Dagblaðið Vísir - DV - 31.03.1993, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 31. MARS1993
15
Gróskaþrátt
fyrír tómlæti
Ferðaþjónusta er furðu lítið til
umræðu á hinum ýmsu ráðstefn-
um, sem haldnar eru um vanda
atvinnulífsins, og virðist ekki fá
mikinn hljómgrunn í þeim nefnd-
um, sem komið hefur verið á lagg-
irnar til að leita leiða út úr vaxandi
atvinnuleysi. Ferðamálaráð hefur
mikið reynt að vekja athygli á van-
nýttum möguleikum í ferðaþjón-
ustu og kalla eftir stuöningi við
aðgerðir til að nýta þessa mögu-
leika, en valdhafar eru tómlát-
ir.
Þetta sinnuleysi er með ólíkind-
um vegna þess að þrátt fyrir öra
þróun og mikinn vöxt í ferðaþjón-
ustu hér á landi á undanfómum
árum bíða vannýttir möguleikar í
hrönnum. En áður en ég færi rök
fyrir þeirri fullyrðingu, vil ég nefna
nokkrar staðreyndir um þróunina
í ferðaþjónustu á síðustu árum.
Ótrúlegur vöxtur
Fjöldi erlendra ferðamanna hing-
að til lands rúmlega tvöfaldaðist á
einum áratug. Þeir voru nær 66
þúsund árið 1980, en tíu árum síðar
var talan 141.717. Og ef við íorum
allt aftur til ársins 1960, þá voru
erlendir ferðamenn aðeins tæp 13
þúsund og ferðaþjónusta tæpast
inni í myndinni sem atvinnugrein.
Árið 1991 fjölgaði erlendum
ferðamönnum enn, og uröu þeir þá
143.458 talsins, en á síðasta ári varð
talan rétt innan við 143 þús. íslend-
ingar hafa einnig á þessu tímabili
stóraukið ferðalög um eigið land.
Samkvæmt nýbirtri könnun ferð-
uðust um 80% landsmanna að með-
altali um ísland í 15 daga á árinu
1992, og hver þeirra eyddi að meðal-
tali 2.400 kr. á dag.
Mikil tekjuaukning
Tekjur af ferðaþjónustu hafa
aukist mikið á síðari árum, og hlut-
ur greinarinnar í landsframleiðslu
er frekar mikill í samanburði við
ýmis lönd, sem okkur er gjarnt að
miða við.
Á sama tíma og heildartekjur af
Kjallaririn
Kristín Halldórsdóttir
formaður Ferðamálaráðs
útfluttri vöru og þjónustu jukust
um 18%, þ.e. á árunum 1981-1991,
nær þrefólduðust gjaldeyristekjur
af ferðaþjónustu. Á síðasta ári
námu gjaldeyristekjur af ferða-
þjónustu. Á síðasta ári námu gjald-
eyristekjur af ferðaþjónustu rúm-
lega 11,6 milljörðum króna, sem
eru 9,4% af útflutningi vöru og
þjónustu. Hefur þetta hlutfall ríf-
lega tvöfaldast frá árinu 1980.
Gjaldeyristekjur af áli og kísiljárni
námu þá rúmlega 10 milljörðum,
sem eru 8,2% af útfluttri vöru og
þjónustu. Allur útflutningur iðnað-
arvara að stóriðju meðtalinni skil-
aði hins vegar rúmlega 15 milljörð-
um á síðasta ári.
Beinar tekjur ríkissjóðs af er-
lendum ferðamönnum, þ.e.a.s. inn-
heimtur virðisaukaskattur af seld-
um vörum og þjónustu til erlendra
ferðamanna að frádreginni endur-
greiðslu til þeirra, flugvallargjald
og innritunargjald, þungaskattur
og bensíngjald, eru taldar hafa
numið nær 1,2 milljörðum kr. á síð-
asta ári.
Kristín Halldórsdóttir
„Ferðamálaráð hefur mikið reynt að
vekja athygli á vannýttum möguleik-
um 1 ferðaþjónustu og kalla eftir stuðn-
ingi við aðgerðir til að nýta þessa
möguleika, en valdhafar eru tómlátir.“
Heiðarleg lánaviðskipti?
Hvað ákvarðar vexti á íslandi?
Er það framboö og eftirspum eða
er það rétturinn til að hafa rangt
fyrir sér? Svo mikið er víst að lán-
takendur ráða þar engu um því að
þeir hafa enga tryggingu fyrir því
að vextir af lánum hækki ekki á
lánstímanum.
Svo virðist sem allar vísbending-
ar um aukna verðbólgu séu notað-
ar sem átylla til að hækka raun-
vexti. Vísbendingar um hjaðnandi
verðbólgu era fáar. Og ef verðbólga
minnkar þarf að bíða og sjá til. Með
öðrum orðum: Öll tilefni era notuð
til að hækka vexti en lækkun vaxta
er reynt að draga í lengstu lög.
Ákvörðun um lántöku byggist því
á spádómum en ekki vissu.
Ekki ásættanlegt
Það er mjög óþægilegt aö geta
ekki vitað hvaða vexti menn þurfa
að greiða. En það sem verst er:
Bankar auglýsa ákveðna vaxtapró-
sentu á lánum og innheimta síðan
aðra og hærri tölu. Sénnilega er
jafn lítið að marka þau innlánskjör
sem boöin eru.
Sem dæmi um þetta má nefna að
á upplýsingatöflum í Búnaðar-
bánkanum era vextir á verðtryggð-
KjaUarinn
Steinar Frímannsson
vélaverkfræðingur
um lánum sagðir vera 7,5%. Síðan
eru innheimtir vextir af lánum allt
upp í 10,5%. Sennilega er svipaða
sögu að segja um aðra banka. Væri
um annars konar viöskipti að ræða
væru sennilega notuð orð um þessa
viðskiptahætti sem meinyrðalög-
gjöfm bannar að notuð séu á opin-
berum vettvangi.
Það er ekki ásættanlegt að banka-
stofnun sem sér fram á minni
hagnað en óskað var eftir, hækki
gjald fyrir þjónustu sem búið var
að semja um og sem oft á tíðum er
ekki hægt að hætta að kaupa. En
almenningur er ofurseldur þessum
viðskiptaháttum og getur að því er
virðist ekkert gert til að verjast.
Ofviða bankakerfinu
Sá afgangur sem fólk á til að
leggja fyrir eykst ekki þótt vextir
hækki. Hvatinn til að leggja fyrir
er öryggissjónarmið en ekki vextir.
En þegar alhr keppast við að bjóða
best þurfa þeir að greiða herkostn-
aðinn af þessari vitfirringu sem
hafa tekið lán, hugsanlega fyrir
mörgum árum, oft á grundvelli
falskra upplýsinga. Það er auðvelt
að vera höfðinglegur þegar öðrum
er sendur reikningurinn.
Það er enn verra að bankakerfið
virðist ekki ráða við svona flókið
kerfi. Þurfi maður upplýsingar um
vexti á ársgrandvelli tekur það oft
15 til 20 mínútur að reikna þá út.
Maður fær það á tilfinninguna að
hægt væri að spara verulega í
bönkunum með því að einfalda
vaxtamálin.
Bein afskipti löggjafans af vaxta-
ákvörðunum era ekki heppileg.
Það er ekki nein lausn að ákvarða
hámarksvexti með lagaboði. En
það er eðlileg neytendavemd að
banna eða a.m.k. takmarka svigr-
úm banka til að breyta vöxtum á
miðjum lánstíma. Lántakendur
hljóta að eiga einhvern rétt líka.
Steinar Frímannsson
„Bein afskipti löggjafans af vaxta-
ákvöröunum eru ekki heppileg. Það er
ekki nein lausn að ákvarða hámarks-
vexti með lagaboði.“
urekkiáhrifá
Irfrikió
„Það hef-
ur alls ekki
neitt komíð í
ljós sem sýnir
að starfseraí
Kísiliðjunnar
hafi nokkur
áhrif á lífríki
Mývatns,
hvorki á
minnkandi
veiði í vatn-
inu eða fækkun fuglategunda.
Þar era aðrar ástæður að baki.
Ég tel því einsýnt að fyrirtækið
haldi áfram starfsemi sinni.
Mikilvægi þess aö rýmka
vinnsluleyfi fyrirtækisins er
flestum augljóst. Eins og sveitar-
stjóm Skútustaðahrepps hefur
bent á byggja yfir 40% íbúa þar
afkomu sína á starfsemi fyrir-
tækisins og það eitt sýnir mikil-
vægi fyrirtækisins ótvírætt.
Þaðer stórskemmtilegt að bera
saman niöurstöður sérfræðinga-
neftidarinnar, sem nú hefur skil-
að af sér, annars vegar og rök
bændaima, sem luest hafa, hins
vegar. Þar stangast allt á og
heimatilbúnar fullyrðingar
bændanna um Kísiliðjuna sem
sökudólg fyrir öllu sem miður
hefur fariðstandastalls ekki. Það
er eíns og þeírra áht sé stimplað
á gleraugun þeirra og þeir sjá
auðvitað ekkert annað á meðan.
Enþeir verða að finna sér annan
sökudólg fyrir versnanth ástandi
hfríkis Mývatns en Kísihðjuna.
Starfsemi hennar er svo mikh-
væg byggöinni við Mývatn aö
rýmkmt námaleyfis er sjálfsagt
mál."
Hnignunin í
vatninu
(ormaður sljómar
Kislllðjunnar
jafngömul Kís-
„Það er mér
grundvallar-
atriði eins og
nú er komið
að Mývatn er
nú búið að
vera okkur
arðlaust í 7 ár
og hnignunin s,arri
Cr Björgvinsson, bóndi
jafngomul j Garði
Kíshiðjunni.
Þaö er þvl með engu mófi liægt
að tengja hnignunina öðru en fyr-
irtækinu enda hafa engar rann-
sóknir geta bent á aðra orsaka-
valda og verksmiðjan aldrei getað
frýjað sig aö vera sá skaðvaldur
sem hún er.
Þar af leiðandi snýst ég önd-
verður gegn því aö lífdagar verk-
smiðjunnar verði lengri og alls
ekki að farið verði í ný náma-
sunnan Teigasunds. Set-
lagaflutningar í Syöriflóa myndu
þýða miklu rneiri spjöh en orðið
hafa í Ytriflóa og er hann þó ekki
frýnilegur eftir allt það skurk
sem átt hefur séö staö.
Þar er komin upp eyðimörk
sem áður var lífríki. Það að grafa
gryfjur í Syðriflóa myndi gera
svæðið þar að eyðimörk og slíkt
kemur bara alis ekki til máia. Það
mælir allt á móti því að taka
áfram þessa áhættu. Viöbrögö
okkar ef niðurstaða ráðherra
verður aö rýmka á einhvern hátt
námaleyfi Kisihðjunnar verða
eins hörð og olckur frekast er
unnt“ -gk