð í hefðbundnum skilningi.
Lítið er um varnir á Keflavíkurflugvelli. Tómt mál
er að tala um, að þar sé varnarlið íslands. Að vísu eru
til ráðagerðir um að flytja þangað hermenn að vestan
á hættutímum. Æfingar af því tagi hafa reitt suma landa
okkar tfl reiði og verið öðrum tilefni gamanmála.
Foringjar heimsveldanna tveggja hafa að undanfórnu
keppt í tiflögum um samdrátt herja sinna í Evrópu.
Nýjasta tiflaga George Bush Bandaríkjaforseta er um
fækkun niður í tæplega 200 þúsund hermenn á hvora
hflð. Þessu hefur verið afar vel tekið í Sovétríkjunum.
í rauninni eru heimsveldin búin að missa tök á þróun-
inni. Nýjar ríkisstjórnir í Austur-Evrópu eru sem óðast
að senda Sovétríkjunum skilaboð um, að hernámslið
þeirra eigi að fara heim sem fyrst. Ekki verður séð, að
Sovétríkin ætli neitt að tregðast við brottfór.
Þar á ofan eru hinar nýju ríkisstjórnir í Austur-
Evrópu að boða samdrátt í eigin herafla. Ungverjaland
hefur boðað 17% samdrátt, Tékkóslóvakía 15%, Búlgar-
ía 12%, Austur-Þýzkaland 10% og Pólland 4%. Þetta er
byrjunin á hröðu andláti Varsjárbandalagsins.
Nokkur Evrópuríki Atlantshafsbandalagsins eru þeg-
ar byrjuð að skipuleggja svipað undanhald á sviði víg-
búnaðar. Belgía varð fyrst til og reiknað er með, að
Holland og Danmörk fylgi fljótlega á eftir. Öllum ríkis-
stjórnum bráðliggur auðvitað á peningunum í annað.
Stærsta máflð í hruni vígbúnaðar er svo sameining
Þýzkalands. Greinilegt er, að Austur-Þýzkaland er að
sogast inn í Vestur-Þýzkaland. Það þýðir, að sovézki
herinn verður að fara frá Austur-Þýzkalandi og senni-
lega bandaríski herinn einnig frá Vestur-Þýzkalandi.
Bush og Gorbatsjov verða að hafa sig alla við í sím-
tölum um ný tilboð til að hafa undan þróun, sem þeir
ráða ekki við. Sameinað Þýzkaland verður að vísu ekki
hlutlaust, heldur vestrænt. En það mun haga málum á
þann veg, að ekki verði túlkað sem ógnun við austrið.
Einu herstöðvarnar, sem eiga framtíð fyrir sér, eru
eftirlitsstöðvar. Búast má við, að fjölþjóðlegir samningar
um niðurskurð vopnabúnaðar feli í sér ströng ákvæði
um gangkvæmt eftirlit með efndum. Slíkt verður talið
líklegt til að auka hernaðarlegt öryggi Evrópu.
Málsaðilar þurfa að mæla flutninga með herlið og
hergögn og aðrar hreyfingar, sem hugsanlega gætu boð-
að hættu. Þeir þurfa að hafa eftirlitsmenn hver hjá öðr-
um til að fylgjast með heræfingum og ennfremur með
umsaminni eyðingu vopna og fækkun í herjum.
Reikna má með, að eftirlitsstöð á borð við Keflavíkur-
flugvöll eigi framtíð fyrir sér í heimi hernaðarlegrar
hláku. Þar hefur verið fylgzt með ferðum hernaðar-
tækja í lofti, á sjó og í sjó. Slíkt eftirlit verður sennilega
taflð alveg eins nauðsynlegt í náinni frarntíð.
Hins vegar er líklegt, að framkvæmd eftirlitsins geti
breytzt. Til dæmis kemur til greina, að samið verði um,
að þar verði fufltrúar Sovétríkjanna til eftirlits með eft-
irflti Bandaríkjanna. Einnig opnast betri möguleikar en
áður á þátttöku og frumkvæði af hálfu íslands.
Bezt væri, að íslendingar tækju smám saman við sem
mestu af því eftirflti, sem hernaðarlegir hagsmunaaðilar
telja hæfilegt á Norður-Atlantshafi í framtíðinni.
Jónas Kristjánsson
Þýska ráðgát-
an blasir á ný
við Evrópu
Tvær heimsstyrjaldir hafa öðru
fremur hrjáð heimsbyggðina á
þessari öld. Báðar áttu upptök sín
í hjarta Evrópu, eftir að Þýskaland
varð þar ráðandi afl. Hildarleikim-
ir tveir áttu sér margþættan að-
draganda, en ekki fer milli mála
aö ástand og ríkjandi viðhorf í
Þýskalandi voru meginástæða til
að hremmingamar skullu yfir.
Feigðarflanið kristallast í bæði
skiptin í annars ólíkum leiðtogum
Þýskalands, Vilhjálmi II. keisara
1914 og Adolf Hitler 1939.
Sigurvegaramir, sem réðu niður-
lögum Hitlers-Þýskalands 1945,
skiptu landinu á milli sín í
hernámssvæði sem síðan urðu úr
tvö aðskilin ríki en bæði setin er-
lendum herjum. Utan um þau
mynduðust svo í rauninni hemað-
arbandalögin tvö, Atlantshafs-
bandalag og Varsjárbandalag, sitt
undir fomstu hvors risaveldis.
Staða sovéska hemámsliðsins í
Austur-Þýskalandi var notuð til að
réttlæta sovéska hersetu í öðmm
löndum Mið- og Austur-Evrópu.
Vera Vestur-Þýskalands í Atlants-
hafsbandalaginu var öðram banda-
lagsríkjum, og sér í lagi Bandaríkj-
unum, trygging fyrir að stjómin í
Bonn tæki ekki að höndla á eigin
spýtur viö Sovétstjómina um
breytta stöðu mála í Mið-Evrópu,
til að mynda sameinað, hlutlaust
Þýskaland.
Nú hefur fjögurra áratuga póh-
tísk og hernaðarleg kyrrstaða rask-
ast á einu misseri. Friðsamlegar
byltingar hafa steypt af stóh eins
flokks veldi sovéthollra hópa í öh-
um ríkjunum sem búa við sovéska
hersetu, þar á meðal Austur-
Þýskalandi. Til stendur að stað-
festa skiptin th fjölflokkakerfis
með skoðanafrelsi, málfrelsi og
samtakafrelsi í frjálsum kosning-
um á fyrra misseri þessa árs. Að
frumkvæði Ungveijcdandsstjórnar
eru hafnar viðræður við Sovét-
stjómina um skjóta brottfór 65.000
manna sovéthers frá Ungverja-
landi. Nýja stjórnin í Tékkóslóvak-
íu hefur óskað eftir viðræðum með
sama markmiði um vem 70.000
manna sovéthers þar í landi. Lech
Walesa sagði fulltrúa Sovétstjórn-
arinnar, sem kominn var að und-
irbúa opinbera heimsókn pólska
verkalýðsleiðtogans til Moskvu, að
ein forsendan fyrir að færa sam-
skipti Póllands og Sovétríkjanna á
nýjan, hehbrigðan gmndvöh væri
brottför 40.000 sovéthermanna úr
landinu.
En um Póhand hggja aðdráttar-
leiðir 380.000 manna hemámsliðs
Sovétríkjanna í Austur-Þýska-
landi. Á veru þess þar veltur samn-
ingsstaða Sovétsljómarinnar við
vesturveldin um skipan mála í
Erlendtíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
Mið-Evrópu í lok kalda stríðslns.
í Ijósi fyrri reynslu þarf enginn
að furða sig á að Sovétmenn séu
ekki áfjáðir í að sjá Þýskaland sam-
einaö á ný. Og sama máh gegnir
reyndar um vesturveldin. Banda-
ríkjastjóm lætur til dænus í veðri
vaka að skhmáli af hennar hálfu
fyrir sameiningu Þýskalands sé að
það verði eins og það leggur sig
aðhi að Atlantshafsbandalaginu, og
má geta nærri að slík krafa er ekki
sett fram til að greiða fyrir samein-
ingu.
Ekki bætir úr skák að sameining-
armáhð hefur dregist inn í kosn-
ingabaráttu í báðum þýsku ríkjun-
um. Helmut Kohl, kanslari Vestur-
Þýskalands, reyndi að eigna sér og
sínu hði sameiningarmálstaðinn,
þegar hann setti fram sameining-
aráætlun án samráðs við banda-
menn sína í Atlantshafsbandalag-
inu. Þeim fannst fátt um, og nú er
komið á daginn að vesturþýskir
kjósendur eru ekki ýkja ginnkeypt-
ir fyrir einhhða aðgerðum, sem við
ríkjandi aðstæður hljóta að hafa
þær afleiöingar fyrst og fremst að
grafa undan völtu stjómkerfi Aust-
ur-Þýskalands.
í fylkisþingskosningum í Saar á
sunnudag vann sósíaldemókratinn
Oskar Lafontaine stórsigur, en
hann hafði kveðið upp úr um það
í kosningabaráttunni, að fásinna
væri að halda áfram að ívilna að-
fluttum frá Austur-Þýskalandi með
forgangi í útvegun húsnæðis og
úthlutun tryggingabóta, eftir að
fólkið hefur ekki lengur neina kúg-
un aö flýja, heldur kemur ein-
vörðungu í ábataskyni. Þessi boð-
skapur féll í svo góðan jarðveg, að
Lafontaine sneiddi ekki aðeins
verulega af fylgi stjómarflokk-
anna, heldur hélt fylgi Græningja
og Lýðveldisflokks þjóðrembu-
sinna svo lágu að hvorugur kom
manni á þing. Þykir nú einsýnt að
sósíaldemókratar geri shkan sigur-
vegara að kanslaraefni í kosning-
um th Sambandsþingsins, sem
verða ekki síðar en í desember.
Eftir yfirlýsingu Mikhahs Gor-
batsjovs í vikunni samfara fundi
hans með Hans Modrow, forsætis-
ráðherra Austur-Þýskalands, hgg-
ur fyrir aö stjómir allra fjögurra
hemámsvelda viðurkenna rétt
Þjóðverja th sjálfsákvörðunarrétt-
ar og sameiningar. En hjá leið-
togum ahra þessara ríkja fylgja
skilmálar um að fyrst þurfi að búa
trygghega svo um hnúta að öflugt
Þýskaland valdi ekki glundroða og
ófamaði í Evrópu eina ferðina enn.
í því efni hta menn einkum th
tveggja stofnana. Önnur er Evr-
ópubandalagið, þar sem sameigin-
legur markaður hlasir við og stefna
hefur verið tekin á samhæfingu í
peningamálum og þar með í raun-
inni einnig um meginatriði efna-
hagsstefnu. Hins vegar er Helsink-
iráðstefnan um öryggi og samstarf
í Evrópu, sem nær til ahra ríkja
álfunnar, jafnt í hernaðarbanda-
lögum og utan þeirra. Þar sjá menn
vettvang th að fyrirbyggja óvissu
og óstöðugleika meðan milhbhs-
ástand ríkir.
Eftir stendur að þýsku ríkin
mynda hervæddasta svæði á hnett-
inum að öllu óbreyttu, og aðkomu-
herir ráða þar gereyðingarvopnum
sem hvor beinir að öðmm. Eftir því
sem 'ráðstöfunum th takmörkunar
á öðrum vopnabúnaði miðar verð-
ur torveldara að fá Þjóðveija til að
sætta sig við óbreytt ástand um
ófyrirsjáanlega framtíð.
Talsmenn beggja risavelda hafa á
síðustu dögum leitast við aö sinna
þessu atriði. Oleg Grinevski, aðal-
fulltrúi Sovétríkjanna í viðræðun-
um í Vínarborg um takmörkun
hefðbundins herafla í Evrópu, reið
á vaðið í viðtali við fréttamann
Washington Post. Skýrði hann frá
því að sovétstjómin væri fús til að
semja um algera brottför erlendra
heija úr Evrópulöndum á næstu
fimm árum.
George Bush Bandaríkjaforseti
tók sama mál sérstaklega fyrir í
fyrstu skýrslu sinni th Bandaríkja-
þings um ásigkomulag ríkjabanda-
lagsins. Þar kvaðst hann hafa falið
fuhtrúum Bændaríkjanna í Vínar-
borg að leggja th að margfalda áður
ráðgerða fækkun í bandarískum
og sovéskum herafla í bandalags-
ríkjum hvors um sig. Hámark yrði
lækkað úr 275.000 mönnum undir
vopnum í 195.000 hjá hvoram. í
stórum dráttum þýddi þetta þriðj-
ungs fækkun bandarísks herhðs í
Evrópu en fækkun um tvo þriðju í
sovésku herhði utan eigin landa-
mæra.
Magnús Torfi Ólafsson
Mikhail Gorbatsjov visar Hans Modrow, forsætisráðherra Austur-Þýskalands, til sætis á fundi þeirra i Kreml
á þriðjudag.