Dagblaðið Vísir - DV - 26.03.1994, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 26. MARS 1994
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð i lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Metlækkun raungengis
Raungengi íslenzku krónunnar lækkaöi mikiö á síö-
asta ári og er eitthvert þaö lægsta, sem orðið hefur. Þetta
er gengiö á mæhkvarða verðlags- og launabreytinga hér
og í helztu viðskiptalöndum okkar. Þessi staöa er okkur
hagstæö og mun skapa skilyrði til góörar uppsveiflu í
efnahagsmálum á næsta ári, verði ekki breyting á. Sitt-
hvaö fleira hefur gengið okkur í haginn í efnahagsmál-
um, og má nefna htla sem enga verðbólgu, lækkun vaxt-
anna, eyöingu viöskiptahaha við útlönd og raunlækkun
erlendra skulda. Því skyldu menn ekki ætla, aö efnahags-
málin séu okkur andsnúin í öllu.
Mælt á mæhkvaröa hlutfahslegs framfærslukostnaöar
hér og í viðskiptalöndunum lækkaöi raungengi krónunn-
ar um 5,5 prósent á síðasta ári og hefur ekki mælzt jafn-
lágt síðan árið 1985. Sé mælt á mæhkvarða hlutfahslegs
launakostnaðar, lækkaði raungengið um 9,4 prósent og
er í sögulegu lágmarki frá því mæhngar hófust fyrir
þremur áratugum. Frá þessu segir í nýútkomnu hefti af
Hagtölum mánaðarins, sem Seðlabankinn gefur út, og
enn fremur, að búizt sé við frekari lækkun raungengisins
á yfirstandandi ári. Ef svo fari sem horfir, verði raun-
gengi krónunnar, mælt á verðlagskvarða, hið lægsta, sem
mælzt hefur síðan árið 1971.
Þetta felur í sér, að samkeppnisstaða innlendra at-
vinnugreina er með bezta móti, að því er tekur til gengis-
ins, og hefur ekki mælzt jafnhagstæð síðan árið 1986.
Það sést, ef litið er á svonefnda vísitölu samkeppnis-
stöðu, sem Seðlabankinn reiknar. Hún gefur einnig vís-
bendingu um ytri verðskhyrði atvinnugreinanna með
því að mæla hlutfallslega þróun afurða- og aðfangaverðs
greinanna. Samkeppnisstaða útflutnings- og samkeppnis-
iðnaðar batnaði í fyrra frá árinu áður, en samkeppnis-
staða sjávarútvegs versnaði. Á yfirstandandi ári er á
hinn bóginn búizt við, að samkeppnisstaða ahra atvinnu-
veganna batni frá fyrra ári. Th dæmis er gert ráð fyrir,
að staða samkeppnisiðnaðar batni verulega og verði í
sögulegu hámarki að því leyti, miðað við vísitöluútreikn-
ingana.
Orsakir hins lága raungengis eru fyrst og fremst hinir
hófsömu kjarasamningar, sem hér ghda. Segja má, að
launþegar hafi lagt sig fram th þess að spilla ekki efna-
hagnum og fært th þess fórnir. Hið lága raungengi nýtist
okkur th dæmis þannig, að það er helzta skýringin á, að
viðskiptahahinn við útlönd varð enginn á síðasthðnu
ári. Þessar aðstæður í gengismálum þurfa að haldast og
greiða fyrir eflingu útflutnings og nýjungum í atvinnulíf-
inu.
Lágt raungengi ætti að gefa th kynna, að staða krón-
unnar sé thtölulega sterk, þótt án efa komi upp kröfur
um fellingu þess vegna tekjumissis í sjávarútvegi. Seðla-
bankinn segir, að gjaldeyrisstaðan sé óvenjusterk á fyrstu
mánuðum yfirstandandi árs og styðji vel við hið nýja
gjaldeyrisfrelsi. Mhlibankaviðskipti með gjaldeyri með
þátttöku Seðlabankans hófust í fyrravor, og þar með
fengu markaðsöfl meiri áhrif á gengið en fyrr.
Gengislækkunin í júní í fyrra var nauðsynleg þrátt
fyrir lágt raungengi. Hún leiddi ekki th verulegra verð-
hækkana. Að öhu samanlögðu verður að áhta, að stefnan
í gengismálum hafi gefizt vel. Gengi hefur verið thtölu-
lega stöðugt.
Á núverandi samdráttarskeiði er nauðsynlegt að búa
eftir fóngum í haginn fyrir nýja eflingu framleiðslunnar
í landinu. Metlækkun raungengisins er þáttur í því.
Haukur Helgason.
Andstæðingar
kosninga í Suður-
Afríku fá skelli
Átökin í Suður-Afríku, þegar
dregur að fyrstu þingkosningum
þar með þátttöku allra lands-
manna, án mismununar eftir kyn-
þáttum, hafa snúist um það hvort
landið á að vera ein heild eða leys-
ast upp i smáríki ættbálka. Frede-
rik W. de Klerk, forseti og foringi
Þjóðarflokksins, og Nelson Mand-
ela, foringi Afríska þjóðarráðsins,
náðu samstöðu á undirbúnings-
fundum um stjórnskipun með
sterku miðstjómarvaldi eftir kosn-
ingarnar 26. til 28. apríl.
Sýnt þykir að það þing muni
kjósa Mandela forseta. Við það vill
hluti Búa, afkomenda fyrstu evr-
ópsku landnemanna af hollenskum
ættum, ekki sætta sig og krefst
stofnunar sérstaks Búaríkis. Á
sömu sveif leggjast leiðtogar sumra
ættbálkaríkja svertingja, heima-
landanna sem sett vora á stofn til
að fylgja eftir stefnu kynþáttaað-
skilnaðar sem Þjóðarflokkurinn
aðhylltist til skamms tíma.
Leiðtogar heimalanda og aðskiln-
aðarsinna meðal Búa tóku saman
höndum í bandalagi. Markmið þess
var að leitast við að gera þingkosn-
ingamar ómerkar með því að neita
þátttöku og hóta valdbeitingu til
að fylgja þeirri stefnu eftir.
Nú hafa mál snúist svo að banda-
lag þetta er í upplausn. íbúar
heimalandanna hafa risið upp gegn
valdhöfum sem þar hafa ríkt með
harðstjórn til að krefjast réttar til
að taka þátt í kosningunum. Til-
raun hægrisinnaðra Búa til íhlut-
unar með vopnavaldi í heimalandi
hefur svo orðið til þess að þeirra
hreyfing er líka klofin í hófsama
og öfgasinnaða.
Straumhvörf urðu þegar upp-
lausn varð í heimalandinu Bophut-
hatswana í fyrri viku. Þúsund
manna liö herskárra Búa fór þang-
að fýlufór. Heimalandsherinn
skaut þrjá af foringjunum í stað
þess aö fagna liðsaukanum og Suð-
ur-Afríkuher fylgdi komumönnum
á brott. Constandt Viljoen, fyrrver-
andi yfirhershöfðingi Suður-Afr-
íku, hafði áður lagt til að aðskilnað-
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Olafsson
arsinnar meðal Búa tækju þátt í
kosningunum. Nú greip hann tæki-
færið, sleit bandalagi við Eugene
Terre’Blanche, foringja and-
spyrnuhreyfingar Búa og frum-
kvööul hrakfararinnar til Bophut-
hatswana, og lagði fram framboðs-
lista í kosningunum.
Síðan hefur Suður-Afríkustjórn
sett annað heimaland, Ciskei, und-
ir beina stjóm sína af sömu ástæö-
um og hið fyrra. Valdhafanum var
steypt af því íbúarnir vilja verða
hluti af sameinaðri Suöur-Afríku.
Þessi atburðarás hefur nú ein-
angrað Inkatha-frelsisflokkinn og
Mangosuthu Buthelezi, foringja
hans og höfðingja Súlúmanna.
Hann hefur lengi barist fyrir að
heimalandið KwaZulu í Natalfylki
og hluti annars, Transkei, verði
fullvalda ríki ættbálksins. Fram til
þessa hefur hann þvemeitaö þátt-
töku í kosningunum.
Lengi hefur verið ljóst að vopnað-
ar sveitir Inkatha hafa átt mestan
þátt í hjaðningavígum svertingja
innbyrðis sem tahð er að hafi vald-
ið dauða á fimmtánda þúsund
manna síðustu fjögur ár. Upphafið
var árásir í Natal á fylgismenn
Afríska þjóðarráðsins sem náð
hafði verulegum ítökum meðal
Súlúmanna.
Ekki bætir því úr skák fyrir But-
helezi að fyrir viku birti dómarinn
Richard Goldstone, sem falin hefur
verið rannsókn á vígaferlunum,
skýrslu þar sem vitnisburðir leiöa
í ljós að yfirmenn í suðurafrísku
lögreglunni hafi látið Inkatha-
mönnum í té vopn og þjálfað
hryðjuverkasveitir þeirra. Tilgang-
urinn er aö spilla fyrir þróun Suð-
ur-Afríku til lýðræðis og kynþátta-
jafnréttis með því að etja hópum
svertingja hverjum gegn öðrum.
De Klerk brást við skýrslu Gold-
stones dómara með því aö setja
þrjá lögregluforingja með hers-
höfðingjanafnbót af og fyrirskipa
framhaldsrannsókn með þátttöku
rannsóknarlögreglumanna frá öðr-
um löndum. Goldstone dómari
kvaðst skýra frá rannsókn sem
ekki er enn á enda kljáð „af því að
takist þeim sem hafa einsett sér
frekari undirróður að ónýta kosn-
ingarnar væri þýðingarlaust að
rannsaka málið eftir á“.
Buthelezi neitar allri vitneskju
um samstarf Inkatha við lögreglu-
foringja í einkaherferð gegn
markmiðum ríkisstjórnarinnar
sem þeir áttu að þjóna en fyrir ligg-
ur óyggjandi vitneskja um fjár-
streymi til Inkatha úr undirróðurs-
sjóðum lögreglunnar fyrr á árum.
Þá koma niðurstöður Goldstones
dómara heim og saman við það sem
Afríska þjóðarráðið hefur lengi
haldið fram.
Magnús Torfi Ólafsson
Lögreglumenn i Bisho, höfuðborg heimalandsins Ciskei, fagna afsögn einvaldsins Oupa Qgozo á miðvikudag.
Símamynd Reuter
Skodanir annarra
Slagsmál um veiöikvóta
„Slagsmálin um fiskveiðikvóta fyrir spænska
togara í norskri lögsögu urðu aðildarviðræðum Nor-
egs að Evrópusambandinu næstum að falli. Og nú er
í uppsiglingu deila um samninga Svía um veiðar í
Eystrasalti. Það gerist allt of oft að viðbótarfiskur
„uppgötvast" við samningaborðið. Og árangurinn
er sá að auðlindum sjávarins er ógnað. Þaö hefur
sýnt sig aö þaö era ekki bara taugaveiklaðir fiski-
fræðingar sem gera of mikið úr hættunum."
Úr forystugrein Politiken 23. mars.
Refsiaðgerðir gegn N-Kóreu
„Stjómvöld í Norður-Kóreu geta enn komist hjá
átökum viö samfélag þjóðanna með því að standa
við loforðið sem þau gáfu fyrr í mánuðinum um að
leyfa eftirlitsmönnum aö koma aftur í kjarnorku-
verksmiðjumar til að ljúka starfi sínu. Að öðrum
kosti eiga þau yfir höfði sér efnahagslegar refsiað-
gerðir fyrir að standa ekki við samninginn um tak-
mörkun á útbreiðslu kjarnorkuvopna. Svo kann að
fara að Clinton eigi ekki annarra kosta völ en að
beita takmörkuðum refsiaðgerðum vegna þrjósku
stjórnvalda í Pyongyang."
Úr forystugrein New York Times 23. mars.
Verðbólgudraugurinn skelfir
„Óttinn við verðbólguna ræður nú ríkjum á íjár-
málamörkuðum og hefur orðið til þess að vextir í
Bandaríkjunum hafa verið aö síga upp á við. Hækk-
andi vextir eru nú orðnir einhver mesta ógnunin sem
steðjar að áframhaldandi vexti bandarísks efnahags-
lífs. Tilkynning seðlabankans um lítilsháttar hækk-
un skammtímavaxta var ætluð til að sýna áhyggju-
fullum fjárfestum að bankinn væri vakandi og starfi
sínu vaxinn.“
Úr forystugrein Washington Post 24. mars.