Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.1993, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 13. MARS 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Sanngjörn kreppa
Hver lýðræðisþjóð fær þá kreppu, sem hún á skilið,
á sama hátt og hún fær þá forustu, sem hún á skilið.
Kreppan á íslandi er algerlega heimatilbúin. Hún á sér
engar ytri forsendur í efnahagsástandi þeirra ríkja, sem
við skiptum mest við. Þjóðin ber sjálf ábyrgð á henni.
Samdráttur í verðgildi sjávaraíla hefur hingað til
ekki verið slíkur, að unnt sé að afsaka kreppuna með
honum einum. Þriggja milljarða samdráttur sjávarút-
vegs í þrjúhundruðogsjötíu milljarða þjóðarbúi er ekki
næg forsenda fyrir kreppunni, sem við búum nú við.
Að svo miklu leyti sem samdráttur í sjávarafla er
hluti af forsendu kreppunnar, þá er hann lika þjóðinni
að kenna. Hún hefur leyft forustuliði sínu að heimila
ofveiði á flestum mikilvægustu fisktegundunum, þrátt
fyrir ítrekaðar tillögur fiskifræðinga um minni veiði.
Þjóðin er svo forstokkuð, að hún er reiðubúin að
hlusta á glæframenn útskýra, að fiskveiðifræði sé svo
skammt á veg komin, að ekki þurfi að taka mark á tillög-
um fiskifræðinga. Þess vegna má ætla, að gæftaleysi
muni magnast og verða viðameiri þáttur kreppunnar.
íslendingar eru ekki reiðubúnir til að breyta efna-
hagslegum og pólitískum trúarsetningum sínum og
munu þess vegna verða að sætta sig við sívaxandi
kreppu. Líklegast er, að kreppan byiji ekki að sjatna,
fyrr en öll sund eru orðin lokuð að færeyskum hætti.
Þetta kemur greinilega fram í tillögum aðila vinnu-
markaðarins til ríkisstjórnarinnar um tilfærslu at-
vinnuleysis frá árunum 1993 og 1994 til áranna þar á
eftir. Þessar tillögur bera þess engin merki, að flytjend-
ur hafi hugmynd um, hvaðan á sig stendur veðrið.
Ofan á tilfærslu atvinnuleysis biðja aðilar vinnu-
markaðarins um ný kraftalæti stjórnvalda, þótt dæmin
sýni, að fyrri kraftalæti hafa leitt til orkuvers í Blöndu,
laxeldis- og loðdýraævintýra og annnara gæluverkefna,
sem hafa samtals brennt fjóra milljarða árlega.
Aðilar vinnumarkaðarins minnast ekki einu orði á
þá níu milljarða, sem árlega eru teknir af fé skattgreið-
enda til að brenna í hefðbundnum landbúnaði, og ekki
heldur á þá tólf milljarða, sem árlega eru teknir af fé
neytenda til að brenna í hefðbundnum landbúnaði.
Aðilar vinnumarkaðarins endurspegla þjóðarsálina
eins og stjórnmálamennirnir endurspegla hana. Við
stöndum einfaldlega andspænis því, að þjóðarsátt er um
að halda áfram að brenna árlegum milljörðum í hefð-
bundnum landbúnaði og í ríkishandafli gæluverkefna.
Þetta er þjóðarsátt um kreppu. Þetta er þjóðarsátt
um að breyta smávægilegum samdrætti í tekjum sjávar-
útvegs í risavaxna sálarkreppu, sem dregur kjark úr
forstjórum og ræstingafólki, sjóðastjórum og opinberum
starfsmönnum, svo að enginn þorir neinu lengur.
Kreppan er ekki enn komin á það stig, að þjóðin sé
fáanleg til að kippa grundvellinum undan henni. Þjóðin
vill áfram fá að þjást. Fólkið vill áfram vera á lágum
launum og forstjóramir vilja áfram stunda taprekstur.
Enginn getur bannað þjóðinni að pynda sjálfa sig.
Þessi bjargfasta sjálfspyndingarstefna þjóðarinnar
mun fljótlega leiða til þess, að ríkisstjóm og aðilar
vinnumarkaðarins munu formlega skrifa undir enn eina
þjóðarsáttina, þar sem hvergi verður vikið í alvöm að
forsendunum, sem hafa komið núverandi kreppu af stað.
Forustumenn, sem þjóðin hefur valið sér, munu und-
irrita skjal, sem þjóðin á skilið. Þess vegna er ekki nema
sanngjamt og eðlilegt, að kreppan blómstri enn frekar.
Jónas Kristjánsson
Sverfur til stáls
með þingi og for-
seta Rússlands
Á síðasta reglulegum fundi Þjóð-
fulltrúaþingsins, löggjafarsam-
kundu Rússlands, í desember var
gerð málamiðlun miili Borís Jelt-
sín, forseta ríkisins, og Rúslans
Khasbúlatovs þingforseta um
skiptingu valda milli forseta og
þings. Einnig var ákveðið að efna
til þjóðaratkvæðagreiðslu 11. apríl
um meginreglur stjómarfarsins til
leiðbeiningar við gerð nýrrar
stjórnarskrár.
Skoðanakannanir undanfarið
hafa sýnt að í þjóðaratkvæða-
greiöslu myndu tveir þriðju kjós-
enda lýsa fylgi við stefnu Jeltsíns
forseta í stjórnskipunarmálum.
Við þessar aðstæður var Þjóðfull-
trúaþingið kallað saman til auka-
fundar nú í vikunni. ítrekaðar til-
raunir til nýrrar málamiðlunar
báru engan árangur. Khasbúlatov
og bandamenn hans á þingi úr röð-
um gamla, sovéska valdakerfisins
afturkölluðu þvert á móti sam-
komulagið frá í desember og af-
lýstu þjóðaratkvæðagreiðslunni.
Með þessu er gert tilkall til að
úrslitavald í stjórn Rússlands fær-
ist frá Jeltsín, þjóðkjömum forseta,
til þingsins, sem þýðir í rauninni
til Khasbúlatovs og nánustu sam-
starfsmanna hans. Verið er að
reyna valdarán undir yfirskini
þingræðis. Eðli aðgerðanna má
marka af því að þegar síðast frétt-
ist af fundi þingsins áður en þessi
orð vom fest á blað höfðu menn
Khasbúlatovs borið fram tillögu
um að þingið tæki sér yfirstjóm
yfir sjónvarpi og fréttastofunni It-
ar-Tass.
Eftir að þingið felldi með 495 at-
kvæðum gegn 326 lokatillögu Jelt-
síns um lausn deilumála lýsti for-
setinn yfir að hann hlyti nú að taka
til yfirvegunar sérstakar ráðstaf-
anir til að varðveita valdajafnvægi
og tryggja skilyrði til að fást við
efnahagsvandann sem að þjóðum
Rússlands steöjar. Gekk hann síð-
an af fundi ásamt ráðherrum í rík-
isstjóminni.
Það eitt var á þeirri stundu ljóst
um áform Jeltsíns að hann hyggst
efna til þjóðaratkvæðis þótt það
hljóti úr þessu að dragast fram yfir
11. apríl. Úr því sem komið er hefur
piðurstaðan ekki bindandi gildi
eins og ef þing og forseti hefðu stað-
ið að þjóðaratkvæðinu í samein-
ingu en þetta er eina leiðin sem
forsetinn hefur í svipinn til að
skjóta málum til þjóðarinnar.
Getgátur eru uppi um að Jeltsín
kunni að ráðgera að leysa þingið
upp og áskilja sér rétt til aö stjórna
með tilskipunum fram yfir nýjar
þingkosningar. Slíkar aðgerðir
hlytu einvörðungu að skírskota til
neyðarréttar en engra lagaákvæöa
en þingið varð fyrra til að seilast
langt út fyrir valdsvið sitt í því
skyni að svipta forsetann öllum
Erlendtíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
raunverulegum völdum.
Slík örþrifaráð af hálfu forsetans
yrðu að byggjast á fulltingi hersins
og annarra helstu ríkisstofnana.
Skiptust þær í fylkingar milli for-
seta og þings væri verr farið en
heima setið.
Því er líklegra að fyrst um sinn
að minnsta kosti fari valdabaráttan
fram með þeim hætti að ríkisstjórn
annars vegar og embætti þingfor-
seta hins vegar takist á um ítök í
og yfirráð yfir einstökum stofnun-
um. Viö það hlýtur öngþveitið í
rússnesku atvinnulífi og stjórn-
kerfi enn að magnast og var þó
nógu slæmt fyrir.
Margoft hefur verið bent á að
engin fordæmi eru fyrir að rúss-
neski herinn seilist til úrslitaáhrifa
á stjórn ríkisins. En einhvern tíma
verður allt fyrst og erfitt yrði fyrir
herforustuna að horfa aðgerðalaus
á upplausn Rússneska sambands-
lýðveldisins sem hvort eð er gæti
ekki gerst í friði eins og stjómar-
umdæmum og dreifmgu þjóðerna
er háttað.
Upplausn Rússlands eða aftur-
hvarf til harðstjómar og útþenslu
er hvort tveggja ógnvænlegt fyrir
heimsbyggðina alla. En eins og
fyrri daginn hafa ríkin, sem bol-
magn hafa til að hafa áhrif á gang
mála, setið með hendur í skauti.
Sumariö 1991 kom Gorbatsjov tóm-
hentur af fundi iðnveldahópsins
G-7. Mánuði síðar skall á valda-
ránstilraun í Kreml.
í fyrra beitti Bush Bandaríkjafor-
seti sér fyrir að G-7 og alþjóðastofn-
anir hétu 24 milljarða dollara lið-
sinni við kerfisbreytinguna frá
miðstýringu til markaðsbúskapar
í Rússlandi. Fram til þessa hefur
fimmtándi hluti upphæðarinnar
skilað sér. Nú loks, þegar í óefni
stefnir, er boðað til G-7 fundar um
málið í Hong Kong.
Á hádegi 12. mars,
Magnús T. Ólafsson
Boris Jeltsín Rússlandsforseti genguraf fundi Þjóðfulltrúaþingsins i gær.
Símamynd Reuter
Skoðanir aimarra
Misráðió að styðja Rússa
Borís Jeltsín heldur því fram að pólitísk framtíð
hans sé einnig framtíð umbótastefnunnar. Andstæð-
ingar hans á þingi telja sig fulltrúa fólksins.
Það væri mjög misráðið af Bandaríkjastjórn að
blanda sér um of í deilumar í Moskvu þótt rétt sé
aö styðja þar vinveitta stjóm. En deilan snýst fyrst
og fremst um sijórnskipunina og uppgjörið við
stjómkerfi Sovétríkjanna sálugu.
Úr leiðara IHT, 11. mars
Góð fjárfesting að styðja Rússa
Gamall kaldastríðsjálkur gaf fyrsta forseta eftir-
kaldastríðsáranna viturlegt ráð á mánudaginn.
Á fundi í Hvíta húsinu sagði Richard Nixon viö
Bill Clinton forseta: „Leggðu höfuðáherslu á Rúss-
land í utanríkisstefnu þinni.“
Þetta er skynsamleg hugsun.
Endalok kalda stríðsins þýða að Bandaríkjamenn
geta sparað 100 milljarða dala til vamarmála fram
til ársins 1997. Clinton þarf á þeim peningum að
halda til verkefna innanlands.
En þetta gerist ekki nema Rússar haldi áfram á
umbótabraut. Harðlínumennirnir vilja losna við
Jeltsín, umbætumar og vestræn áhrif í einum græn-
um. Stuðningur Vesturlanda gæti þama gert gæfu-
muninn.
Úr leiðara USA Today, 10. mars
Þjóðin greiðir reikninga krata
Það hefur alltaf verið höfuðlöstur krata að senda
þjóðinni reikninginn fyrir öllum óvæntum útgjöld-
um. Nú er komið á daginn að Eyrarsundsbrúin verö-
ur dýrari en áætlað var. Þjóðráð kratastjómarinnar
er: -Látum fólkið borga.“ úr leiðara BT) 9 mars