Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1990, Síða 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 1990.
Menning
Yf irborðsleg unglingabók
Ástarsambönd unglingsáranna hafa verið
nokkuð vinsæl hjá þeim sem á annað borð
skrifa bækur fyrir unglingál Einn þeirra er
Eðvarð Ingólfsson. Hann hefur skrifað
nokkrar bækur um ástir unglinga á aldrin-
um 15-16 ára. Fimmtán ára á fóstu og Sextán
ára í sambúð komu út fyrir nokkrum árum.
Eðvarð hefur ekki sagt skiliö við þennan ald-
urshóp því að nú er komin út bókin Haltu
mér - slepptu mér. Ekki hef ég lesið neina
bók Eðvarðs fyrr en ef þær eru í líkingu við
þessa hef ég ekki misst af miklu.
Haltu mér - slepptu mér fjallar um sextán
ára stelpu, Eddu, og sautján ára strák,
Hemma. Eins og gengur og gerist á þessum
aldri verða þau Edda og Hemmi ástfangin
og „fara á fast“. Edda býr með fráskilinni
móður sinni sem fer nokkuð út að skemmta
sér, eins og gengur. En Eddu þykir það ekki
sniðugt. Henni fmnst mamma sín vera of
laus í rásinni. Sambandi þeirra mæðgna er
lýst á injög yfirborðslegan hátt. Það er ekki
reynt að kafa ofan í sálarlíf fráskihnnar konu
né skilnaðarbarns.
Þegar Edda og Hemmi hafa verið saman í
nokkrar vikur kemur í ljós að Edda er ólétt.
Hún ákveður að Hemmi skuli fá að heyra
fréttirnar fyrstur. Einhverra hluta vegna hef
ég á tilfinningunni að sextán ára stelpa
myndi segja mömmu sinni fyrst frá slíku.
En atburðarásin verður næsta hröð eftir
þetta. Edda og Hemmi fara að búa saman og
allt virðist vera í lukkunnar velstandi. Þá fer
aö halla undan fæti.
Eftir fæðingu barnsins fyllist Edda ábyrgö-
artilfinningu en Hemmi ekki. Lýsingar Eð-
varðs á sambandi og heimilislífi krakkanna
eru afar yfirborðslegar, tilgerðarlegar og
ósannfærandi. Hann virðist reyna að koma
því að að hin heföbundnu aldagömlu kyn-
hlutverk séu enn í gildi. Lýsing Eðvarðs á
Hemma þykir mér í þá átt að segja; „svona
eru strákar". Strákar eru ekki tilbúnir að
taka'neina ábyrgð og vilja bara vera með
strákunum og skemmta sér en stelpur eru
uppfullar ábyrgðar húsmóðurinnar. Sama
er uppi á teningnum þegar Hemmi kemur
einu sinni heim til sín (það er að segja for-
eldra sinna) eftir fótbpltaæfingu. „Gengur
hálfhokinn inn í stofu, hendir sér upp í næsta
sófa og blæs mæðinni stutta stund. - Eitt-
hvað til að borða? kallar hann svangur og
ætlast til að mamma hans heyri í honum.“
(Bls. 16). Lesandinn hugsar ósjálfrátt með sér
að svona séu nú strákar.
En fyrir utan mjög svo óspennandi sögu-
þráð, sem heldur manni ekki við efnið og
maður veit hvernig endar, er margt annað
aðfinnsluvert í bókinni.
Fyrir það fyrsta er málið og stíllinn upp-
skrúfaður og yfirborðslegur. Aldrei hef ég
heyrt séxtán ára stelpur, bestu vinkonur,
tala um unnustur. „En ég get ekki að því
gert að ég öfunda unnustu hans af honum,
segir Edda með stjömur í augunum.K (Bls.
9). Ekki hef ég heldur heyrt sextán ára
krakka tala um að skattyrðast. í venjulegu
máli heitir það að rífast. Þetta eru einungis
dæmi en svona er allt málfarið í bókinni. Ég
myndi ráðleggja þeim sem ætla að skrifa
bækur fyrir unglinga að kynna sér fyrst
hvemig þeir tala og reyna síðan að skrifa
út frá því.
Þótt rithöfundar, eins og aðrir menn, hafi
sínar skoðanir á hlutum og sína hugmynda-
fræði þykir mér nokkuð hæpið að þeir troði
Eðvarð Ingólfsson.
Bókmenntir
Nanna Sigurdórsdóttir
þeim ótæpilega í sögur sínar. Það finnst mér
Eðvarð gera of mikiö. Sem dæmi má nefna
að þegar Edda segir loks mömmu sinni að
hún sé ólétt kemur hvorugri þeirra til hugar
fóstureyðing. „Mamma minntist ekki einu
orði á það hvort Edda gæti hugsað sér fóstur-
eyðingu, enda kom það sjálfsagt ekki til
greina í huga hennar. Eddu kom það ekki
heldur til hugar.“ (Bls. 103). Ekki orð um það
meir. Ekkert um hvers vegna ekki fóstureyð-
ing eða hvers vegna fóstureyðing.
Annað dæmi um þetta er þegar Edda er
að hugsa um hversu oft hún gæti hafa náð
sér í strák til aö sofa hjá. „Margir skólastrák-
ar höfðu gengið eftir henni með stjörnur í
augum. Hún gæti verið búin að stofna til
tækifæriskynna við þrjátíu þeirra ef hún
hefði kært sig um. Tilbúnir voru þeir. En
hún vildi það ekki, kærði sig ekki um að
vanvirða sjálfa sig meö því móti.“ (Bls. 77).
Hvað er nú þetta? Vildi HÚN ekki vanvirða
sig með skyndikynnum? Hvað með ÞÁ? Er
það ekki jafnmikil vanvirða fyrir strákana?
Þarna er hún ljóslifandi komin, gamla grýlan
og hugmyndin um að stelpur eigi ekki að
sofa hjá mörgum strákum því að þá séu þær
að lítillækka sjálfar sig en strákar verði bara
meiri menn ef þeir sofa hjá mörgum stelpum.
Því fleiri, því betra. Þessa hugmyndafræði
þykir mér ekki sniðugt að sjá í bókum, hvað
þá í unglingabókum.
Almennt er bókin óspennandi, persónu-
sköpun yfirborðsleg og rýr og margir endar
eru látnir óhnýttir. Eðvarð leyfir sér ansi
ódýrar lausnir á mörgu sem annars þyrfti
dýrra lausna viö. Alla vega ef höfða á til
unglinga, þroska þeirra og hugsunar. Þessi
bók skilur ekkert eftir sig sem gæti mögulega
komið unglingi til meiri þroska og umhugs-
unar.
Æskan.
Eðvarð Ingólfsson.
Haltu mér - slepptu mér.
Vont f ólk í vondum málum
Á saurblaði Mefistó á meðal vor segir meðal ann-
ars: „Líta má á hrylling þessarar bókar sem alvarlega
aðvörun til ráðamanna. Hafa þeir ekki augu til að
sjá?“ Meö þessari yfiríýsingu gerir höfundur Mefistó,
Auður Ingvars, kröfu um að vera tekin alvarlega og
aö litið sé á verk hennar sem alvarlegt bókmennta-
verk. Sagan ber undirtitilinn „Furðusaga" og fyrstu
orðin á saurblaði undirstrika að ferðast er um heima
ímyndunarinnar: „Tekið skal fram, að hér er um að
ræða skáldsögu og að persónurnar lýsa því engum
raunverulegum lifandi manneskjum, heldur eru þær
einungis orönar til í hugarflugi höfundar."
Áður en lesandinn er farinn að lesa fyrsta kafla
verksins er hann þannig beðinn að taka söguna alvar-
lega en hlýtur þó strax að verða dálítið vakandi í þeim
málum þar eð það fyrsta sem mætir honum er ambaga
í málfari („persónurnar því lýsa“) og slæmur prófarka-
lestur („ráða menn“).
Áður en sagan hefst er lesandanum því gert veru-
lega erfitt fyrir og hann fylhst ónotatilfinningu: Hann
er beðinn að taka það alvarlega sem bíður hans í sög-
unni en mætir strax hroðvirkni.
Söguþráður
Georg, fulltrúi í fíkniefnalögreglunni, og kærastan
hans, Pollý, eiga í baráttu við eiturlyfjasmyglara í
Keflavík. Höfuðóvinurinn, og lærimeistari Satans eða
Mefistós, er Tómas Karlsson, stjúpi Pollýar, sem mis-
notaði hana kynferðislega þegar hún var barn. Tómas
er „mesti mannhundur í heiminum“ (150) og á tvö
böm með systur sinni. Hann er haldinn óslökkvandi
drápsfýsn og hefur fundið upp áður óþekkt eitur sem
drepur fólk á augabragði sé eitrinu sprautað í líkam-
ann. Fyrstu fómarlömb hans í eiturbransanum em
foreldrar hans.
Eiturlyfjamiðlarar og sjúklingar þeirra taka nú að
deyja unnvörpum og eiga það sameiginlegt að á baki
þeirra finnst stungugat eftir sprautu. Einn miölarinn
sleppur þó við sprautuna en finnst hins vegar af-
hausaður í baðkari í Stóragerði. Bergur Bergmann
dómsmálaráðherra er flæktur í smyglmálið en þegar
tryggð hans við Tómas fer að bresta tekur Tómas sig
til og kippir af honum nöglunum, plokkar úr honum
augun og lætur hann fá kolamola í staðinn. Bergur
lifir þessa meðferð ekki af. Ep þó Bergur sé vondur
maður, vegna þess að hann græöir á eiturlyfjasmygli,
er hann þó blönduð manntegund og að sumu leyti
hetja í sögunni. Hann lærir nefnilega á gamals aldri
sérstaka kynlífstækni í svallveislu og tekst þar með
loks að fúllnægja kynkaldri konu sinni.
Tómas ætlar sér aö verða keisari yfir íslandi enda
segir spáin að árið 1999 verði ísland merkasta land í
heimi. En það er þó ekki þess vegna sem Tómas sæ-
kist eftir að ná tökum á fjallkonunni okkar heldur
vegna þess að hann einn veit að það er olíu að finna
við strendur íslands. Hann ætlar Pollý að verða keis-
araynju en fyrst verður hann að ráða kærastann henn-
Bókmeniitir
Árni Blandon
ar af dögum. Og hann ætti ekki að muna mikið um
það því hann er framkvæmdamaður hinn mesti og
hefur ríkt hugmyndaflug: „Ég skal skera af honum
bölhnn með eigin hendi. Ég skal láta svíða hann og
súrsa eistun og snæða hann af stakri ánægju...“ (55).
Hér sýnir höfundur okkur af listilegu lítillæti hvar
Tómas er veikur fyrir. Hann treystir sér sem sé ekki
til að svíða og súrsa Georg sjálfur en verður að af-
henda það verkefni til annarra. Og þetta (eða eitt-
hvað) veröur Tómasi að falli og hann breytist í svarta
rottu.
Sagan er í fjórtán köflum og í sjöunda kaflanum
segir frá sjö mönnum, sjö kertum og sjö stúlkum.
Mennimir. svífa láréttir í loftinu og er ekki seinna
vænna að fara af staö með furðulegheitin sem lofað
hefur verið í undirtitli sögunnar. Viö erum sem sé
stödd á fundi hinna góðu anda sem bjarga munu heim-
inum. Þeir beita sterkum brögðum, eyöa þjónum Sat-
ans og skáru meðal annars toppstykkið af miðlaranum
sem nú hvíhr lúin bein (og kjöt) í Hafnarfjaröarhraun-
inu, eins og Geirfinnur forðum (eður hvat?). í þessum
merka kafla í miðri bók kemur fram hvar við erum
stödd í tímatalinu: Það er desember. Ekki er sagt hvaða
ár, en leiða má líkur að því vegna þess að á öðrum stað
í bókinn segir að rætt hafi verið um að gefa eiturlyf
frjáls.
Spilhngin er sem sagt mikil. Stúlkur vinna fyrir eit-
urlyfjaskömmtunum sínum með því „að leggjast und-
ir einhverjan afgamlan ístrubelg, sem angar af and-
fýlu" (15). Og þessir „einhverjir“ eru af ýmsu tagi til
dæmis „alþekktir þingmenn frá kjördæmunum fyrir
norðan" (85) sem vhja láta berja sig með svipum.
Holdsins miðlari er Iðunn mellumamma, fóðursystir
Pollýar.-
En allt fer sem sé vel aö lokum, dísir Venusar sigra
hin illu öfl, eiturbrasiö er eyðilagt og Pollý ög Georg
giftast.
Af framangreindri lýsingu á söguþræði má ljóst vera
að um hið kræsilegasta efni er að ræða í þessari sögu.
Aö lokum vil ég leggja til að þessari bók verði veitt
skammarverðlaun fyrir slæman prófarkalestur (vill-
urnar nálgast hundrað) og læt ég fljóta hér með örfáar
ambögur til gamans: „Hvaöa glæsilega stúka er þetta
sem er að dansa við ljóshærða risann?,, (24). „Hún
lagði hana í bankahólf sínu...“ (165)....áður, en
áður en...“ (138). „.. .til hótels þíns“ (105, þýtt úr
ensku?). „Árbíturinn var tilbúið" (133).
Auður Ingvars:
Mefistó á meðal vor, 170 bls.
Fjölvaútgáfan, Reykjavik 1990.
Junior með nýjum fósturforeldrum.
Laugarásbíó - Prakkarinn ★★1/2
Kúnstugur krakkaskratti
Jólamynd Laugarásbíós er dálítið sérstök, svo að ekki sé dýpra í jólaár-
inni tekið. Það er sannarlega enginn jólaenghl sem þar er lýst.
Junior er ótrúlega hla innrætt og hrekkjótt vandræðabarn. Þegar frá-
sögnin hefst er hann búinn að taka 29 pör af fósturforeldrum á taugum
og myndin lýsir samskiptum hans við foreldra númer 30 sem eiga allt th
ahs nema barn. Junior fer á kostum í vistinni hjá þeim. Hann hrekkir,
skemmir, skrökvar, stelur og yfirleitt gerir allt það sem flest börn langar
th en sæmilegt uppeldi kemur í veg fyrir að að það verði nema draumar.
Skemmst er frá því að segja að hér er indælis skemmtun á ferð. Ill-
kvittnisleg gamansemin er hömlulíth og öfgakenndur og yfirdrifmn leik-
stílhnn fellur vel að forminu. Stærsti gahinn er gloppótt handrit sem
Kvikmyndir
Páll Ásgeirsson
stundum verður langdregið. Tónhstin er hins vegar vel og smekklega
valin, organdi þungarokk og fleira gott.
Litla kvikindið er ágætlega leikið og fósturforeldrar hans, sérstaklega
John Ritter í hlutverki föðurins, henta vel th starfans. Höfundunum er
ekkert heilagt og góðir foreldrar fá á baukinn, fljúgandi nunnum bregður
fyrir og margdæmdur slaufumorðingi, sem verður pennavinur Juniors,
er óvæntur bónus.
Þaö var talsvert af börnum á aldur við Junior á sýningunni sem ég fór á.
í nokkrum thvikum voru foreldrarnir með og þeir virtust ekki skemmta
sér neitt minna yfir skepnuskap þess stutta. Eg mæli með því að vísitölu-
fjölskyldan taki sér frí frá jólastressinu og fari saman í bíó. Þar gefur aö
líta hvemig getur farið ef uppeldið er vanrækt. Góða skemmtun.
Problem Child - amerisk
Leikstjóri: Dennis Dugan
Aðalhlutverk: John Ritter, Michael Richards og Gilbert Gottfried.