Dagblaðið Vísir - DV - 26.03.1994, Qupperneq 15

LAUGARDAGUR 26. MARS 1994
15
Átök í þorskastríði íslendinga og Breta. Nú er hlutverkum skipt og bresk herskip taka islenska togara fyrir „sjóræningjaveiðar" i lögsögu sem Bretar hafa einhliða ákveðið.
DV-mynd Bragi
Hamskipti í tísku
Heimurinn er leiksvið, segir
William Shakespeare í einu verka
sinna. Og vissulega má líta á sögu
og samtíö mannsins sem eins konar
leikrit, fjölskrúðugt og margbrotíð.
Þar skiptast á skin og skúrir, sorg
og hamingja, sköpun og hnignum.
Þannig er manniífið sjálft í marg-
breytileika sínum og í því verki
hafa allir eitthvert hlutverk.
Mannleg reynsla hefur einnig
skemmtilega tilhneigingu til að
endurtaka sig meö öfugum for-
merkjum. Þess vegna lenda ein-
staklingar og þjóðir gjaman í mót-
sögn við sjálfa sig á leiksviöinu
mikla.
Eins og til dæmis Bretar og ís-
lendingar í nýjasta anga gamal-
kunnra deilna um fiskveiðilögsögu.
Einhliða útfærsla
íslendingar hafa gegnum tíðina
knúið fram stækkun fiskveiðilög-
sögu með einhliða útfærslum - í
tólf mílur, 50 mílur og 200 mílur.
Landsmönnum var að sjálfsögðu
ljóst að slík útfærsla gat ekki stað-
ist svokölluð viöurkennd alþjóða-
lög á þeim tíma, enda markmiðið
einmitt að knýja fram breyttan al-
þjóðarétt. Þess vegna var því ítrek-
að hafnað að fara með útfærslu
fiskveiðilögsögunnar fyrir Al-
þjóðadómstóhnn.
Einhhða útfærsla var talin eina
leiðin tíl að tryggja yfirráð íslend-
inga yfir fiskistofnunum. Þar væri
um lífshagsmuni íslensku þjóðar-
innar að tefla og þess vegna ótækt
að bíða þess að það tækist með við-
ræðum á fjölþjóðlegum ráðstefnum
að breyta alþjóðlegum hafréttí í það
horf að strandríkin fengju mun víö-
tækari fiskveiðilögsögu en áöur
þekktist.
Allir vita hvernig Bretar brugð-
ust viðútfærslunni í 12 mílur, síðar
50 mílur og loks 200 mílur. Erlend-
ir togarar héldu áfram veiðum.
Bresk herskip voru send á vettvang
til að aðstoða togara Bretaveldis
við „sjóræningjaveiðarnar" á hinu
umdeilda hafsvæði við ísland. Upp
rann tími þorskastríöa.
Klettar í hafinu
í landhelgisstríðum okkar, og
reyndar enn í dag, höfum við hald-
ið fast við þá gömlu ákvörðun að
miða fiskveiðilögsöguna út frá
klettum í hafinu.
Þetta á ekki síst við um Kolbeins-
ey - smáklett sem er óðum að
hverfa í hafið þrátt fyrir ítrekaðar
tilraunir tíl að lappa upp á eyjuna
með íslenskri steinsteypu.
Bretum þóttí framferði íslend-
inga í landhelgismálinu forkastan-
legt. En andóf þeirra varð ekki th
þess að stööva þróunina í hafréttar-
málum. íslendingar höfðu sigur að
lokum. 200 mhna fiskveiðhögsaga
hlaut almenna viðurkenningu og
telst nú alþjóðalög.
Bretar sættu sig að lokum við
þessa niðurstöðu. Og nú virðast
þeir heldur betur hafa lært af
vinnubrögðum íslendinga.
í það minnsta feta þeir nú dyggi-
lega í fótspor landans með aðgerð-
um sínum á Rockah-svæðinu. Þeir
hafa tekið sér 200 mhna fiskveiði-
lögsögu umhverfis klettinn þann,
beita herskipum sínum th að taka
erlenda togara sem þar veiða, færa
þá tíl hafnar og sekta fyrir ólögleg-
ar veiðar. Þar á meðal var togari
sem er í eigu íslendinga en skráður
erlendis.
í breska hlutverkinu
Auðvitað hafa íslendingar mik-
iha hagsmuna að gæta á þessu
svæði. Og í því sambandi er rétt
að vekja athygli á því að einn ís-
lendingur hefur öðrum fremur
haldið á lofti kröfu íslands um
hluta af landgrunninu á Hatton-
Rockah svæðinu - Eyjólfur Konráö
Jónsson alþingismaður. Þraut-
seigja hans í málinu er aðdáunar-
verð, ekki síst í ljósi ósveigjanlegr-
ar afstöðu Breta og oft á tíðum tak-
markaðs áhuga íslenskra stjóm-
valda.
En það breytir ekki því að hér
hafa orðið endaskipti á hlutverk-
um:
Bretar taka sér einhliða 200 mhna
fiskveiðhögsögu sem þeir viöur-
kenna að sé varla í samræmi við
alþjóðalög og framfylgja lögsög-
unni með gæsluskipum sínum. ís-
lendingar neita aö viðurkenna
þessa lögsögu og senda veiðiskip
inn á svæðið. Bretar taka íslenska
„landhelgisbrjóta" og sekta þá.
Það vantar eiginlega bara að ís-
lendingar sendi „fallbyssubáta"
sína á staðinn og að Bretar útvegi
sér eintak af khppunum frægu.
Það tekur vafalaust nokkurn
tíma að venjast þeirri thhugsun aö
íslendingar, sem um áratugaskeið
hafa verið í fararbrodddi í baráttu
strandríkja gegn erlendum „sjó-
ræningjaveiðum" breskra togara,
skuli nú komnir í hlutverk Breta -
og öfugt.
Hamskipti í pólitík
En kannski er þaö bara komið í
tísku um þessar mundir að hafa
endaskiptí á hlutunum og bregða
sér í hlutverk andstæðingsins?
Lítum á hamskipti sjáifstæöis-
manna í borgarmálapólitíkinni í
Reykjavík.
Af fréttum síðustu daga mættí
ætla að borgarstjómarflokkur
Laugardags-
pistill
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
sjálfstæðismanna hafi hvergi kom-
ið nærri stjóm Reykjavíkur síð-
ustu árin, hvað þá áratugina. Og
jafnvel að sjálfstæðismenn í borg-
inni séu á hraðleið th Kvennahst-
ans.
Nýi borgarstjórinn gengur um
Ráðhúsið í Reykjavík á mjúkum
inniskóm og talar af föðurlegri
hiýju um fjölskylduna, börnin,
barnaheimhi og leikskóla. Og eins
og th að kóróna góðmennskuna
samþykkja sjálfstæðismenn að láta
opna fæðingarheimih sem þeir
höfðu áður lokað. Og fá blómvönd
í þakklætisskyni - að vísu áður en
í ljós kom að það em engir pening-
ar fyrir hendi til að opna heimihð
fyrir kosningar!
Já, mýktín er mikh, enda stutt th
kosninga. Og í kosningum skiptir
auðvitað mestu máh að sigra.
Mannfórnir
Það fór hins vegar htíð fyrir
mýktínni við undirbúning fram-
boðshsta sjálfstæðismanna.
Þvert á móti birtist harði hnefinn
á bak við mjúka yfirborðið glögg-
lega í þeim miklu mannfómum
sem einkennt hafa Sjálfstæðis-
flokkinn í Reykjavík síðustu mán-
uöina.
Allt frá því skoðanakannanir
fóru að gefa sterklega th kynna að
flokkurinn gæti hæglega tapað
meirihlutanum í borginni hefur
veriö hreinsaö th í borgarstjómar-
flokknum af mikilh hörku.
Fyrst var slegið flokkslegri
skjaldborg um borgarstjórann
fyrrverandi. Reyndir borgarfuh-
trúar sem höfðu hug á að keppa
við hann um efsta sætí hstans í
prófkjöri áttu við svo búið enga
möguleika. Einn þeirra, Katrín
Fjeldsted, dró sig í hlé frekar en
að fara í prófkjör þar sem fyrsta
sætíð var í reynd frátekið.
Næst kom röðin að Sveini Andra
sem fyrir skömmu var á hraðri
uppleið í flokknum. Það þurfti að
kenna einhveijum um SVR-klúðrið
sem hafði fælt marga kjósendur í
burtu. Sveinn Andri lá beinast við,
enda opinber talsmaður í máhnu,
þótt hann hefði einungis verið að
framkvæma það sem Sjálfstæðis-
flokkurinn hafði fahð honum að
gera. Sömu aðhar og tryggðu borg-
arstjóranum þáverandi „rúss-
neska“ kosningu í fyrsta sæti í
prófkjörinu sáu th þess aö Sveinn
Andri var sendur í „síberíska“ út-
legð.
Júhus Hafstein, sem að mati sjálf-
stæðismanna hafði lent í „vondum
málum", fór sömu leiö. Og gömul
borgarstjórnarkempa sjálfstæðis-
manna, Páh Gíslason, var send út
í póhtískt myrkur fyrir það eitt að
hafa elst.
En aht kom fyrir ekki. Skoðana-
kannanir eftir prófkjörið sýndu að
fylgi sjálfstæðismanna hafði htið
sem ekkert aukist.
Þá var sjálfum borgarstjóranum
fómað. Og eftirmaður hans færður
í mjúka skó.
Hin kalda pólitík
Mörgum þykir þetta harkaleg
meðferð á mönnum sem flestir hafa
vafalítíð lagt mikið á sig og sína
nánustu „fyrir flokkinn“.
En svona er nú hið kalda andht
stjórnmálanna þar sem mannfóm-
ir eru algengar. Samstaða einstakl-
inga, tryggð, vinátta - aht þetta
má sín hths andspænis miklum
póhtískum hagsmunum.
Og sumir hreykja sér jafnvel af
þvi aö geta tekiö póhtíska samherja
snyrthega af lífi vegna raunvem-
legra eða ímyndaðra hagsmuna
flokksins.
Wihiam Gladstone, einn slægastí
stjómmálarefur Breta, sagði th
dæmis að einn mikilvægasti eigin-
leiki sérhvers forsætísráðherra
væri að vera góður slátrari.
Hann gegndi embættí forsætis-
ráðherra Bretíands um langt árabil
og talaði því af mikhh reynslu.
Margir stjómmálamenn sam-
tímans em ekki síður afkastamikl-
ir póhtískir slátrarar. Það hefur th
dæmis vakið sérstaka athygh í
Bandaríkjunum að Bih Chnton,
sem var víst talinn frekar á mjúku
nótunum í kosningabaráttunni,
virðist einstaklega sýnt um að
slátra vinum sínum til margra ára
ef hætta er talin á að þeir skaði
forsetann póhtískt. Og Clinton sker
víst svo rækhega á böndin við
þessa gömlu vini sína að það er
engu líkara en að hann hafi aldrei
þekkt þá.
Þannig verða hin mannlegu við-
horf gjaman undir í stjómmála-
baráttunni - sem er auðvitað ein
ástæða þess hversu mörgum finnst
tílhugsunin ein um póhtíska þátt-
töku ógeðfehd.