Dagblaðið Vísir - DV - 30.04.1994, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 30. APRÍL 1994
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SiMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Slagsíður á Alþingi
Þegar lög eru sett á Alþingi til að setja niður deilur,
er ekki hægt að reikna með efnahagslega hágkvæmri
niðurstöðu. Pólitísk hagkvæmni er allt annað en efna-
hagsleg hagkvæmni og verður oft að ráða ferðinni til
þess að halda sæmilegum friði í þjóðfélaginu.
Sjávarútvegsfrumvarpið, sem rætt hefur verið um og
deilt að undanfórnu á Alþingi, er dæmigerð tilraun af
þessu tagi. Meginhlutverk þess er að koma til móts við
sjónarmið sjómanna, sem leiddu til átaka á vinnumark-
aði í vetur. Því er stefnt gegn svonefndu kvótabraski.
Frumvarpið felur í sér auknar hömlur á sölu kvóta
og dregur þannig úr möguleikum kvótakerfisins til að
kalla á sjálfvirka hagræðingu í greininni, svo sem með
samþjöppun kvóta á færri og virkari hendur. Fijáls sala
er bezta leiðin til að jafna framboð og eftirspum.
Bezt hefði verið að láta við þær breytingar sitja að
setja á fót nefnd sjómanna og útvegsmanna til að úr-
skurða, hvort kvóti sé fluttur fram og aftur milli skipa
til þess eins að rýra kjör sjómanna; og banna, að kostnað-
ur vegna kvótakaupa komi niður á aflahlut sjómanna.
Því miður var ekki hægt að ná sátt um slíka leið, því
að of margir aðilar vildu einnig koma böndum á kvótasöl-
ur sem slíkar, enda eru margir íslendingar leynt og ljóst
andvígir markaðsbúskap. Velferðarstefna í atvinnulífi
er nær hjarta margra þingmanna en markaðshyggjan er.
Annað dæmi gefur góða innsýn í ríkjandi viðhorf á
Alþingi. Stjómarandstaðan er á móti lagafrumvarpi um
lyflasölu, af því að það færir lyfjasölu í þéttbýli að nokkru
leyti inn í stórmarkaði og lækkar álagningu og þar með
lyflaverð í þéttbýh umfram lyflaverð í dreifbýli.
Þessi afstaða felur í sér, að margir þingmenn geta
ekki sætt sig við, að lífskjör batni í þéttbýh, ef það eykur
mismun dreifbýhs og þéttbýhs. Þeir vilja jöfnuð og þeir
vilja jöfnuð í átt til fátæktar, ef ekki er kostur á öðru.
Svo rík er andstaðan í þjóðfélaginu gegn markaðsbúskap.
í rauninni em þingmenn um leið að ganga erinda lyf-
sala, sem em áhrifamiklir og andvígir auknum markaðs-
búskap í lyfsölu. Þetta er í samræmi við, að Alþingi geng-
ur erinda ahra annarra þrýstihópa, sem hafa aðstöðu til
að láta að sér kveða umfram venjulega borgara landsins.
Sáttafrumvarp sjávarútvegsráðherra um kvótakerfið,
breytingartihögur sjávarútvegsnefndar við það sama
frumvarp, svo og andstaðan við lyfsölufrumvarpið end-
urspegla það hlutverk, sem Alþingi hefur tekið að sér
sem sáttasemjari mihi hávaðasamra þrýstihópa.
Auðvitað á Alþingi fremur að leita sátta en efna th
úlfúðar með setningu laga. Hepphegt er, að það setji lög,
sem þjóðin sættir sig við að fara eftir; eða að það fari að
minnsta kosti eins konar meðalveg mihi ólíkra sjónar-
mið á þann hátt, að allir séu hæfhega ósáttir.
Því miður hefur þessi fagra mynd skekkzt í tveimur
atriðum, sem hér hefur verið vikið að. í fyrsta lagi er á
Alþingi óeðhleg slagsíða gegn tveimur þáttum þjóðlífs-
ins, annars vegar gegn þéttbýlinu, einkum höfuðborgar-
svæðinu; og hins vegar gegn frjálsum markaðsbúskap.
í öðru lagi ríkir vaxandi ójafnvægi annars vegar í
áhrifum vel skipulagðra þrýstihópa á alþingsmenn og
áhrifum almannahagsmuna hins vegar. Víðtækir hags-
munir, svo sem hagsmunir skattgreiðenda og neytenda,
verða yfirleitt að víkja fyrir háværum sérhagsmunum.
Umræður og atvæðagreiðslur á Alþingi síðustu dagana
fyrir sumarfrí draga dám af þessu óeðhlega ástandi, sem
veldur því, að Alþingi nýtur lítillar virðingar.
Jónas Kristjánsson
Glæpaveldi
dafnar
í Rússlandi
Eitt af því sem Rússland,
eins og önnur fyrrum Sovétlýð-
veldi, tók í arf frá Sovétríkjunum
er glæpastarfsemi sem haföi komið
sér fyrir sem ríki í ríkinu. Valda-
kerfið og afbrotavefurinn voru
samvaxin. í fangabúðum Stalíns
var það mótuð stefna af opinberri
hálfu að glæpamenn skyldu vera
forréttindahópur, bæði til að
magna niðurlægingu og áþján pól-
itísku fanganna og auðvelda starf
fangabúöastjómanna.
Meðan alræði Kommúnista-
flokksins ríkti var þess þó gætt að
leitast við að halda athæfi glæpa-
flokkanna innan vissra marka, að
minnsta kosti í Evrópuhluta Sovét-
ríkjanna. Á skömmum valdatíma
Júrí Andrópofs var til að mynda
gerð gangskör að því aö hreinsa til
í spillingarbælum í æðri röðum
flokksins.
Upplausn alræðis Kommúnista-
flokksins, sundurlimun Sovétríkj-
anna og fráhvarfið frá miðstýrðu
hagkerfi til markaðar gerðust svo
með skjótum hætti, án þess að upp
væra komin þau stjórntæki og eft-
irlitskerfi sem eru kjölfesta lýð-
ræðis við lögbundna stjóm og
markaðsbúskap. Lagasetningu
skortir um hvað eina sem slíku til-
heyrir.
Þar að auki eru stofnanir ríkisins
haldnar meinsemdum sem rekja
má aftur fyrir valdatíma kommún-
ista en mögnuðust meðan hann
stóð. Embættisfærsla er ofþanin,
án samstiliingar og mútuþæg.
Dómstólarnir eru yfirleitt gagns-
lausir eða verr en það þegar þeir
gerast verkfæri valdhafa á hverj-
um stað. Löggæslan er vankunn-
andi, vilhöll og gegnsýrð af fjár-
málaspillingu. Allir þessir van-
kantar magnast svo við verðbólgu
sem rýrir sífellt fastlaunatekjur
opinberra starfsmanna.
Úr þessum jarðvegi er sprottin
glæpaaldan sem nú gengur yfir
Rússiand og komst í heimsfréttir í
vikunni þegar þingmaðurinn An-
drei Ajsderdis var skotinn við
heimkomu á þriðjudagskvöld.
Ajsderdis stjórnaði banka áöur en
hann settist á þing. Síðan hefur
hann gefið út vikurit þar sem hann
birti fyrir nokkru hsta með nöfhum
266 glæpaforingja, dulnefnum
þeirra og upptalningu á illvirkjum
sem hver og einn er tahnn bera
ábyrgð á.
Birting hstans var viðbragð Ajsd-
erdis viö óöldinni í Moskvu síðustu
mánuöi. Glæpamenn hafa háð
götubardaga og gert út leyniskytt-
ur til að vega hver annan án þess
lögreglan vhji eða geti rönd við
reist. Kaupsýslumenn, einkum
stjórnendur og eigendur banka,
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
hafa verið skotnir niður tugum
saman á götum höfuðborgarinnar
Moskvu en lögreglan hefst ekki að.
Eftir morðið á Ajsderdis hefur
Rússlandsþing lýst vantrausti á
Viktor Jerín innanríkisráðherra
en sýnir engan ht á að bæta úr
þeim gloppum í lagasetningu um
einkavæðingu og viöskipti sem er
ein höfuðástæða þess hversu kom-
iö er.
Voðinn sem við blasir er rakinn
í skýrslu frá Rannsóknarmiðstöö
félags og efnahagsmálastefnu við
forsetaembættið sem Isvestia birti
ágrip af í janúarlok. Höfundurinn,
Pjotr Fihppof, forstööumaöur
stofnunarinnar og fyrrum þing-
maður, kemst að þeirri niðurstöðu
aö skipulögð glæpastarfsemi sé að
ríða htt þróuðum einkarekstri á
slig og hafi kverkatak á stjórnkerf-
inu.
Að minnsta kosti þrír fjórðu til
fjórir fimmtu af einkafyrirtækjum
og viðskiptabönkum sjá sig til-
neydda að greiða glæpaflokkunum
fimmtung til tvo fimmtu af hagnaði
sínum í „verndarfé". Eha vofa yfir
skemmdarverk, íkveikjur eða
morð. Þýðingarlaust er að leita
vemdar lögreglu eða dómstóla.
Fihppof reiknar út að fjárkúgim
af fyrirtækjum, mútukröfur við
leyfisveitingar og hvers konar af-
greiðslur og einokunarverðlagning
í skjóli oíbeldishótana valdi fjórð-
ungi verðbólguaukningar sem á
síðasta ári nam 20% á mánuði að
meðaltali.
Leggur Fihppof til að komið verði
á stofn vel launaðri löggæsludeild
sem heyri beint undir forsetann til
að fást við glæpastarfsemina og
hafi hún vald til að hneppa grunaða
í gæsluvarðhaid. Hann leggur meg-
ináherslu á að í shka stofnun megi
ekki ráða nokkum mann úr gömlu
innanríkis- og örygismálaráðu-
neytunum sem hafi verið gerspiht.
Úm miðjan þennan mánuð var
jarðaður í einum virðulegasta graf-
reit Moskvu vellauðugur glæpafor-
ingi að nafni Otari Kvantrishvili,
sem leyniskytta skaut á færi þegar
hann kom út úr baðhúsi með lif-
vöröum sínum. Kvantrishvili var
ættaður frá Georgíu en hann komst
í feitt sem þjálfari hjá Dynamo,
íþróttahði Moskvulögreglunnar.
Ymsir nafnkunnustu íþróttamenn,
skemmtikraftar og borgarmála-
frömuðir Moskvu fylgdu honum til
grafar.
Magnús Torfi Ólafsson
Boris Jeltsín Rússlandsforseti og Viktor Tsjenomirdin forsætisráðherra
stinga saman nefjum við undirritun samkomulags um félagsmálafrið i
Kreml á fimmtudag. Andstæðingar Jeitsíns kalla samkomulagið skrípa-
leik. Símamynd Reuter
Skodanir annarra
Hin nýja S-Afríka
„Kosningamar í S-Afríku marka ekki aðeins
endalokin á stjóm hvítra heldur einnig upphafið að
hinni nýju S-Afríku. Hundruð bandarískra fyrir-
tækja tóku fjármuni sína út úr S-Afríku á sínum tíma
vegna refsiaðgerða sem beitt var gegn S-Afríku. Eitt
af baráttumálum Mandela, sem verður án efa næsti
forseti landsins, verður aö fá þá fjármuni aftur inn
í landið en þá verður hann fyrst að sannfæra fyrir-
tækin um að hann sé fær um að koma á traustri
markaðshyggjustjórn." USA Today, 27. april 1994
Framtíð Rússlands
„Rússland hefur alla buröi til að geta orðið auð-
ugt land. Það býr ekki aðeins yfir olíu- og gasauðlind-
um heldur einnig menntuðu fólki sem hefur mikla
og góða reynslu í iðnaöi.
Efnahagsvöxtur Rússlands er meiri en stjómir Vest-
urlanda höfðu þorað að vona í byrjun ársins. Það
sem ógnar hins vegar hagvexti er óstöðugleiki í
stjórnarfari og sú fjölgun sem orðið hefur í skipu-
lagðri glæpastarfsemi.
Herald Tribune, 23.-24. apríl 1994
Nixon og endurbætur
„Það er vert fyrir bandaríska þingmenn að íhuga
þann misbrest sem orðið hefur á endurbótum þeim
sem komu í kjölfar afsagnar Richard Nixons. Water-
gate-hneykslið fjallaði ekki aðeins um innbrot heldur
einnig um peninga frá hagsmunaaðhum sem kröfð-
ust pólitiskra greiða. Þessir íjármunir sphltu stjórn
Nixons alveg eins og þeir halda áfram aö spiha
stjórninni í dag.
USA Today, 28. apríl 1994