Dagblaðið Vísir - DV - 22.03.1994, Blaðsíða 18

18
ÞRIÐJUDAGUR 22. MARS 1994
Þorskur:
Endurnýjanleg auðlind, eða hvað?
Eftirfarandi grein er ætluð hug-
rökku fólki sem vftl kynnast
nokkrum undirstöðuatriðum fiski-
fræði.
Takmörk fyrir nýliðun
Nýliðun þorsks er yfirleitt miðuð
við þriggja ára aldur. Hrygning er
upphaf nýhðuncu: og er hrogna-
ftöldi háður stærð hrygningar-
stofns og aldurssamsetningu hans.
Síðan koma fjölmargir umhverfis-
þættir sem hafa áhrif á nýhðunina
en að talsverðu leyti er árgangs-
styrkur ákveðinn þegar seiðaleið-
angur fer fram í ágústmánuði sama
árið og seiðin klöktust út. Ekki telst
stærð hvers árgangs þó endanlega
þekkt fyrr en hann hefur verið
nokkur ár í veiði.
Oft er heildarferUnu lýst eins og
kemur fram á mynd 1. Hér eru í
fyrsta lagi punktar, sem tákna
KjáUarínn
Gunnar Stefánsson
tölfræðingur á
Hafrannsóknastofnun
„Hitt hlýtur aö vera spuming hvort
Islendingar vilji nýta auölind á þann
hátt að hún standi ekki undir veiðinni
til lengdar eða hvort æskilegra sé að
sækja ekki eins stíft, hafa stofninn
stærri, stunda arðbærar veiðar og ná
meiri afla til lengri tíma litið.“
Þessir ferlar eru miðaðir við það
að ef ekki er neinn stofn verður
tæplega nokkur nýUðun og að vax-
andi stærð hrygningarstofns leiði
jafnt og þétt til þess að auka Ukur
á því að hrygning takist og fram-
leiðslan vaxi. Þetta gildir þó aðeins
upp að tilteknu marki enda eru
stærð hrygningarstofns og fjölda
nýUða, eins og þessu hefur verið
háttað á undanfomum áratugum.
Síðan eru teiknaðir tveir hugsan-
legir bognir ferlar sem lýsa því hve
mikillar nýhðunar má að jafnaði
vænta við tiltekna stærð hrygning-
arstofnsins.
takmörk fyrir þvi hve margir nýl-
iðamir geta orðið.
Að öðm leyti eru ferlamir metnir
með hefbundnum aöferðum töl-
fræðinnar. Ekki er unnt að gera
greinarmun á því hvor ferlanna
tveggja sé líklegri til þess að endur-
spegla hegðun náttúrunnar.
Þróun stofnsins
NýUðunin, sem kemur út úr til-
tekirmi hrygningu, sktiar sér inn í
hrygningarstofninn nokkrum
ámm síðar. Skilin era þó misgóð
eftir því hve stíft er sótt í árgang-
inn. Unnt er að reikna hve miklu
hver nýUði sktiar að jafnaði inn í
hrygningarstofninn miðað við tti-
tekna sókn. Beina Unan á mynd 2
sýnir hvemig ttitekin nýUðun á
lóðrétta ásnum sktiar sér inn í
hrygningarstofninn á lárétta ásn-
um.
Á mynd 1 má þannig sjá línur sem
ttisvEU'a annars vegar miktili sókn
og hins vegar UtilU sókn. Brattari
Unan miðast við þá sókn sem var
í kringum 1992.
Þá kemur spurningin um hver
verður þróun stofnsins tti lengri
tíma Utið miðað við ttitekna sókn.
Ef vatin er vægari sóknin á mynd-
inni sést að stofninn mun leita jafn-
vægis þar sem hrygningarstofn er
á bitinu 500-700 þúsund tonn
(skurðpunktamir A og B) því þar
ttisvarar framleiðslan því sem ný-
Uðunin sktiar til baka inn í hrygn-
ingarstofninn. Þessi niðurstaða er
nokkuð óháð því, hvor ferlanna
lýsir sambandi hrygningarstofns
og nýUðunar.
Hrun á endanum
Hitt er öllu verra að við stífa sókn
(bratta línan) sýnir annar nýtiðun-
arfertilinn að jafnstaöa mun nást
við tæplega 200 þúsund tonna
hrygningarstofn (punktur C) en
hinn ferilUnn bendir tti þess að
stofninn standi ekki undir þeirri
sókn og muni því minnka tti lengri
tíma Utið og hrynja á endanum.
Að sjálfsögðu gerist slíkt ekki á
einu ári og breyttieiki eða sveiflur
vegna umhverfisaðstæðna geta taf-
ið þessa þróun. Hitt hlýtur að vera
spuming hvort íslendingar vtiji
nýta auðlind á þann hátt að hún
standi ekki undir veiðinni tti lengd-
ar eða hvort æsktiegra sé að sækja
ekki eins stíft, hafa stofninn stærri,
stunda arðbærar veiðar og ná meiri
afla tti lengri tíma Utið.
Gunnar Stefánsson
Greinin er endurbirt vegna mistaka
í fyrri birtingu, 16. mars. sl.
Mynd 1 Mynd 2
Nokkrir nýliðunar- og Nýliðunar- og
endurnýjunarferlar endurnýjunarferlar
Menning__________________________________
Yfírlitssýning á verkum Jóns Gunnars Ámasonar í Listasafni íslands:
Sólstafr og hnífar
Jón Gunnar Árnason var meðal fremstu myndhöggvara hérlendis er hann féll frá langt
fyrir aldur fram árið 1989, fimmtiu og átta ára gamall.
Jón Gunnar Ámason var meðal fremstu
myndhöggvara hérlendis er hann féU frá
langt fyrir aldur fram áriö 1989, fimmtiu og
átta ára gamaU. Á þeirri yfirUtssýningu sem
Listasafn íslands hefur nú sett upp á verkum
frá þrjátíu ára UstferU Jóns Gunnars gefst
kærkomið tækifæri tti að meta stöðu hans í
íslenskri listasögu. Þó Jón Gunnar hafi ekki
unnið alfarið að listsköpun og farið að sýna
af krafti fyrr á sjöunda áratugnum stundaði
hann myndUstamám frá þrettán ára aldri
Myndlist
Ólafur J. Engilbertsson
og fram undir tvítugt hjá Kurt Zier, Þorvaldi
Skúlasyni og Kjartani Guðjónssyni í Hand-
íða- og myndlistarskólanum og síðan í Mynd-
Ustarskólanum í Reykjavík undir hand-
leiðslu Ásmundar Sveinssonar. Á sjötta ára-
tugnum fór mestm- tími Jóns Gunnars í
smíðar. Hann lagði stund á vélvirkjun, rak
álsmiðju, málmsmiða- og hönnunarfyrirtæki
og framleiddi aUs kyns nytjahluti og smíðaði
innréttingar. Málmsmíðin og vélvirkjunin
höfðu síðan stefnumarkandi áhrif á list Jóns
Gunnars.
Þjóðfélagslegur slagkraftur
Á sjöunda áratugnum komst Jón Gunnar
í kynni við Dieter Roth og var einn stofnenda
SUM sem kom róti á viðhorf almennings tti
myndUstar. Myndlistin var tekin af stalU og
viðleitnin var sú að sýna hugmyndimar í
allri sinni óþægtiegu og hversdagslegu nekt,
strípaðar af fagurfræði og ttigerð. I viðtati
frá 1987 kveðst Jón Gunnar hafa með verkum
sínum bmgöist við stríðsfréttum og ógn víg-
búnaöarkapphlaupsins og tita þannig á sig
sem póUtískan Ustamann. Á sínum tíma var
SÚM1 raun pólitísk hreyfing í listum á sama
hátt og dadaisminn í Mið-Evrópu á öðrum
áratug aldarinnar. Ýmis verk Jóns Gunnars
frá sjöunda áratugnum, s.s. Hjartað (1968)
og Egó (1969), era tvímælalaust meðal þeirra
myndverka SÚM-kynslóðarinnar sem búa í
senn yfir hvað mestum þjóðfélagslegum slag-
krafti og hafa jafnframt tti að bera tengsl við
þá módemísku tóna sem Ásmundur Sveins-
son og Sigurjón Ólafsson höfðu þegar slegið
og lagt þannig grunninn að nútíma högg-
myndatist hér á landi. Segja má að Jón Gunn-
ar hafi brúað btiið mitii módemisma alda-
mótakynslóðarinnar og þeirrar tækni- og
vísindahyggju sem smátt og smátt hefur tek-
ið sér bólfestu í okkar daglega lífi. Verk hans
eru oft ógnvekjandi, t.a.m. tekur Vélbyssa á
móti gestum Listasafnsins þessa dagana og
hnífar leika stórt hlutverk í mörgum verk-
anna auk þess sem málmur er langfyrirferð-
armesta efnið en sömu verkin hafa jafnframt
tti að bera mannlega eiginleika sem vekja
hluttekningu; þau gefa frá sér hljóð og hreyf-
ast jafnvel úr stað.
Að lesa náttúruna
Síðari árin urðu verk Jóns Gunnars kyrr-
látari og jafnframt trúarlegri að mati Ólafs
Gíslasonar sem skrifar athygUverða grein í
sýningarskrá um tengsl Ustar Jóns Gunnars
við trúarhugmyndir índíána, inúíta, hindúa
og ásatrúarmanna. Amma Ustamannsins
mun raunar hafa búið í ínúítabyggöum í
Alaska og kennt honum að lesa náttúmna
eins og hann segir sjálfur. Þar kemur e.t.v.
grunnskýringin á því hve verk Jóns Gunn-
ars hafa þrátt fyrir tækntiegt yfirbragð mikl-
ar rætur í trúarlegu táknmáU og goðsögnum.
Sólin er kjarninn í myndsköpun Jóns Gunn-
ars frá og með 1978 og skipið og vagninn em
farartæki okkar á vegferð lífsins sem sólin
gefur af sér. Hér er t.a.m. líkan af Sólfari sem
nú stendur við Skúlagötu. í efsta sal Lista-
safnsins era jafnframt tvær innsetningar
sem sjaldan hafa komið fyrir augu fólks en
lýsa vel kosmískum hugmyndum Jóns
Gunnars seinni árin. Sýningarskráin, sem
fyrr er nefnd, er afar vönduð og yfirgripsmik-
ið rit og auk fyrrtaUnnar greinar eru þar
fróðlegar samantektir eftir m.a. Aðalstein
Ingólfsson, Auði Ólafsdóttur, Einar Guð-
mundsson og Guðmund P. Ólafsson, vin og
samstarfsmann Jóns Gunnars í Flatey þar
sem hann reisti Freyslíkneskju.