Dagblaðið Vísir - DV - 19.05.1990, Qupperneq 14

14
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 >27022 - FAX:f91 >27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Sigurinn var ósigur
Fleiri voru atvinnulausir hér á landi í síðasta mán-
uði en verið hafa í þeim mánuði í rúman áratug. Ástand-
ið er meira að segja verra en í fyrra. Sem dæmi má
nefna, að atvinnulausu skólafólki hefur fjölgað úr 600 í
800 milli ára. Var þó talað um neyðarástand í fyrra.
Efnahagsbatinn, sem fjármálaráðherra heldur fram,
að orðið hafi hér á landi, hefur ekki komið fram í þenslu
á vinnumarkaði. Margir reiknuðu með, að umsvif í þjóð-
félaginu færu að lifna við með vorinu, en sú von hefur
algerlega brugðizt. Við erum á leið í vaxandi kreppu.
Efnahagsbatinn, sem íjármálaráðherra heldur fram,
að orðið hafi hér á landi, hefur ekki komið fram í auk-
inni framleiðslu í landinu. Efnahags- og framfarastofn-
unin segir, að landsframleiðsla Islands hafi í fyrra
dregizt saman um 3,4% og muni ekki aukast á þessu ári.
Efnahagsbatinn, sem fjármálaráðherra heldur fram,
að orðið hafi hér á landi, hefur ekki komið fram í aukn-
ingu þjóðarauðs á hvern íbúa landsins. Seðlabankinn
hefur birt tölur, sem sýna, að skuldlaus þjóðarauður
hefur raunar minnkað á mann allan níunda áratuginn.
Efnahagsbatinn, sem fjármálaráðherra heldur fram,
að orðið hafi hér á landi, hefur ekki komið fram í minnk-
uðum lántökum íslendinga í útlöndum. í fyrra var raun-
ar slegið íslandsmet, þegar erlend lán urðu 51,3% af
landsframleiðslu, en höfðu mest áður numið 51,1%.
Af áróðursferðum fjármálaráðherra um landið og
auglýsingum hans í fjölmiðlum mætti ætla, að þjóðar-
hagur væri á uppleið. Svo er ekki. Erlendar skuldir eru
vaxandi byrði, framleiðsla fer heldur minnkandi og at-
vinnuleysi fer heldur vaxandi. Kreppan stendur enn.
Eini árangurinn, sem náðst hefur, er, að verðbólga
hefur minnkað og er núna innan við 10%. Það er að
sumu leyti eðlileg afleiðing þess, að samdráttur hefur
leyst þenslu af hólmi. Að hinu leytinu er þetta að þakka
þjóðarsáttinni, sem gerð var um kjarasamninga í vetur.
Fjármálaráðherra getur auðvitað þakkað sér og ríkis-
stjórninni fyrir þjóðarsáttina, því að stjórnvöld áttu
þátt í henni. Það er hins vegar séríslenzkt fyrirbæri að
telja slíka þjóðarsátt vera af hinu góða. Efnahags- og
framfarastofnunin hefur varað okkur við þeim.
Við gerðum þjóðarsátt um fátækt. Við gerðum þjóðar-
sátt um að taka ekki á vanda, sem við höfum verið að
safna. Við gerðum þjóðarsátt um að halda mistökunum
áfram og borga fyrir þau með lakari lífskjörum. Við
gerðum þjóðarsátt um framhald á sjálfspyndingum.
Samkvæmt þjóðarsáttinni verður haldið áfram að
kasta á glæ fimmtán milljörðum króna á ári með stuðn-
ingi við hefðbundinn landbúnað. Samkvæmt þjóðarsátt-
ini verður haldið áfram að kasta á glæ milljörðum með
opinberum fyrirgreiðslusjóðum handa gæludýrum.
Samkvæmt þjóðarsáttinni höldum við áfram að vinna
eins og skepnur til að standa undir lífskjörum, sem við
neitum okkur um að fá á auðveldari hátt með því að
beita skynsemi. Samkvæmt þjóðarsáttinni sættum við
okkur við svimandi verðlag á innlendum matvælum.
Þannig hefur ríkisstjórn, með hjálp stéttarfélaga og
þjóðar, tekizt að halda verðbólgunni í skeijum án þess
að leysa nein vandamál með því. Þannig hefur tekizt
að koma lífskjörum á íslandi, miðað við vinnuframlag
og verðlag, niður í það, sem er í Portúgal.
Sigurinn á verðbólgu var sigur þjóðarsáttar um fá-
tækt og minnkandi þjóðarauð, ofanstýrt kvótakerfi og
ráðherrastýrðar fyrirgreiðslur. Sigurinn var ósigur.
Jónas Kristjánsson
LAUGARDAGUR 19. MAÍ 1990.
Kazimera Prunskiene, forsætisráðherra Litháens, (t.v) kom að tómum kofunum hjá Margaret Thatcher, starfs-
systur sinni í London, eins og öðrum forustumönnum sem hún hitti í liðsbón um Vesturlönd. Símamynd Reuter
litháar leita áþreif-
inga í stað refsiaðgerða
Eftir nær mánaðar ferðalag milli
höfuðborga landa Vestur-Evrópu
og Norður-Ameríku sneri Kazimi-
era Prunskiene, forsætisráðherra
Litháens, verr en tómhent heim.
Hvergi hafði hún fengið fyrirheit
um formlegar undirtektir undir
sjálfstæðisyfirlýsingu þingsins í
Vilnius né ádrátt um aðgeröir til
að hamla á móti afleiðingum af
aðflutningsbanni sovétstjórnar-
innar gagnvart Litháen. En þar á
ofan tjáði hún félögum sínum í for-
ustu Litháa, að stjórn landsins yrði
hið fyrsta að bera fram við
Moskvuvaldið lagfærðar tillögur
um framkvæmd sjálfstæðistök-
unnar, eða fyrirgera ella þeim
stuðningi í orði sem þó væri fáan-
legur á Vesturlöndum.
Við boðskap forsætisráðherrans
settist þing Litháens á lokaðan
fund á miðvikudag. Þegar þetta er
ritað er Prunskiene á leið til
Moskvu með samþykkt þess fund-
ar. Hyggst hún leita fundar Gor-
batsjovs forseta til að leggja hana
fram, en fáist það ekki sækjast eftir
fundi með Riskof forsætisráðherra
sömu erinda.
Ályktun Litháenþings byggist á
grundvallaratriðum á sáttatillögu
sem Mitterrand Frakklandsforseti
og Kohl kanslari í Vestur-Þýska-
landi kynntu fyrir nokkru í sam-
eiginlegu bréfi til forsetanna í Vil-
nius og Moskvu. Gert er ráð fyrir
að framkvæmd sjálfstæðisyfirlýs-
ingarinnar sé frestað, án þess aö
hún sé þó tekin aftur. Þar með er
frestað gildistöku allra laga sem
þing Litháens hefur sett og byggð
eru á sjálfstæðisyfirlýsingunni.
Þau fjalla um efni eins og stofnun
þjóðvarðliðs og landamæragæslu,
lausn Litháa undan sovéskri her-
skyldu og yfirtöku eigna.
Litháar óska eftir að millibils-
ástandið fram að gildistöku sjálf-
stæðisyfirlýsingarinnar sé notað til
samninga stjórnanna í Vilnius og
Moskvu um sameiginleg úrlausn-
arefni. Þar ber hæst sameiginlegar
landvamir þar sem það á við með
samningsbundnum hætti, fram-
kvæmd herskráningar, tollgæslu,
réttindi sovéskra ríkisborgara í
sjálfstæðu Litháen og sanngjarna
skiptingu eigna í Litháen sem
formlega eru sovésk ríkiseign.
Undanfari þessarar nýju stefnu-
mótunar Litháa í sjálfstæðisvið-
leitninni er ekki aðeins ferð
Prunskiene um Vesturlönd heldur
einnig og ekki síður fundur forsæt-
isráðherra allra Eystrasaltsland-
anna þriggja. Þeir komu saman í
Tallinn, höfuðborg Eistlands, um
síðustu helgi. Fundarefnið var ann-
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Óiafsson
ars vegar að samræma málatilbún-
að í sjálfstæðimálinu gagnvart sov-
étstjórninni, hins vegar að endur-
vekja Baltneska ráðið, sem sömu
ríki komu á fót á fjórða tug aldar-
innar til að ráða ráðum sínum og
samræma stefnu.
Fréttamenn, sem farið hafa um
Eystrasaltslöndin, skýra frá því að
ráöamenn í Tallinn og Riga, höfuð-
borg Lettlands, fari ekk dult með
þá skoðun sína að Vytautas Lands-
bergis, forseti Litháens, hafl í önd-
verðu farið alltof geyst í sjálfstæð-
ismálinu og þar með spillt bæði
fyrir sér og öðrum. Ekki kunni
góðri lukku að stýra að storka sov-
étstjórinni, þegar hún á í rauninni
ails kostar við þann sem slíkt ger-
ir. Sama skoðun virðist einnig út-
breidd meðal Litháa, þótt þeir flíki
henni ekki af skiljanlegum ástæð-
um. í könnun Gallups á vinsældum
litháiskra stjórnmálamanna lenti í
efsta sæti Algirdas Brazaukas, for-
maður Kommúnistaflokks Lithá-
ens, og munaði verulega á honum
og Landsbergis forseta. Brazaukas
er nú varaforsætisráðherra og hef-
ur hvatt manna mest til að leita
málamiðlunar viö sovétstjómina.
Stjórnirnar sem tóku við í Eist-
landi og Lettlandi að afstöðnum
fijálsum kosningum hafa sett sjálf-
stæðiskröfur sínar fram með öðr-
um og vægilegri hætti en stjórn
Litháens, en viöbrögð sovétstjórn-
arinnar hafa verið svipuð, að því
undarskildu að Eistar og Lettar
hafa ekki verið beittir aðflutnings-
banni né öðrum efnahagsþvingun-
um. Ætli smáríkin þrjú að efla
samningsstöðu sína gagnvart
stjórn stórveldisins, verða þau
fyrst að koma á samræmingu í eig-
in hóp um kröfugerð og megin-
markmið. Segja má að það hafi nú
verið gert. Með endurskoðuðu til-
lögunum, sem Pmnskiene reynir
að koma á framfæri í Moskvu, hafa
Litháar dregið í land og með því
fært sig upp að hliö hinna þjóðanna
tveggja.
Mestu skiptir í bráð fyrir Litháa,
hvort þeir fá aflétt stöðvun dæhng-
ar á ohu og jarðgasi um leiðslur til
landsins frá Hvíta-Rússlandi. Sí-
fellt gengur á birgðir sem fyrir
vom, og hefur Prunskiene sagt að
ófremdarástand blasi við í lok
næstu viku að öllu óbreyttu. Þá
gerist það samtímis, að samgöngur
fara úr skoröum og verksmiöjur
stöövast unnvörpum vegna elds-
neytisskorts.
í vikunni þar á eftir hefst í
Moskvu fundur forseta Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna. Breytt af-
staða Litháa í sjálfstæðismálinu er
tvímælalaust öðmm þræði ákveðin
í því skyni að greiða fyrir að Ge-
orge Bush leggi málstað þeirra lið
í viðræðum sínum við Gorbatsjov.
Þess vegna varð að ræða málið fyr-
ir luktum dyrum á þingi í Vilnius,
en sömuleiðis þykir heppilegt að
leynd hvíh yflr uppgjörinu sem þar
fór fram milli Landsbergis og ann-
arra ákafamanna annars vegar og
málmiðlunarsinna á bandi
Prunskiene og Barzaukas hins veg-
ar.
Úr því sem komið er þarf vart að
vænta skjótra viðbragða sovét-
stjórnarinnar við samræmdum
viðræðugrundvelli um sjálfstæði-
stöku af hálfu Eystrasaltsríkjanna.
Gorbatsjov hefur í æði mörg önnur
horn að líta, hann er í rauninni enn
að koma sér fyrir í nýja forseta-
embættinu, en mestu skiptir að
ekki er nema rúmur mánuður í
ílokksþing Kommúnistaflokks
Sovétríkjanna. Á það eru valdir
fulltrúar í átakakosningum og þar
er von sviptinga. Ráðstafanir gagn-
vart þeim vanda Sovétríkjanna
sem yfir allt annað gnæfir, öng-
þveitinu í efnahagsmálum, virðast
úr þessu hljóta að dragast fram
yfir flokksþingið, hvað þá ákvarð-
anir um annað sem unnt er að
skjóta á frest.
Það sem á reynir nú í svipinn er
hvort sovéski forsetinn telur sinna-
skipti Litháenstjómar nægia til að
aflétta aðflutningsbanninu áður en
það veldur stórfelldum búsitjum. í
því efni er rétt aö hafa í huga að í
Litháen er, samkvæmt verkaskipt-
ingu, framleiddur margs konar
varningur sem jafnt neytendur og
úrvinnsluaðilar vítt og breitt um
Sovétríkin geta illa verið án og eiga
erfitt með aö útvega úr öðrum stöð-
um.
Magnús T. Ólafsson